سرتربت امام {مزار سادات آل کیا }واقع در سمام اشکورات منطقه املش

سرتربت امام واقع در سمام اشکورات منطقه املش

{مزار سادات آل کیا  حاکمان گیلان}

 

                                   سرتربت امام - سمام اشکورات

 

          منطقه  اشکورات شامل روستاهایی می شود که در حومه شهرستانها و شهرهای رامسر و رحیم آباد و رودسر و املش واقع شده . در منطقه املش اشکورات شامل کجید و سمام می شود. سرترتب امام در منطقه سمام اشکورات واقع شده است .لازم به توضیح می باشد که در منطقه سمام از توابع املش مزار ساداتی می باشد که همزمان با حمله تیمور لنگ به ایران در منطقه گیلان حکومت می کردند و مرکز حکومت آنها شهر لاهیجان بود. این سادات تشیع را در گیلان گسترش داده و در نهایت سلسه حکومت آل کیا با سقوط حکومت سلطان احمد که آخرین حکمران گیلان بود توسط شاه عباس صفوی منقرض شد .

حکومت های شیعه در آن زمان سربداران در خراسان و مرعشیان در مازندران و آل کیا در گیلان را شامل می شد.با اینکه سادات مرعشی مازندران توسط تیمور از صحنه روزگار محو شدند اما سلسله آل کیا تا زمان صفویه دوام آورد که بعلت طمع شاه عباس بر تسلط بر ابریشم گیلان که ثروت بزرگی در آن زمان برای دربارش بوجود می آورد ناگریز گیلان به تصرف درامده و سلسله آل کیا برچیده شد. زیارتگاه سرترتب توسط میرزاعلی یکی از سلاطین آل کیا بنا گردیده که قرنهاست مورد توجه زائران و گردشگران می باشد

{نویسنده اسماعیل کیایی}

------------------------------------------------------------------------------

 

سرتربت امام با وجود داشتن سابقه طولانی، در منابع تاریخی و جغرافیایی معتبر، نامی ازش نیومده وتا چندی پیش، دهکده گمنامی بود.  سرتربت یکی از بناهای تاریخی می باشد که در ارتفاعات شهرستان املش {اشکورات – سمام } در محلی بنام کشاچک واقع شده و متعلق به دوره تیموری می باشد یعنی دوره ای که همزمان با آن سادات آل کیا در گیلان حکومت می کردند.

       سَرتُربت، محل دفن دو تن از سلاطین کیایی و دو تن از منسوبان او هست{  گورهاى سلطان محمدکيا - فرمانرواى لاهيجان - پسرش ميرزا على کيا و پرى سلطان - دختر سلطان محمد - که بين سال‌هاى ۸۸۳ تا ۹۱۲ هـ.ق فوت شده‌اند }. گورهای این بزرگواران در حیاط این بقعه قرار دارد.  حیاط محصور با سنگ بقعه، 6 گور رو در بر گرفته. 4 گور، سنگ قبر با کتیبه داره و 2 گور بدون سنگ قبره. روی دیوار بنا وقف نامه ای از سنگ مرمر نصب شده.مصالح بقعه سَرتُربت از سنگ لاشه و سنگ های مکعب – مستطیل سفید رنگه. این بقعه دو اتاق داره و سقف اتاق ها هم گهواره ای یه. "سید سرا بزرگوار " هم بقعه ای یه که روی کوه بلندی قرار گرفته. بنا به گفته مردم منطقه، 3 مرد و 2 زن از سادات جلیل القدر در این مکان دفن شدن ولی نام هیچکدوم از اونا مشخص نیست دیوارهای بنا از سنگ و آجر با ملاط گِل ساخته شده. چهار طرف بنا، ایوان کتابی داره که دور اونو با تخته محصور کردن. وسط صحن بقعه، ضریح چوبی قرار داره که مرقد 2 تن از سادات رو پوشونده. دور تا دور بقعه رو با قلوه سنگ های کوهی، حصار کشی کردن.

    آثاری از آجرهای قرمز رنگ و سفالینه هایی با شکل های مختلف، در سطح محوطه بقعه سید سرا دیده می شه. در محوطه بقعه، درختان میوه به چشم می خوره که سایبان مناسب برای زائرانه.

     این مجموعه در قرن 10 هـ . ق شکل گرفته و بانی آن نیز میرزا علی کیا { از حکمرانان گیلان در قرن دهم } است. سلطان محمدکیا ، میرزا علی کیا و پری سلطان و حسنی دراین محل مدفون شده اند. سنگ های قبور این محل از نفاست ( ارزشمندی ) خاصی برخوردار است. 

  کتيبه‌اى از سنگ مرمر به ديوار حياط نصب است که نشان مى‌دهد اين بنا به دست «ميرزا علي» احداث شده است. تاريخ اين کتيبه، ۸۸۳ هـ.ق است. کتيبهٔ ديگرى نيز به نام بنا «استاد حسين استاد احمدالمسافر» و با تاريخ ۸۸۳ هـ.ق موجود است. در نزديکى اين آرامگاه مسجد کوچکى نيز قرار دارد.

 

--------------------------------------------------------------

 

                                       سرتربت امام منطقه سمام اشکورات املش

 

برگزاری مراسم علم واچینی در سرتربت

همه ساله در آخرین جمعه تیر ماه مراسمی باشکوه با حضور هزاران تن از مردم شرق گیلان که به نام مراسم علم واچینی -باز کردن علم امام حسین(ع) -  معروف بوده و سابقه برگزاریش به ۸۰ سال قبل بر می گردد.

این مراسم به پاس دلاور مردی ها و رشادت های آل کیا { حاکمان گیلان }در مناطق گیل و دیلم که پرچمدار نهضت تشیع علوی بودند برگزار می گردد.

در این مراسم علمی که در روزهفتم محرم بسته شده با برگزاری مراسم مداحی و سینه زنی بازمی شود. پس از اقامه نماز جماعت در حرم سرتربت، مردم ازغذای نذری و یا از خوراکی که با خود آورده اند تناول می نمایند.

عده زیادی نیز با قربانی کردن گوسفند، سفره ناهار را در یک فضای صمیمی و نشاط انگیز در صحن سرتربت پهن نموده مشغول صرف غذا می شوند، در این روز با شکوه زیارت همراه با سیاحت بوده و جمعیت زائران و گردشگران که در مراسم علم واچینی شرکت نموده اند در بعضی از سال ها بالغ بر چهار هزار نفر می رسد و به همین مناسبت هر ساله بازارچه پر رونقی از سوی فروشندگان دوره گرد و کسبه ییلاقی در سرتربت دائر می نمایند.

لازم به ذکر است یکی از کرامات این بزرگواران، عدم قبول سقف برای این بقعه می باشد . به گفته اهالی این محل چون این دو امامزاده بی سر می باشند، به همین دلیل با گذاشتن سقف برای این بقعه در اثر باد شدید سقف از جا کنده می شود و هیچ بارانی نیز ضریح این بزرگواران را خیس نمی کند.

همچنین گفته می شود در این مکان سنگی وجود داشته که خاصیت ذره بینی داشته وبا برخورد اشعه خورشید حتی خاک را هم می سوزاند. ولی متاسفانه این سنگ به سرقت رفته است.

آدرس : ایران - استان گیلان

جهت سفر به این مکان مقدس و دیدنی می توانید از دو مسیر جاده ای اشکورات رحیم آباد و یا از لات لیل استفاده نمائید.

منابع:

کتاب  سيماي میراث فرهنگی :گیلان ناشر سازمان ميراث فرهنگي كشور – تهران 1381- 2002  

http://www.negahmedia.irسایت  :

vista.ir/content/سایت

 و مقاله برادر بزرگوارمان آقا سید سجاد عباسی

-------------------------------

شجره نامه سادات آل کیا که بر گیلان حکومت می کردند از جمله  سلطان محمد کیایی و فرزندش سلطان میرزاعلی کیا که در سرتربت اشکور مدفونند.

امیر کیای ملاطی

سید علی کیا

هادی کیا

سید مهدی کیا

سید رضی کیا

سید حسین کیا

میر سید محمد کیا

سید ناصر کیا

احمد

سلطان محمد

سلطان حسن اول

میرزا علی کیا

کارکیا سلطان احمد اول

شاه طهماسب یکم

سلطان حسن دوم

سلطان چپک

کارکیا علی

مریم بیگم

خان احمد خان

تی تی خانم

عباس یکم

یاکهان بیگم

حسن

 

 

گردآوری و ویرایش : اسماعیل اشکور کیایی م/1348 سپارده

 

 

 

 

 

 

 

زنان و مردان زحمتكش اشكور به روايت تصوير

 

زنان و مردان زحمتكش اشكور به روايت تصوير

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گردآوري اسماعيل اشكور كيايي م 1348 سپارده ساكن تهران

سرزمين اشكور كجاست؟[قسمت ششم]

سرزمين اشكور كجاست ؟[ قسمت ششم ]

اشكور که در اصطلاح دیلم به آن جورسی می گویند. بر گرفته از دو کلمه  (اَشک) و (ور ) میباشد .اشک بر گرفته از سر سلسله اشکانیان و پسوند ور به معنی قلعه می باشد که زمانی این منطقه تحت حکومت اشکانیان بوده .اشکور نیز منطقه‌ای کوهستانی است که تاریخ کهنی دارد و در کتاب‌های اوستا، حدود العالم، تاریخ گیلان و دیلمستان و … از آن یاد شده و این سرزمین را محل اقامت برخی از طوایف اشکانیان  می‌دانند. 
از تفرج‌گاه‌های این منطقه می‌توان به جنگل لولمان (لولمان دامان)، قلعه شهبازی، ‌تپه شاه‌کوه، چند غار که سکونت‌گاه انسان‌های اولیه بودند و همچنین جنگل‌های ذربین اشاره کرد.

در منطقه اشکور مراسم و آیین‌هایی برگزار می‌شود که برخی از آنان عبارتند از «الهی خور دتاوه»، رابچره، عروس گله (عروس گلی)، تبری خوانی، شیلان کشی، مراسم شیردوشان و کت زدن شیر، رسم یشماق (رو گرفتن، مچه گرفته) نوعروسان و همچنین اجرای بازی‌های قیش بازی، لاخن بازی، گوله بله‌ بازی، گودره بازی، اچان اچان (با فتحه الف) [منبع:آرش نور آقايي]

                                                                                         

اشكورات يكي از نقاط ديدني كشور محسوب  مي باشد با مناظر و جنگلهاي زيبا و آثار تاريخي و باستاني كه هر بينده اي را به سوي خود جلب مي نمايد. این منطقه با وجود جنگل ، تپه، كوهپایه، دشت، مرتع و قله های بسیار زیبا و از همه مهمتر مردمی ساده دل ، مهمان نواز و خونگرم سالانه پذیرای خیل عظیمی از گردشگران و مسافران است. نان كماچ، چای و پنیر محلی ازجمله غذاهایی است كه در هرخانه ای برای پذیرایی به خصوص به وقت عصرانه بر سر سفره عزیزان این خطه دیده می شود.هوای پاك و زمین مساعد برای كشاورزی باعث شده تا انواع درخت های میوه از قبیل سیب، اخته و به، كه همه از طعم خاص ییلاقی برخوردارند در این مناطق دیده می شوند. درختان تنومند گردو، فندق و درختان زرشك از دیگر فراورده های مردم اشكورات است.
وجود بیش از ۵هزار هكتار زمین زراعی در اشكورات باعث شده كه مردم مبادرت به كشت سیب زمینی ، فندق، گندم، جو ، لوبیا، عدس ، گوجه فرنگی ، بادمجان ، گل گاوزبان، یونجه و... داشته باشند. البته در میان این محصولات، فندق سهم بیشتری را به خود اختصاص داده است.
دراین زمینه سازمان جهاد كشاورزی استان گیلان اعلام كرده است كه تسهیلات طرح طوبی، لوله كشی عمومی ، انتقال آب، ایجاد سدهای مخزنی، ایجاد باغهای گردو و فندق نمایشی و راه اندازی ایستگاه تحقیقات فندق از جمله تسهیلاتی است كه این سازمان در اختیار كشاورزان این مناطق قرار داده است.
مراتع وسیع منطقه اشكورات بطور كل در حوزه شهرستان رودسر قرار گرفته كه مساحتی حدود ۴۰هزارهكتار را به خود اختصاص داده است .این مراتع دارای قدمت دامداری طولانی بوده و در سنوات قبل از ملی شدن جنگل ها و مراتع «۱۳۵۱» مدیریت آن به صورت ارباب ، رعیتی بوده و دامداران در قبال بهره برداری از ییلاقات، بهره مالكانه و عوارض به اربابان پرداخت می كردند.
بعد از ملی شدن جنگل ها و مراتع برای مرتعداران درمناطق مشجر مرتعی، پروانه چرا صادر شد و از سال ۱۳۶۳ پروانه چرای مرتعداران برای حدود ۸۰ مرتع و ۱۰۰هزار واحد دامی مجاز و حدود یك هزار دامدار صادر شد، با توجه به اینكه دامداران به صورت سنتی دارای مشاغل مختلف بسته به فصول سال هستند مانند فعالیتهای كشاورزی«باغ چای، زراعت برنج، باغ مركبات و فندق كاری» از قدیم رایج بوده است. بنابراین برای حفظ و احیا و بهره برداری به موقع و مناسب (مدیریت اصولی) نیاز به برگزاری كلاسهای آموزشی و ترویجی بوده كه در این راستا اداره كل منابع طبیعی استان گیلان با برپایی دوره های مختلف ترویج و مشاركتی آموزش دامداران را در اولویت قرار داد و نیزبا به كارگیری قرقبان یا دشتبان و مشاركت همه جانبه مرتعداران سعی در ایجاد تعادل بین دام و مرتع كرده است.

کوهستانهای اَشکِوَر در بر گیرنده بخش کوهستانی شمال ایران از کوهستانهای املش – رحيم آباد – رودسر – واجارگاه و جابكسر است .

مساحت ناحيه اشكور 850  كيلومتر مربع  از جنوب به قزوين و از غرب به رودبار الموت و از شرق به تنكابن و از شمال به شهرستان رودسر محدود می‌‌شود. و تقريباً سراسر اين ناحيه كوهستاني در البرز شمالي واقع شده است و رودخانه خروشان و پر آب به نام پُلْرود (پَلُورود) اين سرزمين وسيع و سحرانگيز را از هم جدا می‌‌سازد. اين منطقه داراي آب و هواي بسيار لطيف، جنگل‌هاي انبوه و دست نخورده و زمستاني سرد و پربرف و مردمی ‌‌ورزيده و خونگرم و متدين و آبادي‌هاي سرسبز و خوش آب و هوا با صدها چشمه و آبشار و جويبارهاي روان و چشمه‌هاي جوشان كوهستاني با زيبايي ويژه، بديع‌ترين خلقت‌هاي مسحوركننده الهي است.

این منطقه، به علت دارا بودن چشمه سارها، دریاچه‌های طبیعی، چشمه‌های آب معدنی، رودخانه‌های زلال و غارهای فراوان و پاکی هوا توجه مردم را به خود جلب کرده است.

مناطقی از کوهستان‌های اشکورات بر اثر کاوش‌های انجام گرفته به آثار و شواهد گوناگونی مخصوصا قبور مربوط به دوران نبوع تا دوران ساسانی و بعضا نیز از دوران اسلامی نیز بدست آمده و این خود نشان از قدمت منطقه دارد.

منطقه اشکور علاوه بر داشتن آب و هوای ییلاقی، منایع زیر زمینی، باغات فندق و گردو، زمینهای مزروعی و گیاهان دارویی از قبیل گل گاوزبان، بنفشه، کنگر، گل پر، گزنه، گون، همیشه بهار، قارچ های خوراکی، بابا و ... را می توان نام برد.

اشکور جزء بخش رحیم آباد شهرستان رودسر و در جنوب شهر کلاچای به سمت رحیم آباد قرار گرفته و عجائب هفتگانه‌ای را در دل خود جای داده که قدمتی به درازای تاریخ دارد.

چنین می نماید که تا تسخیر اشکور به وسیلة کیاییان، این سرزمین عموماً دارای فرمانروایان مستقلی بوده است. به ویژه از اواخر سدة 7 به بعد در سده 8 ق خاندان مستقل هزار اسبی بر آن سامان فرمانروایی می کرده و ظاهراً مؤسس آن سلسله، هندو شاه بوده است. پس از او فرزندش اسماعیل فرمانروای اشکور شد. پس از اسماعیل فرندش کیاملک، نامدارترین حاکم شناخته شدة اشکور به فرمانروایی رسید.

شواهد تاریخی گواه آن است که مردم اشکور تا پایان دورة کیاییان در باطن با حاکمان کیایی چندان سازگار نبودند.

پس از تأسیس دولت صفوی، در اواخر دورة شاه طهماسب اول خان احمد خان آخرین فرمانروای کیایی، سر از طاعت سلطان صفوی برتافت، اما شکست خورد و به کوههای اشکور پناه برد سرانجام پس از دستگیری او را به قزوین برده و زندانی کردند. در 1003 ق مردم اشکور در کنار مردم دیلم سر به شورش برداشتند و به وسیلة شاه عباس اول سرکوب شدند. ظاهراً پس از آن بود که اشکور نیز همراه سرزمین گیلان کاملاً به تسخیر حکومت مرکزی صفوی درآمد. پس از آن حوادث تاریخی مهمی در این منطقه رخ نداده است. از این رو  در منابع پس از صفوی یادی از اشکور در میان نیست.

در سال 590 هــ.ق (1194 م ) هنگامی که این ناحیه از مغرب اشکور (رامسر) تا ملاط به وسیله ملک هزار اسب بن شاهرخ رستم دار تسلیم فداییان اسماعیلیه گردید در این عصر مذهب زیدیه جایگزین مذهب اسلام شد ولی زمان حکومت علویان , سلسله ی امیر کیایی که مذهب زیدی تقریبا بصورت یک مذهب عمومی درآمده بود به سبب گرویدن صادقانه « سلطان خان احمد خان » والی لاهیجان ( 914-911 هـ.ق ) به شیعه , ساکنان اشکور به مذهب شیعه دوازده امامی روی آوردند که ابته این تغییر رویه ی مذهبی به فرمان شاه طهماسب اول صورت گرفت که خان احمد خان را به قزوین احضار نموده و وی را از تبیعت به او و شیعه اثنا عشری دعوت کرده بود .
اما در نگاه دیگر اشکور و دیلمان در عرض و کنار هم و گاهی عکس قضیه نیز بوده است . یعنی منطقه دیلم جزئی از حاکمیت اشکور بوده است . حمدالله مستوفی در نزهة القلوب چاپ 1362 در صفحه 60 اشکور و دیلمان را در عرض و کنار هم بصورت جداگانه بکار میبرد و میگوید : « اشکور و دیلمان ... ولایات بسیار است مانند عراق و جیلانات در کوهستان سخت افتاده است . » ممکن است روزگاری اشکور تابع دیلم بوده اما قدر مسلّم آن است که اشکور استقلال داشته و خود دارای حکومت جداگانه و حتی در برخی موارد عکس قضیه نیز بوده است . مثلا میر ظهیرالدین مرعشی در تاریخ گیلان و دیلمستان به مردم اشکور میگوید : « دیالمه اشکور » و این رتبه مرکزیت اشکور را نسبت به دیلم ( لااقل در سده هشتم و نهم هجری ) اثبات میکند .
اما در سده هشتم بعد اشکور در عین استقلال نسبی از توابع مرکز مهم و تاریخی شرق گیلان ( رانکوه ) بوده است قبل از ظهور اسلام مردم اشکور زرتشتی بوده و در قرن سوم اسلام با دعوت و تبلیغ ناصر الحق معروف به اطروش و پیروان و جا نشینان او در سطح منطقه رواج یافت.

 

آب وهوا

 اشکور به دلیل شرایط و طبیعت کوهستانی منطقه، دارای زمستانهای سرد و پربرف و تابستانهای خنک و ملایم می باشد و این امر باعث گردیده که درفصول پاییز وزمستان جمعیت به حداقل ودر بهار و تابستان به حداکثر ممکن برسد. بعلت دارا بودن چشمه سارها ، دریاچه های طبیعی ، چشمه های آب معدنی رودخانه های زلال و غارهای فراوان و پاکی هوا توجه مردم را به خود جلب کرده و متاسفانه به علت نبودن راه مناسب منطقه را از آبادی محروم و مردمان نیز از نعمت طبیعت زیبا و هوای پاک در وصف بوده و از وصل مانده اند. 

محصو لات کشاورز و دارویی

منطقه اشکور علاوه بر داشتن آب وهوای ییلاقی ،منایع زیر زمینی ،باغات فندق و گردو، زمینهای مزروعی گندم وجو٬عدس ولوبیا،سیب زمینی،سیر و پیاز و گیاهان دارویی از قبیل گل گاوزبان ، بنفشه ، کنگر ،گل پر ، گزنه ، گون ، همیشه بهار ، قارچ های خوراکی ، بابا آدم ( کو لا کولا ) و ... را می توان نام برد . که هر کدام می تواند منشاء اثر بوده و منبع درآمد برای روستائیان ٬ ولی به علل بی توجهی به مناطق اشکورات این دسته گیاهان ومحصولات نیز امروزه توجه خاصی نشده است. 

مختصری ازفندق  

فندق یکی از محصو لات باغی- خشکباری بوده که علاوه بر ارزش غذایی بالا ومصرف آن یک منبع غذایی دارای مزیّت بالای صادراتی و ارز آوری می باشد . به همین دلیل توجه به توسعه و بهبود روندتولید و فرآوری آن ازاهمیت خاصی برخوردار می باشد.

                            گردآوري و تنظيم از اسماعيل اشكور كيايي 1348/روستاي سپارده ساكن تهران

 

 

سرزمين اشكور كجاست؟[قسمت پنجم]

سرزمين اشكور كجاست ؟ قسمت پنجم

سرزمين اشكور داراي سابقه چندين هزار ساله بوده و در همه زمان هاي خوش درخشيده  ؛اکثر روستاهای آن در قدیم جزئی از منطقه باستانی اشکور می‌باشد بطوری که اشکور با سابقه تاریخی چند هزار ساله مقدم بر دیلمان بوده. آثار زیادی از اسطوره‌ها و قلعه‌ها در اشکور بجا مانده است که نشانه هایی از تاریخ کهن این مرز و بوم می باشد. مانند بخش اشکبوس و کاموس کشانی از پهلوانان نامی ایران که در شاهنامه فردوسی بدان اشاره می نماید از شهر قدیمی کشان در روستای کلکامیس کنونی بوده و شهر درویشان در کنار کشان زادگاه منصوب به این دو پهلوان نامی ایران است. آثار قلعه کاموس بوسیله قبرگیران تقریبا از بین رفته و پیتر ولی فرانسوی چند دهه قبل از آن دیدن کرده است و می نویسد جز آثاری سفالهای رنگی در آن پیدا نکردم چون قبل از من حفاریهای زیادی در آن بعمل آمده بود. آثار لوله کشی بوسیله پوشینه‌های سفالی در شهر کشان دیده میشود.

 اشكور سرزمين كيافريدون اشكوري – فيروزان اشكوري – نعمان اشكوري  مي باشد. سرزمین باستانی و محل حكمراني امیران مقتدرکیایی [ سادات آل كيا كه بر گيلان حكومت كردند]، هزار اسبی اشکوری، آل کاکی و فیروزانیان اشکوری، منطقه ای پرجوش و خروش در زمان حکومت پادشاهان اشکانی و روزگاری محل اختفا و پناهگاه شاهزادگان ساسانی، در سده هاي اوليه اسلام مردم اين سرزمين   با  پناه دادن ناصر الكبير از نوادگان امام سجاد [ع] و پشتيباني نظامي و تداركاتي از وي زمينه گسترش شيعه در گيلان را سبب شدند. و حقير با بررسي هاي تاريخ به اين نكته پي برده ام كه  منطقه اشكور در گسترش شيعه در ايران نقش بسزايي داشته است همانگونه كه سادات آل كيا حكمران گيلان زمينه حكمراني شاه اسماعيل صفوي را فراهم نمودند و نقش مهمي را در برسميت شناخته شدن شيعه در كل ايران ايفا نمودند. در اينجا اسطورها و قهرمان اشكور معرفي شدند در ادامه معرفي عجايب هفتگانه اشكورات از زبان قلم يگانه چاكلي مي پردازيم.

 ششم تيرماه اسماعيل اشكور كيايي1348سپارده

معرفي عجايب هفتگانه اشكورات گیلان

تاريخچه مسجد روستاي رودبارک معروف به آستانه هفت امام روستاي رودبارک

روستاي رودبارک از اشكور سفلي كه با  روستاهاي نرکي و توسه­چال همسايه بوده ودر35 کيلومتري بخش رحيم­آباد و 50 کيلومتري جنوب شرقي شهرستان رودسر واقع شده است.در قرن سوم هجري به دستور ناصر الحق [ ناصر الكبير عليه السلام] ابومحمد حسن معروف به حسن اطروش نوه حسن بن زيد بن امام سجاع عليه السلام مسجدي  ساخته شد که بعدها اين مسجد بنام آستانه هفت امام معروف گشته است. با اينکه هفت امام در اين بقعه به خاک سپرده شده­اند، ليکن هيچکس نبود که در ان زمان نام يکي از آنها را به خاطر داشته باشد.

در داخل آستانه يک ميله آهني قراردارد که مزار هفت امامزاده را از قسمت ديگر آستانه جدا مي­کند.چشمه­اي نيز در پايين آستانه قراردارد که آب آن شور و براي دفع امراض از آن استفاده مي شود.درب چوبي که به بي بي هيبت معروف مي­باشد، در قسمت غربي ديوار آستانه نصب گرديده و اعتبار زيادي به آستانه هفت امام بخشيده است. تا کنون اين درب دوبار توسط کساني به سرقت رفته، ولي به لطف خدا دوباره به جاي خودش برگشته است.ضمنا اهالي روستاي رودبارک مي­گويند: در پايين روستا سوراخي وجود دارد که اگر موجود زنده­اي درنزديکي آن قرار گيرد، در اثر گاز فراوان از بين مي­رود.

 کوه عروس و داماد روستاي زياز
روستاي زياز با روستاهاي آغر بن کندسر، گرمابدشت،ديورود و سجيران همسايه بوده و در 26 کيلومتري بخش رحيم­آباد و 41 کيلومتري جنوب غربي شهرستان رودسر واقع شده است. همچنين روستاي زياز، مرکز دهستان اشکور سفلي نيز مي­باشد.
در شمال منطقه سي پل، کوه سنگي با شيب بسيار تند واقع گرديده است که در بالاترين نقطه آن دو مجسمه سنگي بشکل عروس و داماد قرار دارد. نقل است که در گذشته­هاي دور پسر و دختري بدون اذن والدين خويش زندگي زناشويي خود را آغاز مي­کنند تا اينکه در اثر اين بي حرمتي مورد عاق والدين واقع شده و در نقطه­اي که در حال حاضر به " عروس و داماد " معروف است، به شکل دو انسان تبديل به سنگ مي­شوند. كوه عروس و داماد بواسطه اينکه در بين کوههاي ديگر اشکور از زيبايي و شکوه خاصي برخوردار بوده و نظر هر بيننده­اي را در حال گذر از اين منطقه به خود جلب نموده و ناخودآگاه متوجه عظمت خالق هستي که باعث اين همه زيبايي است، مي نمايد

درياچه روستاي صمد آباد
روستا ي صمدآباد با روستاهاي اکبرآباد، برمکوه، تلابنک، وگلخاني، دشتک و زراکي همسايه بوده و در 54 کيلومتري بخش رحيم­آباد و 69 کيلومتري شهرستان رودسر واقع شده است.ساکنان اين روستا معتقدند که نام اصلي اين روستا در گذشته چيز ديگري بوده است. نقل است که در گذشته دو سيد در تاريکي شب وارد اين روستا شده، اما کسي حاضر نشد که آنان را در منزل خود پناه دهد تا اينکه سرانجام در منزل پيرزني که تنها زندگي مي­کرد وارد مي­شوند در اين هنگام آن دو به پير زن از آب گرفتن تمام روستا خبر مي­دهند. سپس وقت موعود فرارسيد و تمام روستا را آب فرا مي­گيرد.

 بعدها فردي به نام صمد تصميم به آباداني اين روستا مي­گيرد. از آن زمان تاکنون اين روستا به صمدآباد معروف گشته است. درياچه­اي نيز در اثر آب­گرفتگي از آن زمان تا کنون برجاست که يکي از بزرگترين درياچه­ها و از جمله عجايب هفتگانه اشکور به شمار مي­آيد.

 غار وادار روستاي دليجان

روستا ي دليجان با روستاهاي تواسانکش و ياسور همسايه بوده و در 47 کيلومتري بخش رحيم­آباد و 62 کيلومتري شهرستان رود سر واقع شده است

غار وادار، آثار آبادي و آجرهاي قديمي در کجيل سرا ((kojil sara ))، آسياب قديمي بومي­تله ((bomeytale )) از نقاط معروف و قديمي اين روستا به شمار مي­رود. غار وادار که در مشرق روستا واقع شده از منطقه ونکش ((h venekas )) شروع و تا غار وادار امتداد دارد.
در فاصله اين دو نقطه که بصورت تونلي زيرزميني است دهانه آن در منطقه وادار گشاد و پهن مي­گردد و در حال حاضر در اين نقطه بصورت يک غار آشکار است. اين غار در امتداد سرچشمه رودخانه آسمانرود واقع شده و از حيث قدمت داراي تاريخ بسيار دور ودرازي است و يکي از عجايب هفتگانه اشکور به حساب مي­آيد.

دارگردان رجه " روستاي گيري "
روستا ي گيري با روستاهاي کياشکول، ميانرود و محمودلات همسايه بوده و در  شصت و هشت کيلومتري بخش رحيم باد و 83 کيلومتري جنوب شرقي شهرستان رودسر واقع شده است. اين روستا در منتهي اليه اشکور بالا و در پاي قله معروف بزاکو قرار گرفته است در ميان منطقه زورو و قله بزاکو، دارگردان رجه واقع شده است که استان گيلان و استان مازندران را از همديگر جدا ميکند.در اين نقطه تصوير چند انسان که در حال حمل درخت بوده بصورت سنگ سياه درآمده و چشمان تمامي آنها به طرف کوه بلور يا شاه سفيدکوه ميباشد. نظير اين مکان (( کوه عروس و داماد )) در نزديکي روستاي زياز بوده که اين نقطه نيز يکي ديگر از عجايب هفتگانه اشکور به شمار ميآيد.

 

سرچشمه رودخانه آسمانرود واقع در روستاي گيري
آسياب قديمي که در جنوب روستاي مذکور واقع شده است ، در حال حاضر متعلق به آقاي کشتگر مي­باشد. اين آسياب شايد يکي از معدود آسيابهاي اشکور است که هنوز هم از مناطق دور و نزديک براي آسياب کردن گندم مورد استفاده قرار مي­گيرد.علت اصلي برقراري اين آسياب آب فراواني است که از دهانه يک سنگ بزرگ بيرون مي­آيد که اين محل سرچشمه رودخانه آسمانرود مي­باشد. اين چشمه که معروف به آسمانرود بوده به علت صافي و زلالي آب به اين نام معروف گشته است. و بعنوان يکي ديگر از عجايب هفتگانه اشکور معرفي گرديده است.

 تونل طولاني روستاي يازن

روستا ي يازن با روستاهاي تمل، نارنه و سپارده همسايه بوده و در 118 کيلومتري جنوب شرقي شهرستان رامسر واقع شده است
دراين روستا در انبار کاه شخصي به نام صدرا... يازني يک تونل بسيار طولاني وجود دارد که به عقيده اهالي راه به جايي دارد صاحب کتاب از آستارا تا آستارباد نيز از وجود اين تو نل بسيار طولاني در روستاي يازن ياد مي­کند. اين تونل يکي ديگر از عجايب هفتگانه اشکور به حساب مي­آيد

از کليه هموطنان عزيز و علاقه­مند به زيارت و سياحت دعوت مي­گردد، بويژه درماههاي ارديبهشت الي مهر ماه ( ايام خوش آب و هوا ) از عجايب هفتگانه اشکور و ساير نقاط ديدني و جذاب مناطق اشکورات که داراي قدمت ديرينه پس از اسلام دارد، بازديد فرمايند.
منبع: يگانه چاكلي،؛حسن، كتاب جغرافياي تاريخي اشكور ،ناشر تابان،چاپ اول سال 1381
استفاده از اين خبر فقط با ذكر نام شمال نيوز مجاز مي باشد.

در نوشتارهاي ديگر به معرفي حكمرانان ؛ فرماندهان ؛ بزرگان و روحانيون اين ديار مي پردازيم . خانداني روحاني چون معصومي حسيني و حكمراني چون هزار اسبيان و كياييان و فرماندهاي همچون آل كاكي و فيروزان و نعمان .... كه هر كدام در جاي باعث سربلندي مردم اين سرزمين شدند و گاها تا صدها سال بر سرزمين طبرستان و گرگان حكومت كردند. غيوراني كه در سپاه ناصر الكبير كم نبودند . اكنون نيز سرداران شهيد اين ديار نام آن را زنده نگه داشته اند . دانشمنداني چون  پرفسور ايرج محمد پور بلترك استاد برجسته شيمي جهاني  ؛  استاد علامه جعفري اشكوري ؛ حضرت آيه الله الياس شريفي اشكوري ؛ حجة الاسلام و فخر الاماثل و الاعلام آقاى آقا سيد احمد حسينى اشكورى  و ...در دانشگاهها و حوزه ه اي ايران اسلامي به خدمت مشغولند كه  ذكر اسامي تمامي آنها در اين نوشتار نمي گنجد . در آينده سعي مي نماييم بضاعت خود در شناساندن آنان بكوشيم . انشاء الله .

اسماعيل اشكور كيايي . 1348 / سپارده ساكن تهران .

  

 

 

سرزمين اشكور كجاست؟ [ قسمت چهارم]

كوههاي معروف اشكور شامل هفت كوه مي باشد كه در دهستانهاي اشكورات واقع شده است و زيبايي خاصي به اين منطقه مي دهد . كوه سماموس معروفتري و بلندترين كوه استان گيلان در اين سرزمين واقع شده است كه در زيبايي و صلابت نظير ندارد . همچنين كوه بسيار زيبا كه به بلور معروف شده است در منطقه بالا اشكور واقع است كه به كوه شاه سفيده كوه هم معروف است و داراي بقعه مي باشد با  ضريحي با درب سبزرنگ آهني كه مورد زيارت و احترام زائرين و  پناهگاهي براي مسافران . در ذيل اين نوشتار به معرفي كوههاي اشكور [كه از مقاله اي تحت عنوان جغرافياي ناهموار نوشته نیما فرید مجتهدی و پویا تقی پور برداشت و  تلخيص شده است ] مي پردازيم. پنجم تير 94 اسماعيل اشكور كيايي.

خَشچال
کوه خشچال بلندترین قله‌ی منطقه اشکور است. قله‌ای با ارتفاع 3917 متر که در منتهی‌الیه حوزه آبریز پل‌رود قرار گرفته است. موقعیت این کوه برابر با “‌58´‌32 °36 عرض شمالی و”‌38 ´30 °‌50 طول شرقی است. این کوه یکی از قله‌های معروف البرزغربی نیز محسوب ‌می‌شود. خط‌الراس آن روندی شمال‌غربی-جنوب‌شرقی دارد. خشچال که جزء دیواره اصلی البرز است با روندی شمال‌غربي‌ در مرزِ دو استان مازندران و قزوین و در جنوب شهرهای رامسر و رحیم‌آباد و جنوب روستاهای لج و میج قرارگرفته است. آبادی‌ها و روستاهای اُوان، زواردشت، پرندج و کوچنان در دامنه‌های جنوبی این کوه واقع شده‌اند. دو خط‌الراس از قله خشچال انشعاب یافته، یک خط‌الراس با جهت شمال‌غربی شامل ‌قله‌های غریبه‌گور، ‌سُراش، هفت‌خانی و شَمبل می‌شود که تا روستای میج امتداد یافته و خط‌الراس دیگر با جهتی شرقی و سپس شمالی، شامل کوه‌های پلهم‌دشت و کوه بلور می‌شود که تا جنوب ِروستاهای لگا و لاکتراشان در دره چالک‌رود امتداد یافته است. ادامه خط‌الراس خشچال به سمت شمال‌‌غربی به بخشی از مهم‌ترین کوه‌های اشکور ختم می‌شود. کوه‌های سراش 3587 متر، هفت‌خانی 3627متر، توی‌چال 3374 متر و کوه آرنگ با ارتفاع 3369 متر که با یال طولانی و مرتفع خود چشم‌انداز مسلط کوه‌های اشکور، در جنوب روستاهای سپارده، یازن و نارنه را شکل می‌دهد. ادامه یال آرنگ به کوه سرکلامگاه می‌رسد، پس از کوه سرکلامگاه، یال آرنگ با تغییر جهت به شمال‌شرقی و با کاهش ارتفاع 300 متری به توده کوهستانی نفت‌چاک متصل می‌شود. از روی همین گردنه اتصال‌دهنده این دو کوه، جاده سپارده-ویار( الموت) می‌گذرد. همچنین از کوه هفت‌خانی یالی با جهت شمالی تا جنوب روستای نداک کشیده شده که به کوه نمازگاه به ارتفاع 2845 متر ختم می‌شود. زیارتگاهی بر روی کوه نمازگاه قرار دارد. جنس سنگ‌های کوه خشچال از تنوع برخوردار است. سازندهای روته (آهک چرت‌دار)، دورود (ماسه، شیل و آهک-ماسه‌ای)، شمشک، و سنگ‌های گدازه‌ای و آذرآواری خاکستری تیره، به ترتیب دامنه‌های شمالی کوه خشچال را تشکیل می‌دهند. نشانه‌های از وجود یخچال‌های دوره‌ی پلئیستوسن در دامنه شمالی و اطراف قله‌ی خشچال به صورت سیرک‌های یخچالی و گسترش وسیع قطعه‌های یخ‌رفت در آن مشاهده شده است‌ (سرور و فریدمجتهدی،‌ 1390). وجود دیواره گسلی-یخچالی در دامنه شمالی، به همراه واریزه‌های ریزشی پای آن، سیرک‌های یخچالی و یخ‌رفت‌های باقیمانده ِ آن، چهره ظاهری خط‌الراس شمالی کوه خشچال را شکل می‌دهد. این توده کوهستانی مرز تقسیم آب بین حوزه‌های اُوان و خشچال  (‌زیر‌حوزه‌های الموت‌رود) و رودخانه‌های دوروال و نوشا به ترتیب زیرحوزه‌هاي‌ ‌رودخانه‌هاي‌ پل‌رود و دوهزار است. چشمه‌های «سامان‌چشمه»، «سعدالله چادر‌منزل»، «تن‌دوره»، «هفت‌چشمه» در دامنه شمالی خشچال قرار گرفته‌اند. آبشار زیبای میج در دره‌ی خشچال در شمال کوه خشچال قرار گرفته است.

آرنگ
با ارتفاع 3369 متر با یال طولانی و مرتفع خود، چشم‌انداز مسلط کوه‌های اشکور، در جنوب روستاهای سپارده، یازن و نارنه را شکل می‌دهد. موقعیت آن برابر ‌ با  “‌36 ´‌‌35‌ °36 ‌ عرض شمالی و‌‌ “‌‌49 ´‌‌23‌ °50 طول شرقی است. ادامه یال آرنگ به کوه سرکلامگاه می‌رسد، پس از کوه سرکلامگاه، یال آرنگ با تغییر جهت به شمال‌شرقی و با کاهش ارتفاع 300 متری به توده کوهستانی نفت‌چاک متصل می‌شود. کوه جزء خط‌الراس البرز غربی است. جهت کشیدگی آن شمال‌غربی-جنوب‌شرقی است. به دلیل شیب زیاد، وجود صخر‌ه‌ها و پرتگاه‌های سنگی دردامنه شمالی آن، منظر شمالی آن بسیار خشن و پرشیب می‌نماید. روستاهای سپارده، یازن، نارنه و نَداک به ترتیب از جهت شمال‌غربی به سمت جنوب‌شرقی در دامنه‌های شمالی آن قرار گرفته‌اند. آبادی‌های بایزه‌‌رود، سفیدآب، عباسک و روستای یارود ِالموت در جنوب این کوه قرار گرفته‌اند. سراهای چوپانی «نی‌شهر»، «لزن‌چاک»، «کوه‌بن»، «خشکه‌سل»، «سد‌ی‌سر» و «جارکول» در دامنه‌های شمالی آن قرار گرفته‌اند. گردنه مشهور «پیازچاک» در جنوب‌شرقی قله آرنگ در کنار قله توی‌چال قرار گرفته است. جنس زمین‌های این کوه از آهک ضخیم لایه خاکستری تیره دوره‌ی پرمین است. شاخه‌هایی از رودخانه پل‌رود از دامنه شمالی این کوه به آبراهه اصلی آن می‌پیوندند. رودخانه‌های «بایزه‌رود» و «‌شنگل‌رود» از دامنه‌های غربی و جنوبی آن به رودخانه الموت از شاخه‌های رودخانه شاهرود می‌ریزند. چشمه‌های «سدی‌سر»، «ترجه لات ‌چشمه»، «کوه‌بن»، «لزن‌چاک»، «خربارگیر»، «کوه‌بن‌نی‌شر» در دامنه‌های شمالی این کوه قرار گرفته‌اند.

نَفت چاک
این کوه زیبا یکی از قلل بالای 3000 متری منطقه اشکور است. موقعیت آن برابر با “50°‌ 18’ 05‌‌ عرض شمالی و 36° 40’ 01” طول شرقی است. ارتفاع بلندترین قله‌ی آن برابر با 3004 متر است. از کوه گونه‌کول، یالی در راستای جهت شمال‌غربی-جنوب‌شرقی به توده‌ی بزرگ نفت‌چاک می‌رسد‌، ویژگی نفت‌چاک حالت فروافتاده و به نسبه هموار و طولانی محور اصلی آن است که تا کوه آب انبارکش مسلط به خمش ورودی جاده ویار به سپارده به سمت گیلان، امتداد یافته است. علیرغم شیب به نسبه هموار روی محور ِ کشیدگی این کوه، از دو جبهه شمالی و جنوبی به پرتگاه‌های سنگی و پرشیب ختم می‌شود. مناظر آن شکلی به نسبه مشابه کوه درفک را به ذهن متبادر می‌سازد. بنابراین دارای چندین قله‌ در شمال 2885 متر، جنوب‌غربی 3004 متر، غربی 2925 متر و شمال‌شرقی 2958 متر است. روستاهای لشگان، لزر، گوگاه، کشایه، پرویز‌خانی، کُلِرود، چک‌رود به ترتیب از جنوب‌شرقی به سمت شمال‌غربی در دامنه‌های شمای نفت چاک قرار گرفته‌اند. روستای «ویار» ِالموت در دامنه جنوب‌غربی آن قرار دارد. سراهای چوپانی شاه‌نشین، در منطقه فروافتاده نفت‌چاک قرار گرفته است. رودخانه «کلرود» ازشاخه‌های رودخانه‌ی پل‌رود و رودخانه‌ی «وگل» از شاخه‌های رودخانه‌ی الموت از دامنه‌های جنوبی آن سرچشمه می‌گیرند. چشمه‌های «شیرخانی»، «سی‌سرا»، «سیاه‌خانی»، «کشکه‌سنگ»، «مئن‌لنگه»، «خونی‌دره»، «شاه‌نشین»، «جؤرسه‌رود»، «سری‌در»، «خورته‌مازی»، «ملجا‌خانی» از جهت شمال‌غربی تا جنوب‌شرقی در دامنه‌های شمالی و چشه‌های «دلگایی»، «گلیزره»، «آب‌انبار‌کش» در دامنه‌ی جنوبی آن قرار دارند.

خرم‌دشت [کالیسی]
کوه خرم‌دشت یکی از مهم‌ترین عوارض توپوگرافی در منطقه غربی اشکور هم‌مرز با مناطق جنوب‌شرقی دیلمان است. این کوه که نمای برف‌گیر آن در سوی جنوب‌شرقی در مناطق ارتفاعی دیلمان خودنمائی می‌کند به اسامی مختلفی خوانده می‌شود. نام اصلی بلندترین قله آن، خرم‌دشت است. با این حال در میان برخی از کوه‌نوردان به اشتباه شیرکوه خوانده می‌شود. برخی از مردم محلی به دلیل اهمیت سرای چوپانی «وره کوه»، آن‌را وره‌کوه می‌خوانند. علاوه بر این به دلیل اینکه در خط‌الراس طولانی این کوه قله‌ی دیگر به نام کالیسی وجود دارد، گاه به نام کالیسی نیز شناخته می‌شود. موقعیت آن برابر با “‌12´‌41 °‌36 عرض شمالی و “‌49 ´‌11°‌50  طول شرقی است. این کوه در منتهی‌الیه دهستان شوئیل در منطقه اشکور قرار گرفته است. بزرگ‌ترین توده کوهستانی منطقه‌ خود است و ارتفاع آن 3447 متر می‌باشد. بزرگ‌ترین سکونتگاه انسانی روستای لسبو می‌باشد که در دامنه‌های شمال آن قرار گرفته است. علاوه بر آن آبادی کوچک شیرکوه نیز در حاشیه روستای لسبو در مسیر این کوه قرار دارد. خرم‌دشت جزء دیواره اصلی رشته کوه البرز با دره الموت محسوب می‌شود. از شمال غرب به سمت جنوب شرق سراهای چوپانی «گه کلام»، «اج داران»‌، «کو‌کر‌گردن»، «سی‌سر»، «وره کوه»، «جؤر‌آموته» و «گوره‌خانی» در رخ شمالی آن قرار گرفته‌‌اند. همچون کوه نفتِ‌چاک دارای خط‌الراسی کشیده با جهتی شمال‌غربی-جنوب‌شرقی است. جهت خط‌الراس آن شمال‌غربی-جنوب‌شرقی است که در انتهای شمال‌غربی به کوه زرینه می‌رسد‌ و ادامه یال آن به دره رودخانه وگل که در دره آن روستاهای ویار و هیر رازمیان الموت قرار گرفته، می‌پیوندد. یال دیگری از آن با جهت شمال‌شرقی به کوه گونه‌کول (معروف به گون‌کول) به ارتفاع 3000 متر متصل می‌شود، این محل یکی از محل‌های عمده ارتباطی مابین گیلان و قزوین در ایام قدیم محسوب می‌شده است (ستوده،1374 و رابینو، 1374). ادامه‌ی یال کوه گونه‌کول به کوه پیله‌مالگه (2770 متر)  و گردنه‌ی زور‌سوگردن (محل ارتباط روستای زبران و سرده) و سپس کوه سواته‌کوه (صلوات کوه‌) 2856 متر می‌رسد. کوه سواته‌کوه یکی از کوه‌های معروف منطقه شوئیل و دارای موقعیتی ممتاز است. زیارتگاه سام ‌و ‌لام بر روی این کوه قرار گرفته است. صخره معروف سفید‌تله در دامنه‌ی جنوبی آن مشرف به روستای سرده است. سواته کوه در میان روستاهای زبران، پی‌آغوزبن، سرده و نیاسن و سزرود قرار گرفته است. از کوه گونه‌کول یالی در راستای جهت شمال‌غربی-جنوب‌شرقی به توده‌ی بزرگ نفت‌چاک می‌رسد‌. خرم‌دشت از سرشاخه‌های اصلی رودخانه چاکرود است که دو رودخانه مهم آن یعنی میارخ‌بن و ریاب از آن سرچشمه می‌گیرند. از دیگر کوه‌های منطقه‌ی شوئیل در اطراف کالیسی می‌توان از کوه «گه‌کلام» در جنوب روستاهای چاکان، هسی‌کوه، ریسن، راسران و زرد تله در جنوب روستای وربن نام برد.  کوه دیگری نیز به نام قلاکوتی مابین روستاهای لسبو و شفیع‌آباد قرار گرفته است، که دلیل این اسم  آثار قلعه تاریخی روستای لسبو است که در روی آن ساخته شده است. کوه‌های زرینه و کل‌مازی از دیگر کوه‌های واقع در دامنه‌ی شمالی این کوه هستند.

سُماموس
دومین قله بلند منطقه اشکور کوه سماموس است که معروف‌ترین قله این منطقه نیز محسوب می‌شود. یکی از دلایل این شهرت، این مساله است که این کوه بلندترین کوه استان گیلان محسوب می‌شود. ارتفاع آن  3703 متر است. موقعیت قله آن برابر است با ” 26‌ ´50 °‌36  عرض شمالی و” 03 ´ 23‌ °50 طول شرقی. این کوه در مرز با استان مازندران واقع شده است. سماموس، دارای دو قله به نام‌های کوچِ سماموس و پیلِ سماموس است. بنای یادمانی در روی قله این کوه به نام سید علی سمام قرار دارد (فرید مجتهدی،1389) و همچنین زیارتگاه‌ دیگری بر یال غربی آن بر روی قله سی‌پشت (یا کوچِ سماموس غربی)‌، در شمال گوسفندسرای سر‌چاک قرار دارد. شهرهای رحیم‌آباد، واجارگاه، رامسر به ترتیب از غرب به شرق در دامنه‌ و پای‌کوه‌های شمالی آن قرار دارند، در دامنه‌های آن روستاهای زیادی قرار گرفته است، روستاهای جؤردشت در شمال، لیما، لیما‌گوابر، کاکرود و پرچ‌کوه در غرب، یاسور، ویشکی، جؤرده در جنوب‌غربی و روستاهای نمک‌دره، سده، جن‌ده‌رودبار (جنت‌رودبار)‌، گرس‌ماسر و جؤرده در شرق و جنوب‌شرقی آن قرار دارند. علاوه بر این روستاها ده‌ها سرای گالشی و ییلاقی معروف بر روی یال‌ها و خط‌الراس‌های این کوه قرار دارند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان از، سراهای گالشی چون لپاسر، داغوله، ریزینه‌بن، میان‌کلام‌‌، ازاردره، مین‌خانی‌، سَرچاک، تَکلش، سی‌پشت، لزنه‌چاک و هفت‌خانی که از مجموعه ییلاق‌های جنوب و شرق کوه سماموس هستند و همچنین در دامنه‌ شمالی از غرب به شرق می‌توان از ییلاق‌های راشه، وَنه‌سان‌،‌ جُومه‌کونه،‌ علم‌سرا، جؤرکلام‌چال، ‌اسپی‌تله‌بن، زونوگویه،‌ چنارچال، دورگه‌دشت، اِسل‌وار، سه‌سر‌لات، کیلاش‌پشته‌، روگانی‌، سوته‌پشته‌، کل‌کو‌ه، مین‌سرا‌، زرکموس نام برد. در توده کوهستانی سماموس، صخره‌هایی وجود دارد که به دلیل شکل‌شان دارای شهرت هستند، که می‌توان از شیرکش در مسیر جؤردشت به توکه‌سر در حوالی قله سماموس، گیشه‌تله و نقاره‌تله در خط‌الراس جنوب‌غربی چنارچال و شیر‌کش در شرق قله سماموس در شمال‌غربی روبارکش نام برد. از لحاظ ساختمان زمین‌شناسی کوه سماموس، یک تاقدیس مرکب است که بخش غربی آن توسط گسل سماموس تحت تاثیر قرار گرفته است. جنس سازندهای زمین‌شناسی کوه سماموس از عوامل تاثیر‌گذار در شکل‌گیری توپوگرافی این کوه است‌. سازندهای آهک‌ خاکستری توده‌ای همراه با ماسه‌سنگ، کنگلومرا و آهک ‌شکل‌دهنده پرتگاه‌های عظیم سنگی در تمامی خط‌الراس دامنه‌های غربی کوه سماموس، به‌ویژه در شرق روستاهای لیما‌چال، تر‌پو، آب‌دَبوچال و شمال کاک‌رود و حتی تمامی دامنه جنوبی توده سماموس است‌. به دلیل غلبه‌ی سازندهای آهک توده‌ای دوره‌های ژوراسیک و کرتاسه در دامنه جنوبی و توسعه انحلال آهک در این محدوده، شاهد شکل‌‌گیری دره‌های کانیونی در این بخش از دامنه کوه سماموس هستیم. که از معروف‌ترین آن‌ها دره «شی‌لی‌سرا‌» در مسیر آبادی پس‌کلا‌سی به دشت لپاسر است. بنابراین بخش‌هایی از دامنه‌های سماموس به پرتگاه‌های صخره‌ای ختم می‌شود. این مسئله علیرغم وجود یال‌ها و زمین‌های به نسبه هموار در جنوب قله سماموس است. بنابراین از دید کلی، توده‌ی کوهستانی سماموس حالتی فلات گونه را برای بیینده تداعی می‌نماید. جنس سازندهای بدنه اصلی کوه سماموس آهک‌های توده‌ای خاکستری تا کرم رنگ مربوط به دوره‌ی ژوراسیک است. در دامنه‌ی شمالی کوه سماموس ‌مجموعه‌ای از سنگ‌های آتشفشانی خاکستری تا سبز تیره رنگ مربوط به ‌دوره‌ی کرتاسه‌‌‌ است. این سازند به صورت باندی سراسری در دامنه‌های شمالی سماموس کشیده شده است. از مهم‌ترین تشکیلات زمین‌شناسی که مختص به مناطق اطراف کوه سماموس است، سازند جواهرده (جؤرده) است که از مجموعه سنگ‌های کنگلومرای دوره‌ی ژوراسیک تشکیل شده است و به صورت دو پهنه مجزا یکی در دامنه‌های جنوب‌غربی (از روستای لیما تا روستای پرچ‌کوه) و دیگری دامنه‌های جنوب‌شرقی، در ارتفاعات اطراف روستا جواهرده رامسر است که به ویژه مجموعه ناهمواری و یال‌های دست چپ این روستا را در بر می‌گیرد. بر روی توده کوهستانی سماموس قله‌های بسیاری وجود دارد که گاه دارای اسم هستند و برخی نیز اسم ندارند. از جمله این قله‌ها می‌توان از لزنا ‌چاک، ‌3349 متر در شرق، کوه سوته‌سرا، ‌3123 متر‌ و هفت‌خانی،3064 متر در جنوب و جنوب‌غربی، کوه ألیه، ‌3117 متر و سرخˇ‌تله  2778 متر، در غرب و‌ ‌کوه‌های کشک‌دره، ‌2744متر، شیر‌پشته، ‌3022 متر، ریزینه‌بن 2988، توکه‌سر، ‌3332 متر، گیشه‌تله و نقاره تله در شمال‌غربی و شمال هستند. از کوه سماموس یال‌های با جهت‌های گوناگون به سمت سواحل دریای کاسپین امتداد یافته که قلل و مناطق ییلاقی بسیاری روی آن قرار گرفته‌اند. یکی از این یال‌ها یالی است که از قله سماموس ابتدا به سمت شمال‌شرقی کشیده شده و سپس دو شاخه می‌شود. پس از رسیدن به کوه کوچِ سماموس شرقی دو شاخه می‌شود. یک شاخه، یالی با جهت شمال‌شرقی است که با تعداد زیادی قله‌‌ی جنگلی به سمت ِجلگه‌ی حوالی رامسر می‌رود. دیگری با سمت جنوب‌شرقی به سمت مناطق ییلاقی جنت‌رودبار می‌رسد. شاخه‌ی شمال‌شرقی عبارت است از 3578 متر، وژک 2522 متر، ارک‌سر 2410 متر، پشتاور 2128 متر، ایل‌میلی 581 متر. شاخه‌ی جنوب‌شرقی شامل قله‌های سه براره 2972 متر، ‌رستم‌سر 2583 متر، در این محل، پس از روستای گرسماسر به سمت جلگه‌ی رامسر ادامه می‌یابد. در شاخه‌ی شمال‌شرقی پیش‌گفته، از کوه ارک‌سر شاخه‌ای دیگر با جهت شمال به سمت جلگه‌ی قاسم آباد امتداد می‌یابد و کوه‌های تمشه‌کوه 2190 متر و گیشار با ارتفاع 848 متر بر روی آن قرار دارند. رودخانه‌های سموش، اژدها‌رود، خشکه‌رود، کوکورود، سواورود (صفارود)، چالک‌رود، پل‌رود، آسمان‌رود از این کوه سرچشمه می‌گیرند. از چشمه‌های معروف این کوه می‌توان از «ناصره‌دشت» در جؤردشت، «روزگلی چشمه»، «پول‌کش‌چشمه» و «ملیجه‌خون» در «دورگه‌دشت»،  «سیاه‌چشمه» و «چشمه لپاسر» در لپاسر، «آسمان‌رود» دلیجان، «برتل»، در جؤرده رامسر، «گیاش» در نمک‌دره و «سامان‌گه‌چشمه» در حوالی توکه سر، نام برد.

بُزابن
کوه بزابن با “‌10´‌41°‌36  عرض شمالی و “‌9 ´‌25 °50  طول شرقی در جنوب‌شرقی گیلان در مرز با استان مازندران واقع شده است. با ارتفاع 3322 متر، یکی از مرتفع‌ترین کوه‌های منطقه اشکور است. این کوه به دلیل شکل خاص و برافراشته‌اش مورد توجه قرار می‌گیرد. به دلیل همین شکل خاص و توده‌ای‌اش، به سمت شمال و جنوب ارتباطی با مجموعه کوه‌های اطراف ندارد و قله‌‌ی آن به دلیل تجمع دیوراه‌های صخره‌ای غیر قابل دسترس به نظر می‌رسد. روستاهای گیری، کت در دامنه‌های غربی و تکامجان، لیاسی، چاکل در دامنه‌ی شمالی آن واقع شده‌اند. از سراهای چوپانی و مناطق معروف اطراف آن، هدایت‌خان‌چاک، هدابون‌چاک، لته‌که، گل‌باغ، لره‌چاک، پیش‌چاک، کوبون، منده‌چال، الشکه، رَته‌تله‌سر و زورو است. همچنین یالی که از این کوه به سمت روستای چاکل کشیده شده، شامل مناطقی چون پرسه‌گولی، مرگلیم و تلاسر است. خط‌الراسی به سمت شمال حلقه اتصال آن به توده‌ی کوهستانی سماموس است و قلل مشهوری بر روی آن قرار دارد که به ترتیب عبارتند اروس‌تله‌سر، سیاه‌رَزه، اشگر‌سر، سورچوم‌رجه که تا کوه یال‌بکت (رستم‌تله) امتداد یافته است. ادامه این یال پس از فروافتادگی منطقه‌ی لپاسر به صورت یالی شمالی‌غربی-جنوب‌شرقی، پس از قله‌های دوبندک، لزنه‌چاک، به قله سماموس می‌رسد. زیارتگاه میرخلیل در شمال روستای گیری، بر روی یال جنوب‌غربی بزابن قرار گرفته است. دامنه‌های شمالی آن توسط رودخانه ولنی و دامنه‌های جنوبی آن توسط رودخانه «زورو» زهکشی می‌شود. رودخانه زورو یک رودخانه فصلی است. چشمه‌های زیادی در رخ شمالی آن وجود دارند که می‌توان از جنوب‌غربی به شمال‌شرقی از این چشمه‌ها نام برد. «جیر‌سره چاکان» در کنار بقعه میر خلیل، «جیر‌چاله»، «هربوسان»، «لته‌که چوشمه»، «جؤر‌کلاردی»، «اروس‌تله‌سر» و…

بلور [ شاه سفيد كوه ]
این كوه با ارتفاع 3431 متر در انتهای درّه‌ی رودخانه‌ی پل‌رود (درّه اشکور) که به جؤراشکور (جؤر ولایت) معروف است، قرار گرفته و مردم منطقه ارادت خاصی به آن دارند. موقعیت آن برابر است با “‌52´‌37°36 عرض شمالی و “48´‌31°‌50 طول شرقی. آخرین روستای درّه‌ی اشکور که در پای این کوه قرار دارد، روستای میج و در درّه‌ی چالکه‌رود رامسر، روستای ییلاقی لاکتراشان است. سراهای چوپانی نرم‌دشت، جؤر کوره‌سر، سیاه گو، میان دشت در دامنه‌های شمالی و شمال‌شرقی آن قرار دارند. زیارتگاهی بر روی قلّه کوه واقع است و در کنار آن محلی برای زائران ساخته شده است. به این زیارتگاه شاه‌سفید‌کوه می‌گویند. ‌سفیدکوه به وسیله‌ی کوه‌های اِرِسوج، لاکِرِه، تَنوره‌کَش، میان‌دشت، پیلارتبار، ناشمین و اِريِه احاطه شده است. بلور (سفیدکوه) از نظر ساختمان زمین‌شناسی، ناودیس برگشته (معلق) است، جنس سازندها و سنگ‌های تشکیل‌دهنده‌ی خط‌الرأس کوه از سنگ آهک با رنگ خاکستری روشن دوره‌ی کرتاسه تشکیل شده است، اما بدنه‌ی کوه از سازندها و سنگ‌های گدازه‌ای و آذر‌آواری خاکستری تیره تا سیاه‌رنگ دوره کرتاسه است. همین تباین شدید رنگِ سازندهای زمین‌شناسی سبب شده این کوه به رنگ سفید تا کِرِم خودنمایی کند و به نام بلور و سفیدکوه خوانده شود. این کوه در مرز دو حوزه‌ی رودخانه‌ی لاکتراشان از زیرحوزه‌های رودخانه‌ی چالِکه‌رودِ رامسر و سرشاخه‌های حوزه‌ی رودخانه‌ی پل‌رود واقع شده است. دریاچه‌ی ‌در دامنه‌ی شمال‌شرقی این کوه قرار دارد..

                                             گردآوري و ويرايش : اسماعيل اشكور كيايي 1348/ سپارده ساكن تهران

 

سرزمين اشكور كجاست؟ [ قسمت سوم ]

مختصري از موقعيت تاريخي و اهميت سوق الجيشي اشكور در مقابل حمله اعراب كه از راه اشكورات به گيلان حمله كردند:

با توجه به اطلاعات به دست آمده پس از سال 142 ه.ق که گرگان فتح شد اعراب برای حمله به گیلان از راه جلگه استفاده کردند و با عبور از مازندران و رویان در مناطق هموار جلگه ای گیلان به پیشروی ادامه دادند .اما از آنجا که زیستگاه اصلی دیلمیان نقاط کوهستانی با راه های غیر قابل دسترسی بود این حملات چندین سودمند نبود.
راه دیگر برای فتح گیلان استفاده از راه آذر بایجان و مغان بود .که از آن نیز توفیق چندانی حاصل نشد
اصلی ترین راهی که عربها برای فتح گیلان به آن امید بسته بودند راه قزوین با گذر از منطقه اشكور به گیلان بود.
ماجرای دیدار حجاج ابن یوسف حاکم سفاک عراق با نمایندگان دیالمه و تهدید آنها به قبول اسلام یا پرداخت جزیه بسیار معروف است . نمایندگان دیلمیان پس از دیدن نقشه ای  که در آن راه های ورود به گیلان ترسیم شده بود و در مقابل تهدید به حمله حجاج ابن یوسف در پاسخ می گویند که گرچه این نقشه درست کشیده شده اما در آن چهره سواران و جنگجویانی که از گردنه ها و کوه ها نگهبانی می کنند رسم نشده است و فقط در طول جنگ آنها را خواهی شناخت.

کوهستانهای اَشکِوَر در بر گیرنده بخش کوهستانی شمال ایران از کوهستانهای املش ، رحیم آباد ، واجارگاه ، چابکسر ، رامسر است.دیلم در قدیم به سرزمینهای شمالی ایران از گرگان تا ابتدای آذربایجان و از طرفی به قومس (دامغان) و ری ختم می شد.در گذر تاریخ به دو بخش کوهستانی و جلگه ای تقسیم گردید، قوم اشکور که بعدها دیلمیان نامیده شدند به دو قوم گیل و دیلم تقسیم گردید. در زمان ما به تمامی این سرزمینها گیلان گویند. دیلمان که تا چندی قبل روستایی بیش نبود اکنون به بخشی تبدیل شده و منطقه کوچکی می‌باشد که نام قدیم دیلمان را تداعی می‌کند و اکثر روستاهای آن در قدیم جزئی از منطقه باستانی اشکور می‌باشد بطوری که اشکور با سابقه تاریخی چند هزار ساله مقدم بر دیلمان بوده در صورتیکه دیلمان پس از روی کار آمدن سلسله آل بویه شهرت یافت.

قتل و عام اشکوریان،برگی خونین از تاریخ اشکور

مطالبی که در ادامه بیان خواهد شد رویداد خونینی است که شاید  در تاریخ اشکور بی سابقه باشد. قبل از اینکه به این واقعه بپردازیم به طور خلاصه مطالبی در باب دلاوریها و جنگ آوریهای مردمان اشکور و دیلمان بیان خواهد شد

درمنابع تاریخی ذکز شده است که جنگجویان دیلمی بخشی از سپاهیان کورش کبیر را تشکیل می دادند.در زمان حمله اعراب به ایران با اینکه تمام ایران به دست آنها افتاده بود اما خطه دیلمان و اشکور ده ها  سال در برابر آنها مقاومت کردند

اعراب با فتح قزوین خود را تا پشت کوهای اشکور رساندند اما تا سالها از نفوذ به این منطقه ناتوان بودند. بارها شهر قزوین مورد حمله و غارت دیلمیان قرار گرفت به طوریکه مسلمانان، شهر قزوین را باب الجنت یا همان مینو دشت نام نهادند یعنی شهریکه درهای بهشت را به سوی مسلمانان باز می کند.در واقع آنها با این نامگذاری سعی داشتند، مسلمانان را ترغیب نمایند در شهر قزوین ماندگار شوند و در برابر حملات دیلیمیان مقاومت نمایند.

اما واقعه خونینی که درباره آن صحبت خواهد شد بر می گردد به ششصدو بیست سال قبل یعنی زمانیکه سلطان محمد کیا بر گیلان حاکم بود.در آن دوره با توجه به اختلافاتی که وجود داشت منطقه گیلان بارها مورد حمله دلیران اشکور قرار گرفت به طوریکه حاکمین گیلان تاب مقاومت در برابر آنها را نداشتند.جنگاوران گیلان که در نبرد مستقیم خود را ناتوان می دیدند باطراحی نقشه ای ناجوان مردانه از سوی حاکمین گیلان دست به خدعه زدند. نقشه از این قرار بود که از جنگ آوران اشکور خواستند تا در فتح کوچصفهان با مردان گیل مشارکت نمایند و در غنایم آن سهیم باشند. مردمان اشکور  بی خبر از نقشه شومی که برای آنها طراحی شده بود با این خواسته آنها موافقت کردند.با هماهنگی های صورت گرفته قرار بر آن شد که سه هزار جنگاور اشکوری به همراه سه هزار نفر از مردان گیل در فتح کوچصفهان شرکت نمایند.بنابراین لشکری شش هزار نفره متشکل از دو گروه به سمت کوچصفهان حرکت کردند.وقتی لشکر در مسیر حرکت خود به روستای گوکه در کنار سفیدرود  رسید. دستور  داده شد که گیل جدا و اشکوری جدا به صف بایستند سپس به مردان اشکور امر شد که در میان صفوف مردان گیل درایندو صف های سی نفره تشکیل دهندیعنی پانزده مرد گیل در کنار پانزده اشکوری به طوریکه  هر اشکوری در پهلوی یک گیل باشد.شب حادثه سرداران گیل را از نقشه آگاه کردند..به مردان گیل دستور داده شده بود که در یک زمان خاص هر مرد گیل بایستی اشکوری کنار خود را با شمشیر به قتل رساند.با توجه به کینه و نفرتی که از اشکوریها در آنها وحود داشت این کار انجام گرفت ودر طرفه العینی سه هزار جنگاور اشکوری را از پای در اوردند و سپس جنازه آنها را به رودخانه سفید رود انداختند و طعمه ماهیان ساختند.

منبع: كتاب خونینه های تاریخ دارالمرز اثر محمود پاینده

اسطورها و قلعه هاي اشكور:

 آثار زیادی از اسطوره‌ها و قلعه‌ها در اشکور بجا مانده است که نشانه هایی از تاریخ کهن این مرز و بوم می باشد. مانند بخش اشکبوس و کاموس کشانی از پهلوانان نامی ایران که در شاهنامه فردوسی بدان اشاره می نماید از شهر قدیمی کشان در روستای کلکامیس کنونی بوده و شهر درویشان در کنار کشان زادگاه منصوب به این دو پهلوان نامی ایران است. آثار قلعه کاموس بوسیله قبرگیران تقریبا از بین رفته و پیتر ولی فرانسوی چند دهه قبل از آن دیدن کرده است و می نویسد جز آثاری سفالهای رنگی در آن پیدا نکردم چون قبل از من حفاریهای زیادی در آن بعمل آمده بود. آثار لوله کشی بوسیله پوشینه‌های سفالی در شهر کشان دیده میشود.اکنون به غلط روستاییان آن را به کیکاووس نسبت میدهند(که درست نیست). اسطوره دیگری در باره حکومت پادشاهی بنام لیون در روستای باستانی لیما اشکور علیا دارد و نیز وجود قلعه فریدون در این سرزمین نیز اسطورها و داستانهای بسیار کهن و بطور کلی فرهنگ غنی سرزمین اشکور حکایت می کند.
هم اکنون روستایی بنام اشکور در ده کیلومتری شرق شهرستان شهربابک در استان کرمان وجود دارد که مردمان ان اسماعیلیه یا همان پیروان حسن صباح هستند که روزگاری در الموت و البته دیلمان و دژهای بیشمار ان دیار بر سرزمینهای دوردست حکم میراندند. بعید نیست که پیروان ان نیکمرد پس از حمله وحشیانه هولاکو خان مغول انهایئ که از حمله مغول جان سالم بدر بردند بعدها در هوالی شهربابک سر برون اوردند و بیاد سرزمینهای مادریاشان نام اشکور را بر محل سکونت جدیدشان انتخاب نمودند.

                         نويسنده : اسماعيل اشكور كيايي 1348 / سپارده ساكن تهران

 

 

سرزمين اشكور كجاست‌؟ [ قسمت دوم]

اشكور كجاست ؟ [قسمت دوم ] اشكورات   به 3 دهستان تقسیم شده است:

1-اشکور سفلی [جير ولايت ] كه از توابع شهرستان رودسر بوده كه از شمال به رانكوه و از مغرب به سمام و از جنوب به رودبار و از مشرق به اشكور عليا محدود مى‌گردد.

2-اشکور علیا : از توابع شهرستان رودسر بوده كه در كوهستانهاى جنوب رانكوه بالا ولايت ناميده مى‌شود و از جنوب به رودبار قزوين و از مغرب به اشكور سفلى و از مشرق به بالا اشكور رامسر محدود است.

3-بالا اشکوركه از توابع شهرستان رامسر مي باشد  كه نزديك ترين مسير به استان قزوين مي باشد. لازم به توضيح است كه بالا اشكور مرز و محل اتصال استانهاي گيلان و مازندران و قزوين مي باشد.

اشکور به دلیل شرایط و طبیعت کوهستانی، دارای زمستان‌های سرد و پر برف و تابستان‌های خنک و ملایم می باشد و این امر باعث شده که درفصول پاییز وزمستان جمعیت به حداقل و در بهار و تابستان به حداکثر ممکن برسد.

این منطقه، به علت دارا بودن چشمه سارها، دریاچه‌های طبیعی، چشمه‌های آب معدنی، رودخانه‌های زلال و غارهای فراوان و پاکی هوا توجه مردم را به خود جلب کرده است. ارتفاعات اشکورات که بر اثر سر مای طولانی منطقه و پوشش برف حداقل نیمی از سال باعث جریان رودخانه هایي شده كه در مجموع به پلورود ختم مي شود ولي كشاورزان  در تابستان بيشتر كم آبي را احساس مي كنند و اين معظلي براي مردم منطقه مي باشد

مناطقی از کوهستان‌های اشکورات بر اثر کاوش‌های انجام گرفته به آثار و شواهد گوناگونی مخصوصا قبور مربوط به دوران نبوع تا دوران ساسانی و بعضا نیز از دوران اسلامی نیز بدست آمده و این خود نشان از قدمت منطقه دارد.

منطقه اشکور علاوه بر داشتن آب و هوای ییلاقی، منابع زیر زمینی، باغات فندق و گردو، زمینهای مزروعی و گیاهان دارویی از قبیل گل گاوزبان، بنفشه، کنگر، گل پر، گزنه، گون، همیشه بهار، قارچ های خوراکی، بابا و ... را می توان نام برد.

 كوههاي واقع در اشكور عبارتند از

 : خشچال -  آرنگ – بزابن – سماموس – خرمدشت يا كاليسي – بلور يا شاه سفيد كوه  كه در نوشتار هاي بعدي به شرح آنهاي مي پردازيم .

رودخانه هاي اشكور

رود سموش كه يکي از شاخه هاي فرعي رودخانه پلو رود است . پلو رود بزرگترين رودخانه شرق گيلان است و وسعت حوزه آبخيز آن در درازلات 1752 کيلومتر مربع است . خشک رود ( اشکلک روخانه )
شاخه اصلي آن از ارتفاع 3000 متري همجوار ارتفاعات غربي رودخانه سموش سرچشمه مي گيرد. خود اين رود هاي بزرگ به شاخه هاي كوچكتر تقسيم مي شوند ...

معني كلمه اشكور :

توضیح اينكه نام « اشكور » ممكن است در اصل « اشك ور » بوده باشد كه اشك در اصطلاح ساساني به نامي از بزرگان ان قوم اطلاق ميشد و واژه « ور» به معناي قلعه بوده است ؛ يعني« دژ اشك»يا « ارشك » يا « اشك دژ » تعبير ديگر آن است كه اشكور يكي از قلاع مشهور اسماعيليه در رودبار الموت كه پس از فتح قلاع اسماعيليه به وسيله هلاكو خان و متواري شدن آنان از ان حدود آنطور كه تاريخ نشان ميدهد بدين مناطق امده و پس از استقرار در اين محل نام قلعه خود را بر آن نهاده اند تانهای اَشکِوَر در بر گیرنده بخش کوهستانی شمال ایران از کوهستانهای املش- رحیم‌آباد- واجارگاه - چابکسر- رامسر است.دیلم در قدیم به سرزمینهای شمالی ایران از گرگان تا ابتدای آذربایجان و از طرفی به قومس (دامغان) و ری ختم می شد.در گذر تاریخ به دو بخش کوهستانی و جلگه ای تقسیم گردید، قوم اشکور که بعدها دیلمیان نامیده شدند به دو قوم گیل و دیلم تقسیم گردید. در زمان ما به تمامی این سرزمینها گیلان گویند. دیلمان که تا چندی قبل روستایی بیش نبود اکنون به بخشی تبدیل شده و منطقه کوچکی می‌باشد که نام قدیم دیلمان را تداعی می‌کند و اکثر روستاهای آن در قدیم جزئی از منطقه باستانی اشکور می‌باشد بطوری که اشکور با سابقه تاریخی چند هزار ساله مقدم بر دیلمان بوده در صورتیکه دیلمان پس از روی کار آمدن سلسله آل بویه شهرت یافت. آثار زیادی از اسطوره‌ها و قلعه‌ها در اشکور بجا مانده است که نشانه هایی از تاریخ کهن این مرز و بوم می باشد. مانند بخش اشکبوس و کاموس کشانی از پهلوانان نامی ایران که در شاهنامه فردوسی بدان اشاره می نماید از شهر قدیمی کشان در روستای کلکامیس کنونی بوده و شهر درویشان در کنار کشان زادگاه منصوب به این دو پهلوان نامی ایران است. آثار قلعه کاموس بوسیله قبرگیران تقریبا از بین رفته و پیتر ولی فرانسوی چند دهه قبل از آن دیدن کرده است و می نویسد جز آثاری سفالهای رنگی در آن پیدا نکردم چون قبل از من حفاریهای زیادی در آن بعمل آمده بود. آثار لوله کشی بوسیله پوشینه‌های سفالی در شهر کشان دیده میشود.اکنون به غلط روستاییان آن را به کیکاووس نسبت میدهند(که درست نیست). اسطوره دیگری در باره حکومت پادشاهی بنام لیون در روستای باستانی لیما اشکور علیا دارد و نیز وجود قلعه فریدون در این سرزمین نیز اسطورها و داستانهای بسیار کهن و بطور کلی فرهنگ غنی سرزمین اشکور حکایت می کند.

دین اشکوریها

اشکور  تماما در ناحیه ی تاریخی دیلم قرار دارد و احتمالا از هنگام قیام یحیی بن عبدالله علوی در سال 176 ه . ق رفته رفته از آیین زرتشت دست کشیده به دین اسلام در آمدند و چون شیعیان زیدی را در مخالت با دستگاه خلافت با خود هماواز یافتند به تشیع زیدی گراییدند . ناحیه اشکور در ایام فرمانروایی علویان در طبرستان از پایگاههای مهم سادات علوی بود ، اما از سده ی چهارم هجری با فعالیت مبلغان اسماعیلی در دیلم گروهی از مردم این ناحیه به کیش اسماعیلی درآمدند و در سال 483 ق. حسن صباح را در گرفتن دژ الموت یاری دادند .

                            نويسنده: اسماعيل اشكور كيايي 1348/سپارده ساكن تهران بزرگ .