سرزمين اشكور كجاست ؟[ قسمت ششم ]

اشكور که در اصطلاح دیلم به آن جورسی می گویند. بر گرفته از دو کلمه  (اَشک) و (ور ) میباشد .اشک بر گرفته از سر سلسله اشکانیان و پسوند ور به معنی قلعه می باشد که زمانی این منطقه تحت حکومت اشکانیان بوده .اشکور نیز منطقه‌ای کوهستانی است که تاریخ کهنی دارد و در کتاب‌های اوستا، حدود العالم، تاریخ گیلان و دیلمستان و … از آن یاد شده و این سرزمین را محل اقامت برخی از طوایف اشکانیان  می‌دانند. 
از تفرج‌گاه‌های این منطقه می‌توان به جنگل لولمان (لولمان دامان)، قلعه شهبازی، ‌تپه شاه‌کوه، چند غار که سکونت‌گاه انسان‌های اولیه بودند و همچنین جنگل‌های ذربین اشاره کرد.

در منطقه اشکور مراسم و آیین‌هایی برگزار می‌شود که برخی از آنان عبارتند از «الهی خور دتاوه»، رابچره، عروس گله (عروس گلی)، تبری خوانی، شیلان کشی، مراسم شیردوشان و کت زدن شیر، رسم یشماق (رو گرفتن، مچه گرفته) نوعروسان و همچنین اجرای بازی‌های قیش بازی، لاخن بازی، گوله بله‌ بازی، گودره بازی، اچان اچان (با فتحه الف) [منبع:آرش نور آقايي]

                                                                                         

اشكورات يكي از نقاط ديدني كشور محسوب  مي باشد با مناظر و جنگلهاي زيبا و آثار تاريخي و باستاني كه هر بينده اي را به سوي خود جلب مي نمايد. این منطقه با وجود جنگل ، تپه، كوهپایه، دشت، مرتع و قله های بسیار زیبا و از همه مهمتر مردمی ساده دل ، مهمان نواز و خونگرم سالانه پذیرای خیل عظیمی از گردشگران و مسافران است. نان كماچ، چای و پنیر محلی ازجمله غذاهایی است كه در هرخانه ای برای پذیرایی به خصوص به وقت عصرانه بر سر سفره عزیزان این خطه دیده می شود.هوای پاك و زمین مساعد برای كشاورزی باعث شده تا انواع درخت های میوه از قبیل سیب، اخته و به، كه همه از طعم خاص ییلاقی برخوردارند در این مناطق دیده می شوند. درختان تنومند گردو، فندق و درختان زرشك از دیگر فراورده های مردم اشكورات است.
وجود بیش از ۵هزار هكتار زمین زراعی در اشكورات باعث شده كه مردم مبادرت به كشت سیب زمینی ، فندق، گندم، جو ، لوبیا، عدس ، گوجه فرنگی ، بادمجان ، گل گاوزبان، یونجه و... داشته باشند. البته در میان این محصولات، فندق سهم بیشتری را به خود اختصاص داده است.
دراین زمینه سازمان جهاد كشاورزی استان گیلان اعلام كرده است كه تسهیلات طرح طوبی، لوله كشی عمومی ، انتقال آب، ایجاد سدهای مخزنی، ایجاد باغهای گردو و فندق نمایشی و راه اندازی ایستگاه تحقیقات فندق از جمله تسهیلاتی است كه این سازمان در اختیار كشاورزان این مناطق قرار داده است.
مراتع وسیع منطقه اشكورات بطور كل در حوزه شهرستان رودسر قرار گرفته كه مساحتی حدود ۴۰هزارهكتار را به خود اختصاص داده است .این مراتع دارای قدمت دامداری طولانی بوده و در سنوات قبل از ملی شدن جنگل ها و مراتع «۱۳۵۱» مدیریت آن به صورت ارباب ، رعیتی بوده و دامداران در قبال بهره برداری از ییلاقات، بهره مالكانه و عوارض به اربابان پرداخت می كردند.
بعد از ملی شدن جنگل ها و مراتع برای مرتعداران درمناطق مشجر مرتعی، پروانه چرا صادر شد و از سال ۱۳۶۳ پروانه چرای مرتعداران برای حدود ۸۰ مرتع و ۱۰۰هزار واحد دامی مجاز و حدود یك هزار دامدار صادر شد، با توجه به اینكه دامداران به صورت سنتی دارای مشاغل مختلف بسته به فصول سال هستند مانند فعالیتهای كشاورزی«باغ چای، زراعت برنج، باغ مركبات و فندق كاری» از قدیم رایج بوده است. بنابراین برای حفظ و احیا و بهره برداری به موقع و مناسب (مدیریت اصولی) نیاز به برگزاری كلاسهای آموزشی و ترویجی بوده كه در این راستا اداره كل منابع طبیعی استان گیلان با برپایی دوره های مختلف ترویج و مشاركتی آموزش دامداران را در اولویت قرار داد و نیزبا به كارگیری قرقبان یا دشتبان و مشاركت همه جانبه مرتعداران سعی در ایجاد تعادل بین دام و مرتع كرده است.

کوهستانهای اَشکِوَر در بر گیرنده بخش کوهستانی شمال ایران از کوهستانهای املش – رحيم آباد – رودسر – واجارگاه و جابكسر است .

مساحت ناحيه اشكور 850  كيلومتر مربع  از جنوب به قزوين و از غرب به رودبار الموت و از شرق به تنكابن و از شمال به شهرستان رودسر محدود می‌‌شود. و تقريباً سراسر اين ناحيه كوهستاني در البرز شمالي واقع شده است و رودخانه خروشان و پر آب به نام پُلْرود (پَلُورود) اين سرزمين وسيع و سحرانگيز را از هم جدا می‌‌سازد. اين منطقه داراي آب و هواي بسيار لطيف، جنگل‌هاي انبوه و دست نخورده و زمستاني سرد و پربرف و مردمی ‌‌ورزيده و خونگرم و متدين و آبادي‌هاي سرسبز و خوش آب و هوا با صدها چشمه و آبشار و جويبارهاي روان و چشمه‌هاي جوشان كوهستاني با زيبايي ويژه، بديع‌ترين خلقت‌هاي مسحوركننده الهي است.

این منطقه، به علت دارا بودن چشمه سارها، دریاچه‌های طبیعی، چشمه‌های آب معدنی، رودخانه‌های زلال و غارهای فراوان و پاکی هوا توجه مردم را به خود جلب کرده است.

مناطقی از کوهستان‌های اشکورات بر اثر کاوش‌های انجام گرفته به آثار و شواهد گوناگونی مخصوصا قبور مربوط به دوران نبوع تا دوران ساسانی و بعضا نیز از دوران اسلامی نیز بدست آمده و این خود نشان از قدمت منطقه دارد.

منطقه اشکور علاوه بر داشتن آب و هوای ییلاقی، منایع زیر زمینی، باغات فندق و گردو، زمینهای مزروعی و گیاهان دارویی از قبیل گل گاوزبان، بنفشه، کنگر، گل پر، گزنه، گون، همیشه بهار، قارچ های خوراکی، بابا و ... را می توان نام برد.

اشکور جزء بخش رحیم آباد شهرستان رودسر و در جنوب شهر کلاچای به سمت رحیم آباد قرار گرفته و عجائب هفتگانه‌ای را در دل خود جای داده که قدمتی به درازای تاریخ دارد.

چنین می نماید که تا تسخیر اشکور به وسیلة کیاییان، این سرزمین عموماً دارای فرمانروایان مستقلی بوده است. به ویژه از اواخر سدة 7 به بعد در سده 8 ق خاندان مستقل هزار اسبی بر آن سامان فرمانروایی می کرده و ظاهراً مؤسس آن سلسله، هندو شاه بوده است. پس از او فرزندش اسماعیل فرمانروای اشکور شد. پس از اسماعیل فرندش کیاملک، نامدارترین حاکم شناخته شدة اشکور به فرمانروایی رسید.

شواهد تاریخی گواه آن است که مردم اشکور تا پایان دورة کیاییان در باطن با حاکمان کیایی چندان سازگار نبودند.

پس از تأسیس دولت صفوی، در اواخر دورة شاه طهماسب اول خان احمد خان آخرین فرمانروای کیایی، سر از طاعت سلطان صفوی برتافت، اما شکست خورد و به کوههای اشکور پناه برد سرانجام پس از دستگیری او را به قزوین برده و زندانی کردند. در 1003 ق مردم اشکور در کنار مردم دیلم سر به شورش برداشتند و به وسیلة شاه عباس اول سرکوب شدند. ظاهراً پس از آن بود که اشکور نیز همراه سرزمین گیلان کاملاً به تسخیر حکومت مرکزی صفوی درآمد. پس از آن حوادث تاریخی مهمی در این منطقه رخ نداده است. از این رو  در منابع پس از صفوی یادی از اشکور در میان نیست.

در سال 590 هــ.ق (1194 م ) هنگامی که این ناحیه از مغرب اشکور (رامسر) تا ملاط به وسیله ملک هزار اسب بن شاهرخ رستم دار تسلیم فداییان اسماعیلیه گردید در این عصر مذهب زیدیه جایگزین مذهب اسلام شد ولی زمان حکومت علویان , سلسله ی امیر کیایی که مذهب زیدی تقریبا بصورت یک مذهب عمومی درآمده بود به سبب گرویدن صادقانه « سلطان خان احمد خان » والی لاهیجان ( 914-911 هـ.ق ) به شیعه , ساکنان اشکور به مذهب شیعه دوازده امامی روی آوردند که ابته این تغییر رویه ی مذهبی به فرمان شاه طهماسب اول صورت گرفت که خان احمد خان را به قزوین احضار نموده و وی را از تبیعت به او و شیعه اثنا عشری دعوت کرده بود .
اما در نگاه دیگر اشکور و دیلمان در عرض و کنار هم و گاهی عکس قضیه نیز بوده است . یعنی منطقه دیلم جزئی از حاکمیت اشکور بوده است . حمدالله مستوفی در نزهة القلوب چاپ 1362 در صفحه 60 اشکور و دیلمان را در عرض و کنار هم بصورت جداگانه بکار میبرد و میگوید : « اشکور و دیلمان ... ولایات بسیار است مانند عراق و جیلانات در کوهستان سخت افتاده است . » ممکن است روزگاری اشکور تابع دیلم بوده اما قدر مسلّم آن است که اشکور استقلال داشته و خود دارای حکومت جداگانه و حتی در برخی موارد عکس قضیه نیز بوده است . مثلا میر ظهیرالدین مرعشی در تاریخ گیلان و دیلمستان به مردم اشکور میگوید : « دیالمه اشکور » و این رتبه مرکزیت اشکور را نسبت به دیلم ( لااقل در سده هشتم و نهم هجری ) اثبات میکند .
اما در سده هشتم بعد اشکور در عین استقلال نسبی از توابع مرکز مهم و تاریخی شرق گیلان ( رانکوه ) بوده است قبل از ظهور اسلام مردم اشکور زرتشتی بوده و در قرن سوم اسلام با دعوت و تبلیغ ناصر الحق معروف به اطروش و پیروان و جا نشینان او در سطح منطقه رواج یافت.

 

آب وهوا

 اشکور به دلیل شرایط و طبیعت کوهستانی منطقه، دارای زمستانهای سرد و پربرف و تابستانهای خنک و ملایم می باشد و این امر باعث گردیده که درفصول پاییز وزمستان جمعیت به حداقل ودر بهار و تابستان به حداکثر ممکن برسد. بعلت دارا بودن چشمه سارها ، دریاچه های طبیعی ، چشمه های آب معدنی رودخانه های زلال و غارهای فراوان و پاکی هوا توجه مردم را به خود جلب کرده و متاسفانه به علت نبودن راه مناسب منطقه را از آبادی محروم و مردمان نیز از نعمت طبیعت زیبا و هوای پاک در وصف بوده و از وصل مانده اند. 

محصو لات کشاورز و دارویی

منطقه اشکور علاوه بر داشتن آب وهوای ییلاقی ،منایع زیر زمینی ،باغات فندق و گردو، زمینهای مزروعی گندم وجو٬عدس ولوبیا،سیب زمینی،سیر و پیاز و گیاهان دارویی از قبیل گل گاوزبان ، بنفشه ، کنگر ،گل پر ، گزنه ، گون ، همیشه بهار ، قارچ های خوراکی ، بابا آدم ( کو لا کولا ) و ... را می توان نام برد . که هر کدام می تواند منشاء اثر بوده و منبع درآمد برای روستائیان ٬ ولی به علل بی توجهی به مناطق اشکورات این دسته گیاهان ومحصولات نیز امروزه توجه خاصی نشده است. 

مختصری ازفندق  

فندق یکی از محصو لات باغی- خشکباری بوده که علاوه بر ارزش غذایی بالا ومصرف آن یک منبع غذایی دارای مزیّت بالای صادراتی و ارز آوری می باشد . به همین دلیل توجه به توسعه و بهبود روندتولید و فرآوری آن ازاهمیت خاصی برخوردار می باشد.

                            گردآوري و تنظيم از اسماعيل اشكور كيايي 1348/روستاي سپارده ساكن تهران