عسل و فوايد آن ؛ زندگي زنبور عسل و ...

 

 

عسل و فوايد آن ، زندگي زنبور عسل  ........

 

 
 
 
موارد ذيل در اين نوشتار بررسي  مي شود:
فهرست :
مقدمه
تاريخچه عسل
مراحل ساخت عسل
زندگي زنبور در كندو
عسل اكثير شفابخش
انواع عسل
اسرار شگفت انگيز زنبور عسل
محاسبات شگفت انگيز زنبور عسل
پنجاه نكته جالب در زنبور عسل
عسل و دارچين
فوايد عسل
عسل اشكورات
 
حديثي در مورد عسل
رسول اکرم(صلى الله علیه وآله) مى فرمایند:
بهترین نوشیدنى ها عسل است که به قلب نشاط مى بخشد، سینه را گرم و به قوه حافظه کمک مى کند.
(بحار الانوار، ج 2، ص 295) 

 
مقدمــــــــه:

     یکى از مسائل مهمى که در سلامت جسم و روح بشر نقش اساسى دارد، تغذیه سالم است که متأسفانه در سده اخیر دستخوش تغییرات فیزیکى و شیمیایى بسیار پیچیده اى شده و امروزه نیز شاهد تبلیغات وسیع جهت معرفى انواع فرآورده هاى غذایى مصنوعى و مضر به راه هاى مختلف هستیم که به شدّت سلامت انسان را مورد تهدید قرار داده است و نتیجه آن وجود انواع بیمارى هاى شناخته و ناشناخته، انواع سرطان ها، بیمارى هاى روحى، عصبى و بیمارى هاى صعب العلاج به گونه اى که مراکز پزشکى، درمانى ما مملو از این گونه بیماران است.
    بنابراین وظیفه خود دانستم براى کمک به سلامتى جامعه مطالبى گرچه به طور فشرده، به رشته تحریر درآورم، انشاءالله هدیه اى باشد به همه عسل دوستان و همه کسانى که به سلامتى خود و خانواده خود مى اندیشند و به همه بیمارانى که سلامتى و شفاى بیمارى خود را در داروى شفا بخش قرآن (عسل) جست و جو مى کنند.

 
تاریخچه عسل

      بدون شک در ابتدا عسل باعث شده است که توجه انسان به سمت زنبورعسل جلب شود. قدیمی‌ترین اثر تاریخی که به برداشت عسل توسط انسان تعبیر شده است مربوط به هفت هزار سال قبل از میلاد است که در اسپانیا مشاهده گردیده است.

       این اثر شامل قیافه حک‌شده یک انسان بر سنگ است که نرد بانی را برای رسیدن به محلی کلنی به‌کاربرده و ظرفی برای قرارداد نشان‌های پر از عسل به کمر دارد. درحالی‌که زنبورداران عسل کارگر در اطراف سر او به پرواز درآمده‌اند. یک اثر نقاشی که از روزگاری بعد از مورد بالا حکایت دارد، از آفریقا به‌دست‌آمده و نشان می‌دهد که فردی‌‌ همان عمل را انجام می‌دهد، با این تفاوت که او برای دور کردن زنبورداران از دود استفاده می‌کند.   

      باستان‌شناس‌ها حکایت می‌کنند که قبایل بدوی با جمع‌آوری عسل آشنا بوده‌اند. عده‌ای در برداشت عسل از وسایل دود کننده استفاده می‌کرده‌اند وعده‌ای برای داشتن عسل از لانه‌هایی که در صخره‌های تیز و مرتفع سنگی و در دره‌های عمیق قرارگرفته‌اند جان خود را به خطر انداخته‌اند. در بعضی از قبایل افرادی به‌طور منظم تنه توخالی درختان را بررسی و برای برداشت عسل علامت‌گذاری می‌کردند. به نظر می‌رسد که این نشانه‌گذاری بیانگر این مطلب بوده است که این درختان مالکیت عام نداشته و همه نمی‌توانستند از آن استفاده کنند.   

       عسل در زندگی روحانی، اجتماعی و اقتصادی مصریان باستان نقش مهمی بازی می‌کرده است. از حکاکی‌های بجا مانده در پرستشگاه‌ها و دخمه‌های مردگان چنین برمی‌آید که عسل در آن روزگار اهمیت ملی زیاد داشته است، در پاپیروس‌ها به اهمیت دارویی عسل اشاره‌شده است و در بیشتر دارو‌ها مقداری شیر و عسل به کار می‌رفته است، مصریان قدیم از نوعی گوشاب که از جو، عسل و گندم تهیه می‌شده است به مقدار زیاد استفاده می‌کردند، زیرا الکل در دسترس آن‌ها نبود.

     کتاب مذهبی یهودیان از سرزمین موعود چنین یاد می‌کند که در آن نهرهایی از عسل و شیر جاری است. در کتاب انجیل مسیحیان از عسل به‌عنوان مظهر فراوانی و نعمت یادشده و در طومار بحرالمیت نیز از عسل نام‌برده شده ولی از زنبورداری اثری نیست.   

        در یونان باستان نیز عسل یکی از هدایای گران‌بهای طبیعت انگاشته می‌شد. یونانیان تصور می‌کردند که خدایان چون خوراک بهشتی می‌خورند فناناپذیر و ابدی گشته‌اند. آن‌ها تصور می‌کردند عسل یکی از اجزای مهم این خوراک بهشتی است.
     بنیان و طبیعت عسل بی‌شک در شمار فرآورده‌های کشاورزی مانند ذرت، سیب زمینی و غیر و شناخته شده است و بیشتر اوقات بهره برداری از زنبور عسل برای تولید عسل همزمان با گردش کار کشاورزی انجام می‌گیرد. 

      عسل یک هدیه رایگان طبیعت به انسانهاست که می‌توانند از آن بهر ه‌مند شوند. همچنین نشانه بار خیزی خاک و زمین است. یک منطقه بدون عسل بزودی برای کشاورزی بی‌بهره و نازا خواهد شد و بالعکس در سرزمینی که زنبورداران عسل را یابند همواره خیر و برکت و افزایش باروری و بار خیزی درختان، گل‌ها، میوه‌ها و کشتزار‌ها به همراه آورده و آن سرزمین میهماندار میهمانان زیادی خواهد شد؛ موفق الدین ابولعباس الکواشی موصلی مفسر قرآن می‌فرماید:

       عسل فرستاده (مائده) آسمانی است که در بعضی نقاط زمین گسترده شده و پایدار گشته است.
       زنبورداران عسل آنرا می‌نوشند و به کندو می‌آورند و آن را در داخل سلولهای مومی شکل که از قبل آماده کرده‌اند ذخیره می‌نمایند. بنابراین چنین نیست که برخی می‌پندارند که عسل در شکم زنبور عسل درست شده و این چیزی است که قرآن کریم در سوره نحل (زنبور عسل) آیه‌های ۶۸ و ۶۹ صریحا روی آن تاکید کرده است.
      تعریف عسل عسل

یک واژه عربی است که به فارسی آن را انگبین می‌گویند و آن عبارت است از ماده شیرینی که توسط زنبوران عسل از شهد گلهای گیاهان جمع آوری شده و پس از تغییرات لازم در سلولهاس مومی شانهای کندو ذخیره می‌گردد.
      تعریف جامع‌تر عسل که در سال ۱۹۰۶ در آمریکا ارائه شده عبارتست از: ترشح مواد قندی درختان، و شهد گل گیاهان که توسط زنبورداران عسل جمع آوری، تغییر یافته و درون سلولهای قاب ذخیره می‌شود.

 
مراحل ساختن عسل

         در قرآن مجید سوره مبارک نحل که درشان زنبور عسل نازل شده و آن موهبتی است که پروردگار توانا آنرا در گلهای گیاهان به ودیعه نهاده است. برای اینکه دانشمندان پی به دستگاه آفرینش برند به زنبور عسل داده شده است که آنرا از شیره گل‌ها و برگ‌ها گرفته و عسل که حاوی نیکنوش‌های گوناگون به رنگ‌های مختلف است بسازد.
        اسرار ساختمان و نحوه عمل آن با وجود پیشرفت‌های علمی هنوز بر زیست‌شناسان و دانشمندان دیگر پنهان مانده و فقط می‌دانند که: زنبور عسل پس از مکیدن شیره گل‌ها و گیاهان به وسیله خرطوم خویش آنرا به کیسه عسلی که در شکم است برده و پس از چند عمل شیمیایی شناخته و نا‌شناخته آنرا به مایعی خوشبو و خوش طعم، شیرین، مقوی، نشاط آور و نیکو حضال تبدیل کرده و در سلولهای مومی شکل که از قبل ساخته است ذخیره می‌نماید.      

        برای تهیه یک کیلوگرم از این شهد گوارا زنبور ناگزیر است ۱۲۰ تا ۱۵۰ هزار بار شهد حمل کند وبرای فراهم نمودن آن ده میلیون گل را بازدید کرده و از آن‌ها شهد (انگبین) تهیه نماید و مسافتی معادل هفت بار دور زمین پرواز کند. شهدی که بدین طریق فراهم می‌شود ۴۰ تا ۸۰ درصد آب است و زنبورداران عسل باید میزان آب آنرا به ۱۸ الی ۲۰ درصد برسانند تا عسل آماده شده بدست آید.
       برای تغلیظ نمودن آن زنبورداران عسل مجبور هستند شهدی را که روز به کندو حمل کرده و درون سلول‌هایشان ذخیره نموده‌اند شب هنگام مجددا از داخلشان‌ها مکیده و وارد کیسه عسلی خود می‌نمایند در آنجا کمی از آب آنرا جذب و موادی از قبیل هورمون‌ها و آنزیم‌ها به آن اضافه می‌نمایند و بعد داخل حجره‌ها می‌ریزند.
        این عمل توسط سایر زنبور‌ها تکرار می‌شود و مقداری از آب آنهم در مجاورت هوای کندو که از بال زدن زنبور‌ها ایجاد می‌شود تبخیر شده و در پایان مواد دیگری از قبیل اسید‌های آلی و مواد ضد عفونی کننده به آن اضافه می‌نمایند.

      عمل تغلیظ آنقدر ادامه می‌یابد تا عسل به غلظت طبیعی خود برسد، آنگاه آنرا در داخل سلول‌ها ذخیره می‌کنند و درب آنرا با موم می‌پوشانند بدین ترتیب عسل انبار شده می‌تواند برای مدت طولانی نگهداری شود.
 

زندگی زنبور عسل در كندو

     هر شان در دو سطح خود از حجره هاي متعدد و شش گوش بطور منظم تشکيل شده است که در داخل آنها عسل و گرده ذخيره مي شود و نيز در بعضي از حجره ها تخم گذاري مي گردد و لاروها و شفيره ها در داخل آنها پرورش داده ميشوند. کندوي زنبور عسل يک اجتماع تک ماده اي است و در هر کندو از هر ده هزار تا صد هزار زنبوري که در آن زندگي ميکنند فقط يک زنبور بارور بنام ملکه و درحدود هفتصد زنبور نر و بقيه ماده هاي عقيم بنام کارگر ميباشند.      در کلني زنبور عسل روابط ملکه ؛ نر و کارگر از نظر پديده هاي تبادل غذايي ؛ تقسيم کار و غيره فو ق العاده جالب توجه است. کارگرها هرگز تخم نميگذارند و تمام کارهاي کندو را انجام مي دهند.
      جمع آوري گرده و نوش از روي گلها ؛ تهيه عسل و موم ؛تهيه شان ؛ مواظبت از لاروها ؛ غذا دادن به ملکه و نرها و لاروها ؛ دفاع از کندو و تهويه و تميز کردن آن ؛ همه اين کارها به عهده کارگر است. کارگرها در بهار فعاليت خود را با پرواز روي گلها و جمع آوري گرده و نوش و ذخيره آن در کندو شروع مي کنند و اين کار در تمام بهار و تابستان ادامه ميابد.
        در کلني زنبور عسل ؛ کارگر يک فرد اجتماعي منظم و تربيت شده اي است که در مدت ۵ هفته از زندگي فعال خود به ترتيب وظايف معين و مشخصي را در اداره کندو بعهده مي گيرد مثلا کارگرهاي جوان در سه روز اول زندگي خود فقط به تميز کردن حجره هاي خالي شان مي پردازند فضولات ؛ پوست لاروي و باقيمانده مواد غذايي را خارج ميکنندو اين حجره هارا براي پذيرفتن تخم هاي جديد آماده ميسازند.
      از روز چهارم اين کارگرها شغل پرستاري را بعهده ميگيرند ولي در اين کار ابتدا فقط به دادن عسل و گرده به لاروهاي کامل اکتفا مي کنند زيرا غدد گلويي آنها فقط از روز ششم شروع به ترشح ژله رويال(royal gele) مي کنند و در اين موقع کارگرها آماده غذا دادن به لاروهاي جوان ميشوند.
       روز دهم کارگرها براي اولين بار از کندو خارج ميشوند و به يک پرواز کوتاه جهت يابي مي پردازند و بعد دو باره و براي ده روز ديگر به داخل کندو برمي گردند و مجددا به کارهاي کندو مي پردازند ولي اين بار به علت از کار افتادن غدد گلويي پرستاري لاروها را کنار مي گذارندو کار انبار کردن عسل و گرده را در حجره هاي خالي به عهده مي گيرند ولي بعد از چند روز با رشد غدد شکمي ترشح کننده موم به ساختمان حجره هاي جديد و توسعه کندو مي پردازند و نيز در ضمن اين کار بعضي از افراد در جلوي سوراخ خروجي کندو وظيفه محافظت کندو را به عهده مي گيرند و اين آخرين مرحله از فعاليت آنها در داخل کندو است زيرا به زودي کار جمع آوري نوش و گرده را شروع ميکنند و به اين منظور به پروازهاي بزرگ از گلي به گل ديگر مي پردازند ۰
     کار جمع آوري و آوردن غذا و آب بوسيله کارگرها و ذخيره کردن آن در کندو از سه تا چهار هفته طول مي کشد ۰ زنبورهاي کارگر در مرحله پرواز براي جستجوي غذا داراي قدرت تبادل نظر و خبر دهي در مورد کشف منبع غذا و مشخصات آن و هدايت ساير همکاران براي جمع آوري هر بيشتر شيره و گرده مي باشند و اين کار به وسيله رقصهاي مخصوص به نام رقص دوراني و رقص شکم جنباني انجام مي گيرد ۰
     وظيفه زنبورهاي نر فقط جفت گيري با ملکه جوان است واينکار ضمن يک پرواز دسته جمعي بنام پرواز آميزشي يا پرواز عروسي صورت مي گيرد ۰ بدين ترتيب که ابتدا ملکه يک پروازجهت يابي براي شناسايي موقعيت کندو در محل انجام مي دهد ودر پرواز بعدي با تعدادي نر از کندو خارج مي شودو در هوا اوج ميگيرد و طي آن با نري که از سايرين قوي تر است و ضمن پرواز به آن ميرسد جفت گيري ميکند( جفتگيري مکرر در ملکه زنبورها ممکن بوده ليکن خيلي نادر است ) ۰
      پرواز عروسي در ساعات گرم و آفتابي روز معمولا بين ساعتهاي ۲۱ تا ۶۱ صورت ميگيرد و ملکه در تمام عمر خود فقط يکبار و آن هم در روزهاي بيست و پنجم تا سي ام زندگي در جريان پرواز عروسي جفتگيري ميکند و در حاليکه دستگاه تناسلي نر به انتهاي شکم آن قلاب شده است از نر خود جدا و به کندو باز مي گردد ۰ نر بلافاصله بعد از جفتگيري مي ميرد و ملکه بيوه بتدريج و طي چند سال تخم ريزي ميکند و تکثير کندو را به عهده مي گيرد ۰ از اين جهت در اين حشره دستگاه تناسلي داراي عضو مخصوص براي ذخيره و نگهداري اسپرماتوزوئيد مي باشدو تلقيح تخمها بوسيله اسپرم ها به ميل ملکه صورت مي گيرد ۰
      ملکه در تمام بهار و تابستان و به طور مداوم شب و روز مشغول تخم ريزي است و روزانه حدود 300 تا 3000 تخم مي گذارد و اين بستگي به حرارت ؛ غذا ؛ وسعت کندو و سن ملکه دارد ۰ هر ملکه حدود ۵ سال عمر ميکند و در ۳ تا ۴ سالگي ذخاير اسپرم و تعداد تخم آن کم مي شود ۰ در اين حشره از تخم هاي تلقيح شده افراد ديپلوئيد ( ۲۳ کروموزومي ) که عموما ماده مي باشند بوجود مي آيند ۰ اين افراد منشا ملکه و کارگر هستند و تنظيم پيدايش آنها در کندو بعهده کارگرها و مربوط به طرز غذا دادن آنها به لاروها است ۰
     بدين ترتيب که در صورت تغذيه لاروها بطور مداوم و به مدت ۵ روز از ژله رويال دستگاه تناسلي آنها رشد کرده و در مرحله کمال تبديل به ملکه يا ماده هاي بارور مي شوند ولي در صورتيکه لاروها فقط سه روز با ژله رويال و بقيه مدت بوسيله عسل تغذيه شوند ماده هاي عقيم يا کارگر خواهند شد ۰ تخم هاي تلقيح نشده هاپلوئيد (61 کروموزومي ) و عموما تبديل به نر مي شوند ۰
      از اين جهت در جريان تخم ريزي تنظيم تعداد تخم هاي تلقيح نشده به عهده ملکه است ولي در ملکه هاي پير معمولا ذخيره اسپرماتوزوئيد کم يا بکلي تمام ميشود و در اين صورت بيشتر افراد و يا تمام آنها که در سالهاي آخر عمر ملکه بوجود مي آيند نر مي باشند که از نظر توليد عسل ارزشي ندارند و در اين صورت بايد مبادرت به تعويض ملکه نمود ۰ بطور کلي در پرورش زنبور از نظرجلوگيري از چنين پيشامدي بايد هر دو سال يکبار ملکه کندو را عوض کرد و ملکه جواني در کندو قرار داد ۰
      همچنين براي افزايش قدرت باروري ملکه بايد آنرا از سرما محفوظ داشت و کندوي وسيع يا ذخيره غذايي کافي در اختيارش گذاشت ۰ وجود ملکه هاي جوان در کندو براي ملکه مادر خوش آيند نيست و از اين جهت ملکه هميشه در جستجوي اين افراد و از بين بردن آنها مي باشد ولي در مواقع ضروري از نظر تکثير کندو ، کارگرها از اين تصادم جلوگيري مي کنند و ملکه هاي جوان را در حمايت خود قرار مي دهند و در اين صورت ملکه مادر جاي خود را به ملکه هاي جوان مي دهد و باتفاق تعدادي از کارگرها و نرها کندو را ترک مي کنند ۰
      بنا براين ملکه در اجتماع زنبور عسل بر خلاف اکثر زنبورهاي وحشي ماده موسس نيست و کندو يک اجتماع دائمي است که در فواصل معين تکثير پيدا ميکند و دسته اي از افراد آن تحت غريزه خاصي و بدنبال ملکه از کندو خارج مي شوند و در حاليکه به آن مي چسبند و از هم متفرق نمي شوند ، در تهيه لانه ديگري بر مي آيند ۰ چنين دسته زنبور را بچه کندو يا بره کندو مي نامند ۰ طي زمستان زنبورها عموما در مرکز کندو جمع مي شوند و به استراحت مي پردازند و در اين مدت از عسلي که در طول بهار و تابستان ذخيره شده است تغذيه مي کنند. در مناطق سردسير و زمستان کندوها را بايد از سرما و يخبندان محفوظ داشت ودر صورت کمي ذخيره داخل آن ، مقداري شيره قند براي تغذيه زنبورها قرار داد .
 
* عسل یا اکسیر حیات بخش
عسل یکى از نعمت هاى بزرگ الهى است که سرشار از ارزشمندترین مواد حیاتى اعم از مواد آلى، معدنى، قندهاى طبیعى، انواع ویتامین و... است که زنبور عسل از شهد شیرین بهترین گل ها مکیده و پس از افزودن انواع آنزیم ها و انجام چند عمل شیمیایى بر روى آن، تبدیل به مایعى بسیار خوشبو، خوش طعم، لذیذ، نشاط آور، مقوى و شفابخش به نام عسل شده و سخاوتمندانه به ما تقدیم نموده است.
براى اهمّیّت عسل همین بس که از دو کلمه «شفاء» در قرآن کریم، یکى مربوط به عسل است: (فیه شفاءٌ للناس) (نحل/ 69) شفاى مردم در آن است;
در وصف عسل هر آنچه گویم کم است***از معجزه اش هر چه بگویم کم است
این بس، که خدا بگفته اندر قرآن***آن فیه شفاء بود زِ بهر انسان
و پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و ائمه معصومین(علیهم السلام)نیز سفارشات متعددى نسبت به این ماده ارزشمند کرده اند که انشاءالله در شماره هاى بعدى به نمونه هایى از آنها اشاره خواهیم کرد.
در طب قدیم نیز اهمّیّت و جایگاه عسل به مراتب بیشتر از حال بوده و دانشمندانى همچون بقراط حکیم، جالینوس، فیثاغورس، ارسطو، ابوعلى سینا و... اکثر نسخه هاى خود را بر اساس عسل و موم تجویز مى کردند.
اما متاسفانه در کشور ما که عسل و تولید آن منحصر به فرد و در نوع خود بى نظیر مى باشد نه تنها از جنبه دارویى به آن توجه نشده بلکه از نظر مصرف غذایى هم مورد کم لطفى قرار گرفته است و این نعمت خدادادى هنوز ارزش واقعى خود را در بین سایر مواد غذایى بدست نیاورده بطورى که بعضاً مصرف مربّا و قندهاى مصنوعى را بر این غذاى بهشتى و اکسیر حیات بخش که از هر نظر برترى ممتاز و چشمگیرى نسبت به همه مواد غذایى و خوراکى ها داشته و دارد ترجیح مى دهند که علّت اصلى آن عدم شناخت از مزایا و ارزشهاى واقعى عسل مى باشد.
 
* ترکیبات عسل:

عسل شامل قندهایى چون گلوکز (عامل تولید انرژى سریع) و فروکتوز (عامل تولید انرژى طولانى) و مواد معدنى از قبیل منیزیم، پتاسیم، کلسیم، کلرید سدیم، گوگرد، آهن، فسفات، مس، روى، ید و انواع ویتامین هایى همچون 1B، 2B، 3B، 5B، 6 Bو  Cمى باشد و در یک کلام: «آنچه خوبان همه دارند عسل یکجا همه را دارد».
* عسل تصفیه نشده از نظر ویتامین غنى است و تصفیه باعث کاهش ویتامین ها و حذف گرده گل و خورده موم ها از عسل مى شود.
 
***
 
انــــــــــــــــــواع عســــــــــــــــل

* عسل طبیعى:

عبارت از ماده شیرینى است که: زنبور عسل «تنها» از شهد گل ها و گیاهان جمع آورى کرده و پس از تغییرات لازم، در سلول هاى مومى شان هاى کندو ذخیره کرده باشد و معمولا ساکارز (قند معمولى) آن زیر 5% مى باشد. و خواصى که براى عسل ذکر شد و بیان خواهد شد تنها مربوط به اینگونه عسل مى باشد مشروط بر اینکه حرارت غیر مجاز هم ندیده باشد.

* عسل تغذیه اى:

عبارت از ماده شیرینى است که زنبور عسل علاوه بر استفاده از شهد گل ها و گیاهان، از شربت شکر و... که در اختیار آنها مى گذارند استفاده کرده باشد که قطعاً از لحاظ کیفیت، خواص عسل طبیعى را ندارد و در آزمایشگاه به راحتى قابل اندازه گیرى است و معمولا ساکارز (قند معمولى) آن بالاى 5% مى باشد. و متاسفانه اینگونه عسل ها در فروشگاه هاى مواد غذایى بسیار دیده مى شود.

* عسل تقلّبى:

مایعى است شیرین شبیه عسل که از ترکیب گلوکز تجارى، شکر، اسید سیتریک، اسانس و... که پس از پخته شدن به دست مى آید و زنبور عسل هیچ دخالتى در تهیه آن ندارد و در آزمایشگاه به راحتى قابل تشخیص است و اینگونه عسل ها فاقد هر گونه خواص عسل طبیعى است بلکه مضر نیز مى باشد. البته اگر چه اینگونه عسل ها نادر است. ولى بهتر است در تهیه عسل دقّت لازم به عمل آیـد.

* عسل و حرارت:

آنزیم ها مواد پیچیده اى از پروتئین ها هستند که توسط زنبور عسل به شهد اضافه مى شود و نقش حیاتى در ایجاد خواص دارویى و غذایى و نیز طعم و عطر عسل دارد که مهم ترین آنها آنزیم دیاستاز است. این ماده حیاتى نسبت به حرارت بسیار حساس است به طورى که اگر عسل از 45 درجه سانتى گراد بیشتر حرارت ببیند کیفیت آن از لحاظ خواص، طعم، عطر و... کاهش مى یابد تا جایى که اگر حرارت به 80 درجه سانتى گراد برسد نه تنها هیچ خواصى باقى نمى ماند بلکه ماده اى به نام هیدروکسى متیل فورفورال (HMF) تولید مى شود که براى سلامتى بسیار خطرناک است و در آزمایشگاه نیز به راحتى قابل اندازه گیرى است، و هم چنین باعث از بین رفتن آنزیم دیگرى به نام اینهیبین (که خاصیت باکترى کُشى دارد) مى شود. این گونه عسل ها بعد از حرارت زیاد از رنگ طبیعى شان تیره تر مى شوند و طعم سوختگى و طعمى شبیه شکلات مى دهند و در هیچ شرایطى رُس (شکرک) نمى کند، که متأسفانه در بازارهاى ما فراوان دیده مى شود.

* عسل تک گل:

به عسلى مى گویند که زنبور عسل، شهد را از روى «یک نوع» گل خاصى جمع آورى کرده باشد، مثل عسل گون، اقاقیا، آویش، کُنار، مریم گلى، مرکبات و... که بیشتر کاربرد دارویى دارد و معمولا قیمت بالاترى دارد.
نکته:
عسل 100% تک گل، نادر است و در اکثر عسل هاى تک گل مقدار کمى از شهد گل هاى متفرقه هر منطقه وجود دارد.

* عسل چهل گیاه:

به عسلى مى گویند که زنبور عسل، شهد را از روى گل هاى گوناگونى جمع آورى کرده باشد، یا چند عسل تک گل را طبق یک فرمول خاصى (که از لحاظ رنگ، عطر، طعم و خاصیّت، مطابق اکثر ذائقه ها باشد)، مخلوط کرده باشند که اغلب کاربرد تغذیه اى دارد.
* عسل بهاره: به عسلى مى گویند که در فصل بهار به دست آمده باشد، مثل عسل مرکبات، اقاقیا، درختان میوه، مانند زردآلو، گلابى، بادام، آلو و...

* عسل پاییزه:

عسل پاییزه به عسلى مى گویند که از اوایل تابستان تا اواسط پاییز تهیه شده باشد که اغلب از شهد گیاهان صحرایى است.

* چند نکته مهم:
1ـ طبع عسل: عسل داراى طبعى معتدل است، بر خلاف تصور اکثر مردم که آن را داراى طبع گرم مى دانند، بنابراین عسل براى همه افراد با هر طبعى و در هر فصلى مناسب است.
2 ـ رنگ عسل: رنگ عسل بستگى به نوع شهدى است که زنبور عسل از آن تغذیه کرده است و از زرد بسیار روشن تا قرمز تیره متغیر است. و هم چنین منطقه جغرافیایى و شرایط آب و هوایى نیز در تعیین رنگ عسل بى تاثیر نیست. بنابراین رنگ عسل نمى تواند عامل تعیین کننده براى تشخیص کیفیت عسل باشد.
3- عطر و طعم: عطر و طعم عسل نیز مانند رنگ آن متناسب با گیاهى است که زنبور از آن استفاده کرده است.
4ـ غلظت عسل: عسل هایى که در مناطق مرطوب مثل شمال ایران به دست مى آید اغلب داراى غلظت کم مى باشد مثل عسل مرکبات. و عسل هایى که از مناطق کوهستانى به دست مى آید غالباً داراى غلظت بالاست. بنابراین غلظت نیز نمى تواند عامل تعیین کننده براى تشخیص کیفیّت عسل باشد.
5ـ عسل شان (عسل موم دار) : چون از نظر گرده گل و بره موم و موم غنى است و حرارت هم ندیده بنابراین از نظر خواص و طعم و عطر در حدّ اعلى است که ان شاءالله در آینده خواص دارویى آن بیان خواهد شد.
6ـ عسلى که به عنوان دارو استفاده مى شود علاوه بر اینکه باید 100% طبیعى باشد بایستى کم ترین حرارت را دیده و به صورت محلول استفاده شود.
7ـ چنانچه عسل نباید در هیچ یک از مراحل (استخراج، تصفیه، بسته بندى) بیش از 45 درجه حرارت ببیند، مصرف کنندگان محترم باید دقت داشته باشند که اگر قصد دارند عسل را همراه شیر، چاى، آب جوش و... مصرف کنند حتماً پس از ولرم شدن آن، عسل را به آن افزوده تا خواص عسل محفوظ بماند.
8ـ مصرف عسل منحصر به فصل خاص و یا صرف آن فقط در صبحانه همراه نان و کره و... نیست بلکه بهترین روش مصرف آن به صورت محلول در آب به همراه افزودن عرقیات مثل گلاب، بیدمشک و... آب مرکبات مثل آب لیموى تازه و... مى باشد و هنگام مصرف هم بهتر است جرعه جرعه میل شود.
9ـ چون عسل داراى خاصیت اسیدى است بنابراین از نگهدارى آن در ظروف فلزى خوددارى شود.
10- هرگز از قاشق خیس جهت برداشتن عسل استفاده نشود.
آیا مى دانید؟
        براى تهیه هر کیلوگرم عسل، زنبور عسل باید 120 تا 150 هزار بار شهد حمل کند و از ده میلیون گل شهد برداشت و مسافتى معادل هفت بار دور کره زمین بپیماید. این را هم بدانید که حداکثر عمر یک زنبور عسل حدود 45 روز مى باشد و در طول عمر خود هیچ گاه نمى خوابد!
       هر زنبور عسل در طول زندگى اش در صورتى که شرائط مساعد باشد و از هر بلایى هم جان سالم بدر ببرد تنها یک قاشق مرباخورى عسل به ما تقدیم مى کند.
        زنبور عسل با تمام کوچکى اش داراى دو معده است، معده اول او کیسه عسلى نام دارد که شهد گل ها را به آن جا وارد و طى عملیاتى آن را تبدیل به عسل کرده، سپس توسط خرطوم خود، آن را به سلول هاى مومى شکل که از پیش آماده کرده مى ریزد و درب آن را با موم مخصوصى پلمپ مى کند; و در معده دوم او، عملیات گوارشى انجام مى گیرد.
      تنها ماده غذایى که هرگز فاسد نمى شود عسل است و قوى ترین و خطرناک ترین میکروب ها بیش از 48 ساعت توان مقاومت در آن را ندارند. به همین دلیل عسل بهترین آنتى بیوتیک خوراکى طبیعى است که هیچ ضررى ندارد.
 
* یک نکته بسیار مهم:
* آیا عسل طبیعى رس مى کند (شکرک مى زند)؟
      عسل یک ماده قندى فوق اشباع است و یکى از آنزیم هاى مهم عسل، آنزیمى است به نام دیاستاز که در صورت مهیا بودن شرایط (قرار گرفتن عسل در محیطى با درجه حرارت بین(ْ7 ـ ْ14) ذرات خیلى ریز محلول در عسل را به خود جذب کرده و پس از تشکیلهسته شروع به رس کردن (متبلور، کریستالیزه شدن) آن مى شود و این تنها یک حالت فیزیکى است مثل یخ زدن آب; بنابراین هیچ تأثیر سوئى در خواص و کیفیت عسل ندارد و براى برطرف کردن آن مى توان ظرف محتوى عسل را درون ظرف آب گرم قرار داده و به آرامى حرارت دهید تا به حالت طبیعى درآید.
      جالب این که در برخى از کشورهاى اروپایى و آمریکایى عسل به صورت رس شده در بسته بندى هاى مختلف مانند کره و پنیر به بازار عرضه مى شود; بر خلاف تصور غلط رایج در ایران، که عسل شکرک زده را تقلبى مى دانند.
      پس شکرک زدن تنها در عسلهاى طبیعى و سالم رخ مى دهد و بلورهاى آن نرم و یکنواخت بوده و به دندان نمى چسبد و موقع خوردن در گلو احساس زبرى نمى کنیم (مثل روغنهاى نرم) ولى عسلهاى غیر طبیعى (تغذیه اى) شکرک نمى زنند یا خیلى دیر شکرک مى زنند و غالباً بلورهاى آن زبر و خشن است و زیر دندان کاملاً حس مى شود و در گلو نیز احساس زبرى مى کنیم.
      متاسفانه شکرک زدن عسل آنقدر مشکل ایجاد کرده که بعضى از تولید کنندگان عسل بجاى اطلاع رسانى صحیح، عسل را پس از استخراج بمدت 30 دقیقه در دماى 60 درجه حرارت نگه مى دارند تا دیگر شکرک نزند، با این عمل اگر چه دیگر شکرک نمى زند ولى به طور کلى تمام آنزیم ها و خواص عسل از بین مى رود و تنها یک ماده شیرینى بنام عسل ولى بدون خاصیت تحویل ما مى دهند.
      پس رس کردن عسل دلیل بر طبیعى و سالم بودن آن است و هیچ عسل طبیعى و سالمى در دنیا پیدا نمى کنید مگر این که دیر یا زود رس خواهد کرد البته زمان آن بستگى به نوع گل و گیاه و مقدار رطوبت موجود در عسل و درجه حرارت محیطى که عسل در آن نگهدارى مى شود دارد، بنابراین مصرف کنندگان گرامى هیچ نگرانى از این بابت نداشته باشند و مى توانند بنابر سلیقه خود آن را به صورت مایع و یا رس کرده مصرف نمایند.
       البته عسل نیز مانند هر ماده غذایى دیگر شرایط نگهدارى خود را مى طلبد بنابراین توصیه مى شود عسل را در جاى گرم و خشک (همان دماى اتاق و آشپزخانه) نگهدارى شود و نیاز به یخچال نمى باشد.
* * *
 خواص رهر زنبور عسل طبق مدارك علمي ؛ اسرار شگفت انگيز درباره زنبور عسل

 

     زهر زنبور از قدیم الایام در طب سنتی برای مداوای انواع مختلف رماتیسم مورد استفاده قرار گرفته است. هرچند زهر انواع مختلف زنبور عسل اندکی فرق می کند، گزارشاتی از مداوای موفقیت آمیز رماتیسم با زهر وجود دارند.فواید مورد استفاده آن برای انسان و حیوانات به زمان های خیلی قدیم مربوط است. معالجات زهر زنبور اغلب همراه با تغییراتی در روش زندگی، تغذیه یا تغییرات دیگری هستند که ممکن است برای بعضی مفید باشد. 

     آزمایشات درمانی اغلب در کشورهایی که دارای روشهای کم تجربه هستند انجام می شود تا آزمایشات اصولی دشوار، ولی استاندارد معالجه در کشورهای غربی کمتر تجربه شده است. بسیاری از معالجات موفقیت آمیز بعد از آنکه روشهای درمانی یا جراحی متداول به ثمر نرسیده بودند، صورت گرفتند.

    امراض و مسائلی که بوسیله بیماران یا پزشکان گزارش گردیده اند و با درمان زهر زنبور  بهبود یا شفا یافته اند در جدول زیر ذکر می گردند. این جدول تأیید یا پیشنهادی برای معالجات نمی باشد. گزیدگی هرگز نباید آزمایش گردد، مگر اینکه حساسیت نیش وجود داشته باشد.
 
دانشمندان با دستيابي به مدارک و شواهدي درباره رفتار اجتماعي تکامل يافته در زنبور عسل و حس بويايي قوي اين حشره و زيستگاه هاي اوليه اين گروه از حشرات در آفريقا به اسراري شگفت انگيز و جالب توجه در خصوص رمز و توالي ژنتيکي اين موجود پي برده اند.

 
اسرار شگفت آمیز در باره زنبور عسل

     زنبور عسل با نام علمي Apis mellifero پس از کرم ميوه و پشه ، سومين حشره اي است که نقشه ژنوم (همه کروموزوم هاي گوناگون در هسته سلولهاي يک گونه) آن ترسيم شده است. زنبور عسل از روند رشد کمتري نسبت به ديگر حشرات برخوردار است ، در حالي که در اين حشره ژنهاي بيشتري که در حس بويايي نقش دارد ، شناخته شده است.
      طرح مطالعه ژنوم زنبور عسل زمينه هاي متعددي از تحقيقات روي اين حشرات به منظور بهبود وضعيت کشاورزي ، توسعه تحقيقات زيست شناسي و حفظ سلامت انسان ها را پيش روي محققان قرار داده است. همچنين با توجه به ساختار اجتماعي تکامل يافته در ميان دهها هزار زنبور کارگري که تحت فرماندهي يک زنبور ملکه قرار گرفته اند ، مطالعه نقشه ژنوم زنبور عسل مي تواند زمينه مناسبي براي توسعه مطالعات و تحقيقات درباره عوامل ژنتيکي مرتبط با رفتارهاي اجتماعي به حساب بيايد. طول عمر زنبور ملکه يک برابر زنبورهاي کارگر است و ملکه روزانه حدود 2000 تخم مي گذارد.
     برخلاف مغز بسيار کوچک اين حشره ، توانايي شناخت ، يادگيري و آموزش تداعي کردن ، رنگ ، شکل و بوي گلها با غذا از خصوصيات آشکار زنبور عسل است که توانايي تلاش و جستجو در مزارع و گلزارها را افزايش مي دهد. دانشمنداني که لکه هاي ژنتيکي يافت شده در ژنوم زنبور عسل را مطالعه کرده اند، دريافته اند که منشائ زنبور عسل در قاره آفريقا بوده است و اين حشره در جريان مهاجرت هاي ديرين و کهن به قاره اروپا راه يافته است.
     تعداد ژنهاي مرتبط با حس شامه يا بويايي در زنبور عسل بيش از تعداد ژنهايي است که در چشايي نقش دارند. همچنين در اين حشره تعداد ژنهايي که در مصونيت و ايمني آن نقش دارند، در مقايسه با کرم ميوه و پشه کمتر است. زنبور عسل براي شناسايي جنس ، نوع و سن ديگر زنبورها از فرومون ها استفاده مي کند.
      فرومون ها موادي هستند که به وسيله غدد بدن ترشح مي شوند. پي بردن به توالي DNA در ژنوم گام مهمي در پاسخ به پرسشهاي مطرح در خصوص تکامل اجتماعي به حساب مي آيد و به چراهايي درباره عوامل ژنتيکي موثر در شکل گيري رفتارهاي گروهي در زندگي حشرات پاسخ مي گويد
 
    طی 70 سال گذشته متجاوز از 1700 نشریه علمی درمورد ترکیب و اثرات مختلف زهر زنبور در حیوانات و انسان منتشر گردیده اند. قسمت عمده آنها از اروپای شرقی و اسیا می باشند. اکثر آنها روی نمایش مستقیم محل، اثرات فیزیولوژیکی ترکیبات خاص مانند تخریب غشاء، سمیت یا تحریک و جلوگیری از عکس العمل های آنزیمی تمرکز دارند. این موضوع به میزان زیادی درک ما را از فرآیندهای پس از نیش زدن و ترکیبات زهر و واکنش های مربوط به آلرژی را افزایش داده است.
     یک بررسی با زهر زنبور روی سگ ها نشان داد که میلیتین و آپامین، کورتیزول پلاسما را افزایش می دهد. این موضوع پیشنهاد می کند که بسیاری از اثرات درمانی زهر زنبور ممکنست به علت تحریک آنزیم و دستگاه ایمنی بدن بطریقی شبیه به کورتیزون مؤثر واقع شود. کورتیزون در مداوای بسیاری از درد ها بکار رفته است، اما به دلیل داشتن اثرات جانبی قوی و نامطلوب شناخته شده است.
     اثرات ضد تورمی زهر زنبور عسل بیشتر از همه مورد مطالعه قرار گردیده و مکانیسم های مختلف به طور مکرر در بروشورهای علمی شرح داده شده است. ترکیبات زهر برای بیماران صرعی مفید نشان داده شده است. ارزش حفاظتی زهر زنبور و ملیتین در برابر اثرات کشنده یا مضر اشعه ایکس بررسی گردیده است. هرچند بسیاری از نتایج امیدوار کننده هستند، هیچگونه بررسی بالینی جهت تأیید آزمایشات استفاده از کارائی آن مورد قبول موسسات پزشکی غرب انجام نگرفته است.
    معهذا بیشتر پزشکان عکس العمل های بیماران داری حساسیت نسبت به زهر زنبور را آزمایش می کنند. اخیراً بعد از کوشش های طولانی به وسیله انجمن زنبور درمانی امریکا و اعضاء آن، علاقه مندیهایی به وسیله موسسات ملی در چند کشور اروپای غربی و امریکا نسبت به آزمایشات بالینی در مورد درمان توسط زهر زنبور نشان داده شده است.
      نتیجه مطالعه‌ای در انگلیس نشان می‌دهد زنبور عسل برای رسیدن به گل‌ها به روشی که هنوز مشخص نشده است  راحت ترین و نزدیک ترین راه‌ها را انتخاب می‌کند تا توان بیشتری برای جمع کردن شیره گل‌ها داشته باشد.
 
 

محاسبات شگفت انگیز زنبور عسل

     به گزارش واحد مرکزی خبر به نقل از خبرگزاری قطر، براساس این مطالعه که نتیجه آن در پایگاه اینترنتی  لایف ساینس در آمریکا منتشر شد زنبور عسل قبل از حرکت به سوی شیره گل‌ها محاسباتی را در مغزش که در مقایسه با مغز انسان بسیار ساده است انجام می‌دهد و از میان راه‌های مختلف رسیدن به هدف، راهی را انتخاب می‌کند که علاوه بر کوتاه بودن مسیر، دستاوردش از آن راه بیشتر باشد تا از این طریق تا حد امکان بیشتر شیره گل‌ها را جمع آوری کند.       محققان دانشگاه‌های "کوین ماری و لندن در این مطالعه دریافتند زنبور عسل با وجود داشتن ساختاری ساده در مغزش، قادر است در جهت شناسی، مشکلاتی را حل کند که بشر را به حیرت وا می‌دارد.       ماتیو لیهوریو یکی از محققان حاضر در این مطالعه می گوید:  همانگونه که انسان با بهره گیری از تجهیزات مدرن سعی می کند با محاسبات دقیق و بررسی تمامی راههای رسیدن به هدف، مشکل مسافران را حل کند زنبور عسل نیز چنین محاسبات پیچیده‌ای را انجام می‌‍دهد با این تفاوت که زنبور عسل بر خلاف انسان تجهیزاتی جز ساختار ساده مغز که تنها از 950 هزار سلول مغزی درست شده است ندارد.
 
 
پنجاه نكته جالب و خواندني درباره زنبور عسل

     عسل هـمواره به عنوان  غـذایی سالم و طبیعی مورد استفاده ی انسان بوده است و مشهوراست  که خداوند فقط دو ماده را صرفاً به عنوان غذا آفریده که یکی شیر و دیگری عسل می باشد . صرف نظر از جنبه ی غذایی برخی فرآورده های زنبورعسل ، عسل گسترده ترین و پرمصرف ترین داروی طب سنتی ایران بوده ، و تنها داروی مادی مورد اشاره در قرآن مجید است .
      همچنین امروزه مشخص شده که تمام هفت فرآورده ی زنبورعسل شامل عسل ، عسلک ،  گرده ی گل ، ژله ی رویال ، موم ، بره موم و زهر به لحاظ بهداشتی و دارویی دارای اهمیت فراوان می باشند .       زنبورعسل تنها دامی است که جهت تغذیه ی خود از اندام های گیاهی یا جانوری استفاده  نمی کند و به عبارتی می تواند از هیچ ، با   ارزش ترین محصول کشاورزی و دامی را به وجود آورد . از طرفی نه تنها هیچ گونه زیانی به مراتع و محصولات کشاورزی وارد نمی کند ؛ بلکه می تواند منشأ اثرات و برکات فراوانی نیز باشد و دهها برابر قیمت عسل تولیدی ، از طریق گرده افشانی گیاهان به انسان و محیط زیست او سود برساند .

پنجاه نكته  جالب  و کاربردی شامل:

- در قرآن کریم یک سوره به نام زنبور عسل آمده ودر دو آیه اشاره ی مستقیم به آن شده است  .

- علت اصلی رطوبت داخل کندو درزمستان ، مصرف عسل است. - مصرف یک کیلو گرم عسل ،یک لیتر آب تولید می کند .

- بعد از عسل ، موم مهم ترین فرآورده ی زنبور عسل به شمار می آید . - مهم ترین غذایی که زنبور برای رشد به آن نیاز دارد گرده است . - قطر دانه های گرده حدود 5/2 تا 350 میکرون است .

- مقدار مصرف گرده ی یک کلونی در سال ، حدود 25 تا 35 کیلوگرم است . - به طورمعمول زنبورهایی که به جمع آوری گرده مشغول هستند گاهی شهد نیز جمع آوری می کنند ؛ ولی عکس این حالت دیده نمی شود .

- ذخیره کردن گرده ی گل فقط  درحجره های کارگر صورت می گیرد ؛ ولی در مورد عسل این طور نیست .

- در سبد گرده ممکن است چند نوع گرده مشاهده شود ؛ ولی درعسل دان فقط یک نوع عسل است .

- گران ترین عسل جهان عسلی است که در سواحل دریای سیاه ترکیه تولید می شود و  هر کیلو حدود 250 دلار به فروش می رسد .

- ﮊله ی رویال موجود در حجره های کارگر مرغوبیت کمتری نسبت به ﮊله ی رویال حجره های ملکه دارد . - عسل تنها ماده غذایی است که در ارزیابی کیفی و استانداردهای آن ، آزمایش میکروبی وجود ندارد . - قاره ی آفریقا رکورد دار تولید موم در جهان است .

- کانـادا بـا تولید میانگین 55 کیلو عسـل به ازای هـر کنـدو در سـال ، در این زمینه رکورد داراست . - میانگین تولید عسل به ازای هر کندو در ایران 10کیلو است  و در جهان8 کیلو می باشد .

- ایران از نظر تولید عسل در مقام یازدهم و از نظر تعداد کندو در مقام نهم جهانی قرار دارد . - زنبور، نوزادان را در دمای 5/33 درجه ی سانتی گراد در داخل کندو پرورش می دهد .

- ازحرارت  34-39 درجه ی سانتی گراد جهت سرد کردن کندو اقدام می شودو در زمان تهویه ی کندو،آب زیادی توسط کارگران  به داخل کندو وارد می شود .
- بهترین دما برای فعالیت زنبور، دمای بین 16-32 درجه ی سانتی گراد است .
- فعالیت زنبور در دمای 10 درجه ی سانتی گراد شروع می شود .
- زنبور در حرارت کمتراز 8 درجه فعالیتی از خود نشان نمی دهد .
-  قدرت درک تغییر درجه حرارت در زنبور10 برابر انسان است .این قدرت در انسان 2 درجه سانتیگراد است
- آنتن در زنبور کارگر عمدتاً به منظور یافتن گل و در ملکه برای درک وضع تخم ریزی مورد استفاده قرار می گیرد .
- زنبور عسل  16 زوج کروموزوم دارد  .
- در نهمین روز پس از تخم ریزی ،پنجمین و آخرین پوست اندازی دوران لاروی صورت می گیرد . در این مرحله سینه و شکم به طور کامل نمایان است . 

- لارو زنبور عسل در غذای خود غوطه ور است ؛ بنابر این تا پایان دوره ی لاروی که انتهای روده به مخرج وصل می شود مدفوع نمی کند .

- میزان تخم ریزی ملکه در روز، حداکثر حدود 3000 تخم است ، که این میزان هم وزن خود ملکه است و علت آن تغذیه ی منحصربه فرد ملکه است . این موضوع در جهان جانوران یک رکورد محسوب می شود . - تخم درون حجره ی ملکه با تخم درون حجره های کارگر فرقی ندارد . - ملکه در هفتمین روز خروج از حجره برای جفت گیری آماده می شود .

- مدت زمان جفت گیری حدود 10 تا 30 دقیقه است .

- تخم ریزی ملکه 2 یا 3 روز بعد از جفت گیری شروع می شود و حداکثر این زمان یازده روز است.

- جفت گیری ملکه فقط برای یک بار در طول عمر صورت می گیرد و اسپرم دریافتی تا حدود 6 سال در کیسه ی اسپرم ملکه به صورت سالم و نیمه فعال باقی می ماند . این موضوع یکی از شگفتی های زندگی زنبور عسل و از موارد استثنایی حیات جانوران است

-  در زنبور عسل ، متابولیسم دوران لاروی به گونه ای است که دفع مدفوع وجود ندارد .

- دو ملکه ی خواهر نمی توانند با هم ، همزیستی کنند ؛ ولی ملکه های مادر و دختر برای مدتی می توانند - فرق لارو ملکه و لارو کارگر در مصرف ﮊله ی رویال و تغذیه ی آنهاست .

- کندو باید حداقل 15 تا 20 سانتی متر از زمین فاصله داشته باشد تا اولاً رطوبت را از زمین نگیرد و ثانیاً با آمدن برف ، دریچه ی پرواز بسته نشود . برای جلوگیری از ورود آب باران به داخل کندو ، کندو باید کمی به سمت جلو مایل باشد .

- در موقع قرار دادن بچه کندو به داخل کندو، درصورت امکان حداقل یک قاب لارو ، درون کندو قرار دهید . - ارتفاع دریچه ی پرواز 7 میلی متر است .

-زنبور نر فاقد نیش ، سبد گرده ، غدد مولد موم و خرطوم کامل است . جثه ی زنبور نر نسبت به زنبورهای کارگر ، بزرگتر است .

- پرواز آشنایی  با محیط  از سن یک هفتگی پس از خارج شدن از حجره شروع می شود .

- حـجره هـای شـان ها بر حسب اندازه به دو گروه  کارگری و نـر تقسیم می شود . ملکه بـا اندازه گیری اختلاف  5/1 میلی متری بین آنها انتخاب می کند که تخم نر بگذارد یا کارگر .

- زنبور ملکه ، شکمی بلند وکشیده دارد . بال های آن نسبت به شکم کوتاه است و فاقد غدد مولد موم وسبد گرده می باشد  

 - زنبور در شب پرواز نمی کند و مانند مورچه حرکت می کند . 

- زنبور عسل برای نیش زدن نیاز دارد شکم خود را 90 درجه بچرخاند . بنا بر این زنبورهای بچه کندو و زنبور برگشتی از مزرعه بدلیل پر بودن شکم این امکان را ندارند .

  - در انتخاب محل کندوی جدید (بچه کندو) نوعی سیستم رای گیری در کلونی حاکم است ؛ بدین معنی که محل هایی که بیشترین رقص در مورد آنها صورت می گیرد ، انتخاب می شوند .  

 - ملکه هیچ موقع از نیش خود به جز در مقابله با رقبا استفاده نمی کند ؛ زیرا هم شکم او  پر است و هم نیاز نیست در جایی که کارگران هستند از نیش خود استفاده کند . بعلاوه کلونی با وجود ملکه برپاست ودر صورت اضطرار، اگر از نیش خود استفاده کند ، به دلیل نداشتن خارهای وارونه روی نیش نخواهد مرد .  

 - ملکه تنها عضوی از کلونی است که در کندو دفع مدفوع دارد . این مدفوع بلافاصله توسط پرستاران به خارج کندو منتقل می شود . این موضوع رابطه ی تنگاتنگی با امنیت کلونی دارد . زنبور نر و کارگر مدفوع خود را خارج از کندو دفع می کنند . این دو زنبور حتی قادرند در زمستان یا در شرایط بد اقلیمی ، مدفوع خود را تا 6 ماه نگه دارند .  

 - در زمان تکثیر کلونی ، علایم و نشانه های مسیر برگشتی به کندوی مادر ، درعرض چند دقیقه از حافظه ی زنبورهای همراه بچه کندو پاک شده ، علایم مکان جدید جایگزین می گردد.  

 - دو مشکل بزرگ صنعت زنبورداری در سطح جهان ، یکی بچه کندو و دیگری زمستان گذرانی در مناطقی غیر از استوا ست .

 
 
ویژگی های عسل مرغوب
 
     برای بهره بردن از خواص فراوان و شفا دهندگی عسل، از این نوع استفاده نکنید. در حالت کلی عسل تهیه شده از مواد قندی که زنبور عسل هیچ گونه نقشی در جمع آوری آن نداشته باشد و افزودن هر ماده ای دیگر اعم از مواد قندی و انواع اسانس ها، رنگ ها وانواع نگهدارنده ها به عسل، جزء موارد تقلب محسوب می شود و ارزش آن در مقایسه با عسل صفر است.
      یکی از راههای تشخیص عسل طبیعی از عسل تقلبی شکرک زدن آن است. این تصور که عسل تقلبی در شرایط سرما و در طول مدت نگهداری شکرک می زند، کاملا اشتباه است. این شرایط برای عسل های طبیعی صادق است؛ زیرا در مدت نگهداری و در مجاورت سرما، با کاهش رطوبت و ایجاد بلورهای منظم قندی در نتیجه ی وجود آنزیم های افزوده توسط زنبور عسل( دیا ستارهای عسل مانند آنزیم اینور تاز)، عسل شروع به شکرک زدن می کند. درجه ی سفتی زمان شروع شکرک زدن به نوع گل و آب و هوای منطقه بستگی دارد.
    عسل طبیعی و غیر طبیعی هر دو در شرایط سرما شکرک می زنند، بنابراین جهت تشخیص چنین عسل هایی دقیق ترین روش، آزمایش هایی ست که در آزمایشگاه های مجهز به مواد غذایی و شیمیایی روی آن انجام می گیرد، ولی شناسایی چنین تقلب هایی برای عموم مردم که دسترسی به این آزمایشگاه ها ندارند، غیر ممکن است، در مواردی با استفاده از تجربیات و آگاهی داشتن از نوع عطر و طعم عسل از جهت کیفی می توان حدس هایی زد، زیرا عسل دارای عطر و طعم گل است.
      شکرک زدن عسل نه تنها دلیل بر تقلبی بودن نیست، بلکه بر عکس معرف آن است که عسل کاملا سالم است و نمی تواند تقلبی باشد و این برخلاف تصور غلط در ایران است که عسل شکرک زده را تقلبی می دانند، بر این اساس، حرارت دادن عسل به منظور از بین رفتن شکرک های ایجاد شده در آن سبب از بین رفتن آنزیم ها و کاهش کیفیت عسل می شود.
     راههای متعددی، برای شناخت عسل طبیعی هست، اگر عسل را در آب ولرم حل کنیم، مزه آن میخوش( بین شیرین و ترش ) می شود نه شیرین، نور پلاریزه هم اگر به عسل طبیعی تابانده شود، به چپ می گردد و این نور با تاباندن به عسل تقلبی و محصولات شکر به راست می گردد: زیرا مولکول های آن راست گرد است.

 
رنگ عسل و مفهوم آن:

      در قرآن کریم هم تصریح شده است عسل طبیعی به رنگ های مختلف است (مختلفا الوانه2) عسل بر حسب این که متعلق به کدام منطقه و کدام گل باشد، رنگش متفاوت است، دامنه ی طیف رنگ های عسل از سفید به انواع زرد (زرد نارنجی، زرد مایل به سبز طلایی) کهربایی، عقیقی مایل به قرمزو حتی قهوه ای متغییر است
    عسل عقاقیا به رنگ سفید می زند، عسل بهار نارنج، زرد طلایی است، عسل جنگل های مازندران زرد مایل به سبز، عسل آویشن عقیقی قرمز، عسل کاج جنگل های اروپا، متمایل به قهوه ای است. همه ی اینها عسل خوب طبیعی هستند، اما به خاطرگلی که زنبور ها از آن تغذیه کرده اند، رنگشان متفاوت است. پس این باور درست نیست که عسل خوب رنگ تیره دارد.

 
نقش درمانی دارچین و عسل

     دارچین یکی از قدیمی ترین انواع ادویه شناخته شده توسط بشر است و شهرت عسل نیز از زمانی که تاریخ آغاز شده است، وجود داشته و وجود خواهد داشت.
     دو ماده ای که با خواص شفادهنده منحصر به فرد خود، زمان زیادی است که به عنوان یک درمان خانگی مورد استفاده قرار می گیرند. اسانس دارچین و آنزیم عسل، غذاهایی ضد میکروبی هستند که از رشد باکتری و قارچ جلوگیری به عمل می آورند.این دو نه تنها به عنوان نوشیدنی های خوش طعم و دارو مورد استفاده قرار می گیرند بلکه همچنین عناصری معطر هستند وبه عنوان جایگزینی برای طعم دهنده های سنتی غذا مورد استفاده قرار می گیرند و این به دلیل خاصیت ضد میکروبی مؤثر آنهاست.   

   مردم ادعا می کنندکه ترکیب این دو، شفادهنده ای طبیعی برای بسیاری از بیماری ها و فرمولی استکه فواید سلامتی بسیاری در خود دارد:

بیماری های قلبی
عسل و پودر دارچین را روی نان بمالید و از آن به طور منظم به عنوان صبحانه به جای مربا یا کره استفاده کنید.

التهاب مفصل
ترکیب این دو را روی بخشی از بدن که درد می کند بمالید و آن را به آرامی ماساژ دهید.

ریزش مو
قبل از حمام کردن، ترکیبی از روغن زیتون گرم، یک قاشق غذاخوری عسل و یک قاشق چایخوری پودر دارچین را تهیه کرده و روی موها بمالید، آن را برای 15 دقیقه رها کنید و سپس آن را بشویید.

عفونت مثانه
پودر دارچین و عسل را در یک لیوان آب گرم مخلوط کنید و بنوشید.

دندان درد
ترکیبی از این دو را روی دندانی که درد می کند، قرار دهید.

کلسترول
ترکیب این دو را با آب جوش یا چای سبز مخلوط کرده و بنوشید.

سرماخوردگی
در طول فصل زمستان، برای حفاظت از دستگاه ایمنی خود، ترکیبی از عسل و پودردارچین را با آب ولرم به طور مرتب استفاده کرده و بنوشید.

سوء هاضمه
کمی پودر دارچین را روی یک قاشق غذاخوری از عسل بپاشید و قبل از اینکه غذایی بخورید، مصرف کنید. با این کار قدرت اسیدی معده خود را افزایش می دهید.

طول عمر
به طور منظم از چایی که با ترکیبی از عسل و پودر دارچین مخلوط شده است، استفاده کنید.

جوش
عسل را با پودر دارچین مخلوط کرده و قبل از خواب روی جوش هایتان بمالید. صبح بعد صورت خود را بشویید

چاقی
برای کاهش وزن خود، هر روز صبح، نیم ساعت قبل از خوردن صبحانه، یک قاشق چایخوری عسل با نیم قاشق چایخوری پودر دارچین را در یک لیوان آب جوش مخلوط کرده و بنوشید. معده باید خالی باشد.
پودر دارچین به افزایش میزان انسولین در بدن کمک می کند و این توانایی را دارد تا فعالیت انسولین را در بدن تا 20 برابر افزایش دهد و برای افرادی که از سطح قند خون بالایی برخوردار هستند، بسیار مفید است (افراد چاق و بیماران دیابتی). عسل نیز به سوخت و ساز کلسترول نامطلوب و اسید چرب کمک شایان توجهی می کند، مکانیسم سوخت رسانی بدن را فراهم می کند، سطح قند خون را در حد متعادل نگاه می داردو به هورمون های بازیابی بدن اجازه می دهد تا چربی های ذخیره شده اضافی رابسوزانند.
بوی بد دهان
غرغره کردن با عسل و پودر دارچینی که با آب جوش مخلوط شده باشند، سبب می شود تا دهان شما در طول روز بوی بد ندهد و خوشبو باقی بماند.  .سايت زلال نيوز

  فواید  شگفت انگیز عسل

  عسل و فواید آن بر سلامت
      عسل همواره یکی محبوب‌ترین خوراکی‌های آشپزی و در عین حال داروی تسکین بسیاری از بیماری‌ها بوده است. در سرتاسر کره خاکی نیاکان ما از مزایای عسل به خوبی آگاه بودند. نخستین کاربردهای شناخته شده عسل در درمان‌های دارویی به حدود ۴۰۰۰ سال پیش بر روی لوحه‌های سنگی بر جای مانده از اقوام سومری باز می‌گردد.
      عسل تقریبا حدود ۳۰٪ از درمان‌های دارویی سومریان را در بر می‌گرفت. در هند، عسل یکی از مهمترین عناصر طب کهن و سنتی هندوها یعنی سیدها و آیوروداست. در مصر باستان کاربرد آن برای درمان بیماری‌های پوستی و چشمی، و همچنین به عنوان مرهمی طبیعی‌ بر روی زخم‌ها و سوختگی‌ها استفاده می‌شد. فرهنگ‌های دیگر نیز از عسل برای اهداف دارویی گوناگون بهره می‌برند.
      امروزه عسل کانون توجه بسیاری از تحقیقات علمیِ جوامع پزشکی قرار گرفته تا تصورات نیاکان ما را در ارتباط با کاربردهای فراوان عسل بررسی و اثبات نمایند. بیائید با هم نگاهی به این موارد بیاندازیم.

 

خواص و فوايد عسل

1.      عسل برای خون شما مفید است.
     عسل تاثیرات مختلفی بر روی بدن دارد و این امر بستگی به نوع مصرف شما دارد. اگر عسل را با آب ولرم مخلوط کرده و بنوشید، تاثیرات بسیار مفیدی بر روی تعداد گلبول‌های قرمز موجود در خون دارد. گلبول‌های قرمز خون مسئول انتقال اکسیژن موجود در خون به بخش‌های مختلف بدن هستند. عسل محلول در آب ولرم میزان هموگلوبین‌های خون را افزایش می‌دهد، هموگلوبین‌هایی که مانع کم‌خونی می‌شوند.
    کم‌خونی ناشی از فقر آهن هنگامی بروز می‌کند که میزان آهن موجود در برنامه غذایی یا جذب آن کافی نیست و ظرفیت انتقال اکسیژن موجود در خون به کمتر از حد معمول کاهش یابد. کم‌شدن ظرفیت اکسیژن‌رسانی منجر به خستگی مفرط، تنگی نفس و گاهی افسردگی و مشکلات دیگر می‌شود. عسل با ایجاد ظرفیت برای انتقال اکسیژن خون، این قبیل مشکلات را خنثی می‌کند.
     اکسیژن کافی در خون حقیقتا مهم است زیرا تعیین کننده سطح سلامت بدن است و سهولت بازسازی سلول‌های بدن در گرو میزان اکسیژن موجود در خون است. تحقیقات اولیه در این زمینه نشان از تاثیرات مثبت عسل روی بیماری فشار خون یا فشار خون بالاست. به طور سنتی، عسل را برای کاهش تاثیرات منفی افت فشار خون یا فشار خون پایین مصرف می‌کردند.
     همچنین شواهدی مقدماتی دال بر اینکه عسل مانع از کم شدن تعداد گلبول‌های سفید خون در بیمارانی که متحمل شیمی‌درمانی‌ هستند وجود دارد. در آزمایشی که بر روی تعداد محدودی از بیمارانِ متحمل شیمی‌درمانی که با خطر کمبود گلبول‌های سفید خون مواجه بودند صورت پذیرفت، مشخص شد که در ۴۰٪ از آنها بعد از مصرف روزانه ۲ قاشق چای‌خوری عسل در طی دوره شیمی‌درمانی خطرعود کمبود گلبول سفید خون از بین رفته است.

 

2.      عسل سالم‌تر از شکر است.
در ارتباط با تاثیرات منفی شکر سفید بر روی بدن سخن فراوان است. عسل جایگزینی فوق‌العاده برای شکر است که هم شیرین و هم سالم است. گرچه ساختار شیمیایی عسل حاوی قندهای ساده می‌باشد اما این ساختار کاملا متفاوت از ترکیبات شکر سفید است.عسل حدود ۳۰٪ گلوکز و ۴۰٪ فراکتوز یعنی دو عنصر تک‌‌قندی یا قند ساده، با ۲۰٪ قندهای پیچیده دارد. عسل همچنین حاوی دکسترین و فیبر نشاسته می‌باشد. این ترکیب به تعدیل میزان قند خون کمک شایانی می‌کند.

 

3.      عسل برای افرادی که یوگا انجام می‌دهند، مفید است.
مصرف عسل ترکیبات شیمیایی خونِ افرادی که به تمرینات یوگا مبادرت می‌ورزند را متعادل می‌سازد و مصرف عسل اکیدا به آنها توصیه می‌شود. مصرف مرتب عسل انرژی بیشتری به سیستم شیمیایی بدن می‌بخشد. در صورتی که مقداری عسل را در آب ولرم حل کنید و صبح‌ها پیش از شروع حرکات یوگا میل کنید، عملکرد سیستم شیمیایی بدن را تقویت می‌کند.

 

4-  عسل از خواص ضدباکتریایی و ضدعفونی کنندگی برخوردار است.
      مصرف عسل موجب تشدید خواص داروهای ضدباکتریایی، تقویت عملکرد پادتن‌ها و ایستادگی در برابر فعالیت‌های میکروبی مضر می‌شود. مطالعات متعددی در زمینه تاثیرات عسل در درمان زخم‌ها صورت پذیرفته است. یکی از این مطالعات نشان داد که خاصیت دارویی عسل زخم را دستخوش فرایند پاکسازی ویژه‌ای می‌کند، یعنی باکتری‌های موجود در زخم شرکت‌کنندگان را به طور کامل از بین می‌برد.
      در مطالعه‌ای دیگر روند درمان جراحات و زخم پای ۵۹ نفر از شرکت کنندگان که ۸۰٪ آنها به درمان‌های متعارف پاسخ مثبت نشان نداده بودند، با استفاده از عسل خام از سر گرفته شد. زخم‌های تمام بیماران به استثنای زخم‌های یک بیمار بهبود یافتند. علاوه بر این، زخم‌های عفونی بعد از یک هفته عسل درمانی استریل شدند.
      در  طب سنتي، یکی از مزایای استفاده از عسل، درمان عفونت‌های دستگاه تنفسی است. مصرف روزانه عسل مشکلاتی از قبیل تنگی نفس و خلط بیش از حد گلو را برطرف می‌کند.
     همچنین تحقیقات بالینی اثبات می‌کند که عسل طبی، عوامل بیماری‌زایی که ناقل آن غذا‌ها هستند را از بین می‌برد از جمله این بیماری‌ها می‌توان به باکتری روده و تیفوئید اشاره کرد. همچنین اثبات شده که عسل مقاومت باکتریایی را در هم می‌شکند تا بدن در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها ایستادگی نکند. محققان دریافتند که عسل در درمان عفونت‌های حاد ناشی از زخم‌های باز و عفونت‌های ناشی از خاک تاثیرات مثبتی نشان می‌دهد.
     عسل به طرق مختلف به مبارزه با عفونت‌ها پرداخته و شرایط را برای افزایش مقاومت عوامل بیماری‌زا دشوار می‌کند. آنتی‌بیوتیک‌ها، عموما باکتری‌های در حال رشد را هدف گرفته، به آنها این شانس را می‌دهند تا دست از مقاومت بردارند. همچنین مشخص شده عسل آنچه تعامل باکتریایی خوانده می‌شود را در هم گسیخته و همین امر موجب کاهشِ شدت خاصیت بیماری‌زایی باکتری‌ها شده و برای آنتی‌بیوتیک‌ها مجال تاثیرگذاری فراهم می‌آورد.

 

5.      عسل خوراکی انرژی‌زاست.
     یکی از مهم‌ترین کاربردهای عسل در طب سنتی انرژی‌زایی بی‌درنگ آن است. همان‌طور که در بالا ذکر شد، عسل حاوی انواع مختلفی از مولکول‌های قند و به طور خاص گلوکز و فراکتوز می‌باشد. به هرحال، بر خلاف شکر سفید که فراکتوز و گلوکز ترکیب می‌شوند و قند را می‌سازند و فرایند هضم آنها نیز مراحل بیشتری را طی می‌کند، در عسل این دو مولکول شکر از یکدیگر جدا هستند. بدین ترتیب، گلوکز نقش منبع انرژی‌زا را بر عهده دارد.
    انجمن ملی عسل ایالات متحده اکیدا مصرف عسل را توصیه می‌کند زیرا عسل حاوی مقادیر کمی از انواع مختلف ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌باشد. فهرستی از این مواد شامل: نیاسین، ریبوفلاوین، اسید پانتوتنیک، کلسیم، مس، آهن، منیزیم، منگنز، فسفر، پتاسیم و روی می‌شود.

6-  عسل به هضم غذا کمک می‌کند
عسل موجب کاهش یبوست، نفخ و گاز معده می‌شود و از اینکه ملینی ملایم است از آن سپاسگزاریم. همچنین عسل سرشار از  خواص پروبيوتيك یا باکتری‌های مفید از قبیل bifido bacteria و lactobacilli است که در هضم غذا، تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش آلرژی موثرند. عسل را جایگزین شکر مصرفی خود نمائید تا تاثیرات مواد سمی تولید شده توسط قارچ‌ها در روده را کاهش دهید .

7.      عسل با عفونت‌های پوست سر و انواع عفونت‌های جلدی مبارزه می‌کند.
     همچنین عسل فواید بیشماری برای سلامت پوست سر و بدن دارد. در یک تحقیق مختصر که بر روی ۳۰ بیمار به بررسی تاثیر عسل در درمان چربی نابهنجار پوست و شوره سر پرداخت، از شرکت‌کنندگان درخواست شد تا عسل خام رقیق را هر یک روز در میان با ملایمت بر روی نقطه‌ای که ناهنجاری پوستی قرار دارد به مدت ۲ تا ۳ دقیقه بمالند.
    عسل باید پیش از شستن به مدت ۳ ساعت روی منطقه ناهنجاری پوستی باقی می‌ماند. با این شیوه درمان در تمامی بیماران نشانه‌های بهبودی نمایان شد. از شدت خارش کاسته شده بود و لایه‌های متلاشی شده نسوج سلولی در طی یک هفته خوب شدند، در عین حال جراحات و زخم‌ها در طی دوهفته از بین رفتند. ریزش موی بیماران نیز بهبود یافته بود. بعلاوه، بیمارانی که این شیوه درمانی را برای مدت شش ماه و یک بار درهفته ادامه دادند، به هیچ وجه بیماریشان دوباره عود نکرد.

8.      عسل به خواب عمیق و صحیح در کودکان کمک می‌کند.
نتایج مقدماتی از چندین تحقیق نشان می‌دهد که عسل موجب بهبود کیفیت خواب در کودکان می‌شود. با توجه به اظهار نظر والدین، تحقیقات منتج به این شد که عسل موجب کاهش سرفه‌های شبانه کودکان شده و همین امر خواب عمیق‌تر و آرام‌تری را برای کودکان در پی دارد. تذکرات شایان ذکر: عسل‌هایی که رنگ تیره‌تری دارند از خواص آنتی‌اکسیدانی قوی‌تری برخوردارند. عسل فاسد نمی‌شود و در صورتی که درب ظرفی که عسل را در آن نگه می‌دارید به خوبی ببندید تا هوایی داخل آن نشود، امکان نگهداری آن برای مدت طولانی وجود خواهد داشت.

در واقع باستان‌شناسان در مقبره فراعنه در مصر باستان واقع در شهر Thebes و در مقبره Tutankhamen چندین و چند شیشه‌ مهر و موم شده عسل یافتند. اما هیچ اطلاعاتی مبنی بر اینکه باستان‌شناسان با آن همه شیشه عسل چه کردند، در دست نیست! به کودکان زیر ۱۲ ماه نباید عسل داده شود زیرا این خطر وجود دارد که عسل حاوی تخم قارچِ باکتری بوتولیسم باشد و منجر به مسمومیت غذایی حاد در نوزادان شود. این تخم‌های قارچ در ذرات گرد و غبار و خاک یافت می شوند و ممکن است به نوعی به عسل راه یابند. سیستم ایمنی بدن نوزاد هنوز آمادگی مقابله با چنین عفونت‌هایی را پیدا نکرده است.

نکته‌ای دیگر که باید به خاطر بسپارید این است که عسل برای افراد مبتلا به  ديابت تفاوت چندانی با شکر سفید ندارد. هم عسل و هم شکر سفید میزان قند خون را افزایش داده و در صورت مصرف عسل از سوی این بیماران باید درمان مشابهی با مصرف شکر برای آن در نظر گرفت.

 

کاربردهای عسل در سیدها و آیورودا

    احتمالا هیچ‌کس مانند هندی‌ها چنان ژرف درباره مزایای عسل کنکاش نکرده است. عسل موهبت طبیعت به بشر تلقی می‌شد و از ترکیبات ضروری در هر آشپزخانه‌ای به حساب می‌آمد. عسل بخش مهمی از برنامه غذایی همه افراد بالای ۱۲ ماه را تشکیل می‌دهد. آنها عسل را خوراکی قابل هضمی تلقی می‌کنند و معتقدند که به آسانی در بدن انسان هضم می‌شود. یکی از کاربردهای عسل در سیدها و آیورودا، استفاده دارویی از آن است.

هنگامی که دارویی با عسل مخلوط می‌شود، با سرعت و سهولت جذب بدن شده و در کل سیستم بدنی و گردش خون تاثیرگذار است. همچنین گفته می‌شود که عسل خاصیت دارویی خود را حفظ می‌کند و تاثیرات آن برای مدت‌ها باقیست.
    عسل در متون سیدها برای درمان موارد مرتبط با ushna (در ترجمه‌ای آزاد، آتش معنا می‌دهد) از قبیل ترشحات مخاطی بیش از حد، استفراغ، مشکلات گاز معده و از بین بردن آلودگی‌های خونی تجویز می‌شد. متون سیدها به معرفی هفت نوع متفاوت عسل می‌پردازد که این تفاوت بر حسب مکانیست که عسل از آن جمع شده، عسلی که از جنگل‌های انبوه کوهستانی جمع‌آوری شده با عنوان عسل کوهی یا عسل کوهستانی شناخته می‌شود و گفته می‌شود که دارای ارزشمندترین خواص دارویی است. اعتقاد بر این است که شهدی که زنبورها جمع کرده و این نوع عسل را می‌سازند خواص گیاهان دارویی بسیاری را در خود جای داده است.

 

  روش‌های درمانی و کاربردهای سنتی عسل آب عسل

۳-۱ قاشق چای‌خوری عسل با یک لیوان آب که به دمای اتاق رسیده، دوبار در روز مصرف شود تا نسوج بدن تقویت شده و از ضعف سیستم عصبی کاسته شود.
۳-۱ قاشق چای‌خوری عسل با یک لیوان آب ولرم، بی‌درنگ خاصیت انرژی‌زایی خود را نشان می‌دهد و به کنترل وزن کمک شایانی می‌نماید. استعمال موضعی
در صورتی که عسل را بر روی خراش‌های پوستی بمالید، به سرعت آن را التیام بخشیده و اسکار را به حداقل می‌رساند.

فواید عسل و لیمو
به مقدار مساوی عسل و آب لیموی تازه را به صورت موضعی مانند ماسک به مدت ۲۰ دقیقه روی صورت خود ماساژ دهید و این کار را دو بار در روز انجام دهید تا لکه‌های سیاه از روی صورتتان محو شوند.

حفظ سلامت قلب
آب یک عدد انار تازه را بگیرید و۱ قاشق سوپ‌خوری عسل به آن بیافزایید.
هر روز صبح ناشتا بنوشید.
با سوزنی بلند، سوراخی درون خرما ایجاد کنید. درون آن را با عسل پر کنید و دوبار در روز و هر بار ۲ تا ۴ عدد خرما میل کنید.

عسل علاج سرماخوردگی

اگر از عوارض جانبی  سرماخوردگي  رنج می‌برید یا از آن دسته افرادی هستید که هر روز صبح که بیدار می‌شوید بینی شما کیپ است، مصرف چریش(یاس بنفش هندی)، فلفل و زردچوبه تا حد بسیار زیادی به شما کمک خواهد کرد. در اینجا به چند نمونه از روش‌های درمانی اشاره می‌کنیم
گزینه۱: ۱۰ الی ۱۲ عدد دانه فلفل را به خوبی بکوبید و اجازه دهید یک شب در ۲ قاشق چای‌خوری عسل خیس بخورد. (۸ الی ۱۲ ساعت) صبح دانه‌های فلفل را خورده و البته به خوبی بجویید. شما می‌توانید کمی زردچوبه به عسل اضافه نمائید.
گزینه ۲: برگ‌های چریش را آسیاب کنید، به حالت خمیری در آورید و به صورت گلوله‌های کوچکی گرد کنید و گلوله‌ها را درون عسل بیاندازید و صبح به صورت ناشتا مصرف کنید. تا ۶۰ دقیقه بعد از خوردن آن به هیچ وجه چیزی نخورید تا چریش‌ها از دستگاه گوارش عبور کنند. این گلوله‌های آغشته به عسل برای درمان آلرژی‌های پوستی و خوراکی نیز سودمند است. چریش از خواص دارویی فراوانی برخوردار است و این نوع آن بسیار سودمند است. اگر برگ‌های چریش معمول برایتان بسیار تلخند، شما می‌توانید از بر‌گ‌های نازک‌تر و لطیف‌تر آن استفاده کنید.

 

هندوانه، زنجبیل و نعناع ترکیبی خنک کننده
دستورالعملی خنک کننده با عسل و هندوانه، فوق‌العاده برای ماه‌های فصل تابستان مواد لازم: ¼ هندوانه ۱ تکه سه سانتی زنجبیل ¼ فنجان برگ نعنای تازه نمک برای مزه‌دار کردن پودر فلفل سیاه برای مزه‌دار کردن ۳ قاشق سوپ‌خوری عسل طرز تهیه: هندوانه را پوست کنده، دانه‌هایش را جدا کنید و خرد کنید. تکه‌های خرد شده را درون مخلوط کن بریزید.  زنجييل را پوست کنده، له کرده و درون مخلوط کن بریزید. برگ‌های نعناع، نمک، پودرفلفل و عسل را هم درون مخلوط کن بریزید. همه مواد را با هم مخلوط کنید تا نرم شوند. مواد را از صافی عبور دهید.
شربت بدست آمده را درون لیوان‌ها بریزید و سرو کنید. حسن ختام این مقاله را به حقایقی چند درباره عسل و زنبورها اختصاص می‌دهیم:
در حدود ۲۵۰۰۰ گونه زنبور شناخته شده در جهان وجود دارد که در کمال تاسف برخی از این گونه‌ها در خطر انقراض قرار دارند.
تقریبا ۸۰٪ از خوراکی‌های موجود در سوپرمارکت در نتیجه گرده‌افشانی زنبورها تهیه می‌شود.
نخستین پیشینه جمع‌آوری عسل از سوی بشر به ۶۰۰۰ سال پیش از میلاد باز می‌گردد! این پیشینه بر اساس نقش و نگارهای بدست آمده از غارها و بویژه غار عنکبوتی در والنسیای اسپانیا جمع‌آوری شده است.
هر زنبور باید ۱۰ میلیون بار سفر و کاوش کرده تا شهد جمع کند یا معادل ۱.۵ دور چرخش دور زمین تا بتواند معادل ۵۰۰ گرم عسل تهیه کند.
 

عسل اشكورات

     عسل اشكورات هم مانند عسل سبلان اردبيل بي نظير و با كيفيت است و بعلت وجود تمامي گياهان دارويي و درختان ميوه در اين ناحيه كوهستاني و بكر بودن منطقه بهترين عسل را در آن مي توان يافت .

       روستاي من سپارده از نظر عسل يكي از مرغوب ترين عسل ها را دارا مي باشد .

آقايان  سيد محسن نصيري سجيراني و  ليما درباره عسل اشكور مي گويند :
آقاي سيد محسن: چون عسل هايي كه از دل كوههاي اشكور با داشتن گل و گياه فراوان به عمل مي آيد واقعا" بينظير مي باشد و نيازي به آزمايشگاه و تضمين و ... نمي باشد . هركس يك بار از عسل طبيعي ميل نمايد ، شيفته آن خواهد شد .

آقاي ليما:من مدتی است دارم رو زنبور عسل کار می کنم البته در یه استان دیگه. بخصوص در زمینه ازمایشگاهی. گلوکز عسل طبیعی 30 درصد هست . ان چیزی که مدنظر تون هست احتمالا ساکارز است. در مورد گلوکز نسبت گلوکز به فروکتوز هست . ( فروکتوز عسل 38%) نسبت فروکتوز به گلوکز 106-119به 100 هست اگر این نسبت به زیر 95 به100 برسه عسل خوبی نیست.
      عسل های شمال به علت رطوبت بالا کیفیت خوبی ندارند. ولی عسل اشکور به علت تنوع بالای گلها و شهد گلهای گل گاوزبان و گیاهان دارویی پر شمار می تواند مانور خوبی برای تبلیغ باشد. ساکارز عسل تولیدی ما زیر 2 هست. من زمانی که ساکن اشکور بودم زنبور داشتم ولی در اشکور اصلا علمی کار نمیشه. خیلی دوست دارم دوباره بتونم تو اشکور اطلاعاتم رو پیاده کنم. پیشنهاد میکنم کتاب پرفسور شهرستانی نابغه زنبور داری( گیلانی) رو مطالعه بفرمایید .

 

 
* منابع:
    *   عسل درمانى، تألیف آقایان مرتضى على آقایى و سید حسن میرنظامى ضیابرى، نشر آییژ سال 1384.
       * خواص درمانى عسل، تألیف مهندس سید جواد سعادتمند، نشر علوم کشاورزى، سال 1377.
    *  پانزده روز تا سلامتى، تألیف جمشید خدادادى، نشر سهروردى، سال 1386.
   *    مجله سلامت
      *  سايت زلال نيوز
        *سايت وب گفتار
          *كتب و مجلات و بررسي ميداني
      *    خبرگزاري اشكورات
      
 
      
  تحقيق و گردآوري : اسماعيل اشكور كيايي . م 1348 سپارده

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
 
 

گرده گل و خواص آن

 

 

از گرده گل چه مي دانيم

   در سال ۱۷۶۰ براي اولين بار کلمه گرده (Pollen) در زبان انگليسي مورد استفاده قرار گرفته است. گرده از يک لغت لاتين گرفته شده و به معناي پودر نرم مي باشد و در فرهنگ لغت آمريکايي به مواد پودر مانندي مي‌گويند که در بساک گياهان گلدار توليد مي‌شود و به عنوان يک اندام نر در گياهان نقش توليدمثلي دارد و در بعضي از فرهنگ لغات به صورت هاگ‌هاي ميکروسکپي کوچکي در گياهان توليد کننده دانه تعريف شده است.

    گياهان قدرت حرکت ندارند و مانند ساير موجودات قادر به انتخاب جفت خويش نمي‌باشند. آنها مقدار زيادي دانه گرده توليد مي‌نمايند که از نظر نقش توليد مثلي در گياهان حائز اهميت بوده و به عنوان اندام توليد مثلي نر در آنها مي‌باشد.

    عوامل مختلفي مانند حشرات و باد و در موارد معدودي آب نقش انتقال دانه‌ها به کلاله مادگي را ايفا مي‌کنند و بدين وسيله باعث تداوم حيات و بقاي گياهان مي‌شوند.
·كم كردن وزن اضافی بدن
·جلوگیری از پوكی استخوان
·خلوگیری از پیری زود رس - تقویت نیروی جنسی خانم ها و آقایان
·كاهسش دهنده اضطراب – دلشوره – نگرانی
·بالا برنده سیستم ایمنی در برابر سرما و حساسیت ها
·پروستات و كاهش قند خون
·افزایش دهنده انرژی و توان بدن+ از بین برنده لك های پوستی
·تقویت كننده معده – حافظه – سیسنم عصبی و سیستم عروق
.افزایش قد و ضریب هوشی و اعتماد به نفس             
این ماده باعث سوزندان چربی و كنترل اشتها می شود.ورزشكاران به طور وسیع در اروپا و آمریكا برای بالا بردن توان جسمی از آن استفاده می كنند.

محمد علی كلی گفته است:
پیروزی های گذشته خود را مدیون این ماده اعجاب انگیز می دانم.
ميزان پروتئين دانه‌هاي گرده بيش از ۴۰ درصد بوده که در گونه‌هاي گياهي متفاوت است. ترکيبات اسيدهاي آمينه به صورت آزاد و يا ترکيب قادر به تامين نباز غذايي لاروهاي زنبور‌عسل مي‌باشد. جمع‌آوري دانه‌هاي گرده کار بسيار دشواري است ولي زنبور‌عسل با سرعت و مهارت خاصي آنها را جمع‌آوري مي‌نمايد. هر زنبور عسل قادر به جمع‌آوري و حمل پنج ميليون دانه گرده مي‌باشد که عمدتاً در بند اول(پنجه) پاهاي سوم بسته‌بندي شده و به کندو حمل مي‌شوند اما به لحاظ اينکه بدن اين حشره مملو از موهاي انبوه و منشعب است ، دانه‌هاي گرده به اين موها نيز مي‌چسبند و راندمان کار گرده افشاني در گياهان به مقدار زيادي افزايش مي‌يابد و بدين علت زنبورعسل نقش بسيار مهم و چشمگيري در افزايش کمي و کيفي بسياري از محصولات کشاورزي ايفا مي‌نمايد.

جمع آوري گرده توسط زنبور
زنبور‌عسل با توجه به شرايط آب و هوايي و نياز کلني معمولا در سن ۲۱ روز قادر به جمع‌آوري شهد، گرده و آب مي‌باشد. ۲۵ درصد زنبورهاي کارگر گرده و ۱۷ درصد شهد و گرده و ساير زنبوران فقط شهد جمع‌آوري مي‌کنند.
هر زنبور کارگر در طول يک روز در حدود ۱ تا ۵۰۰ گل را ملاقات مي‌کند و بين ۱۰ تا ۳۰ ميلي‌گرم گرده به کندو حمل مي‌کند. يک زنبور کارگر براي پر کردن سبد گرده در حدود ۱۰ تا ۱۵ پرواز انجام مي‌دهد که با توجه به تعداد گل، فاصله کلني از منبع غذا و ميزان وفور گل در آن منطقه فرغ مي‌کند. اين مسئله باعث تفاوت‌هاي قابل توجهي بين توليد گرده در مناطق مختلف مي‌باشد. معمولاً مقدار گرده جمع‌اوري شده توسط يک کلني در طول يک فصل ۳۵ کيلوگرم مي‌باشد.

      به طور کلي جمع‌آوري گرده توسط زنبور‌عسل به عوامل مختلفي بستگي دارد که عبارتند از:
1- درجه حرارت: زنبورعسل بين دماي ۸ تا ۳۵ درجه سانتيگراد گرده گل ها را جمع‌آوري مي‌کند.
2- سرعت باد: چنانچه سرعت باد از ۱۷ کيلومتر در ساعت بيشتر شود از فعاليت زنبورهاي گرده‌آور کاسته شده و تدريجاً متوقف مي‌شود

مصارف دارويي گرده
محققين براي تعيين اثرات دارويي گرده بر روي بعضي از بيماري‌ها آزمايش‌هاي انجام داده‌اند.
وجود هورمون‌هاي تحريک کننده جنسي در گرده ثابت شده است و به عنوان يک تقويت کننده عمومي براي درمان بعضي از بيماري‌ها در تعدادي از کلينيک‌ها و بيمارستان‌هاي اروپا و آسياي شرقي مورد استفاده قرار گرفته است.
بعضي از محققان معتقدند که مصرف گرده براي سلامتي غدد پروستات مؤثر است همچنين گرده در درمان بيماري‌هاي عصبي مؤثر مي‌باشد، افرادي که به مدت يک هفته از گرده استفاده کرده‌اند کمترعصبي شده و به زندگي خوشبين‌تر و فعال‌تر شده‌اند بطوري‌که اين اشخاص علاقه زيادي به کار داشته و حالت افسردگي در آنها بهبود يافته است.
پزشکان گرده را در درمان علائم ديابت مؤثر تشخيص داده‌اند و همچنين در تحقيقات خود به اين نتيجه رسيده‌اند که گرده داراي آنتي‌بيوتيک‌هايي مانند پني‌سيلين است و قادر به جلوگيري از رشد برخي ميکرو‌ارگانيسم‌ها مي‌باشد.
به‌طور‌کلي در منابع و مقالات داخلي و خارجي موجود، گرده در موارد زير مؤثر مي‌باشد :
به عنوان يک محرک وسيع‌الطيف در بهبود وضعيت عمومي بدن
پيشگيري و درمان بيماري‌هاي پروستات
درمان ناتوانيهاي جنسي
رفع حساسيت (بيماران حساس به گرده گل در صورت خوردن عسل و يا شان عسل(عسل با موم) به خاطر داشتن گرده گل در آنها، تدريجا درجه حساسيت کاهش يافته و بهبود مي يابند.)
تنظيم کننده عمل روده(گرده گل فعاليت روده را عادي کرده و تنظيم کننده قابل توجهي براي آن مي باشد. مخصوصا گرده هايي که توسط زنبورداران جمع آوري مي شود نوعي ماده غذايي عالي براي روده محسوب مي شود. گاهي اوقات آن را پليس روده مي نامند)
کاهش فشار خون
جلوگيري از پيري زودرس
درمان ورم روده بزرگ و معده
کاهش تب
درمان بيماري‌هاي عصبي
درمان سندرم افسردگي
تنظيم فعاليت متابوليسمي (گرده گل اختلالات در کارايي اعمال بدن را تنظيم نموده و متابوليسم هاي ناقص را متعادل مي سازد.)
مؤثر در نرم کردن پوست
درمان يبوست توسط گرده گل بسيار موثر است. اين ماده با تخميرهاي روده اي و کوليت ها مبارزه مي کند. در درمان کولي باسيلوز و باکتري هاي روده اي بسيار موثر است.
گرده گل به افرادي که دوران نقاهت را مي گذرانند و يا به افراد خسته و ضعيف نيرو مي بخشد. به افرادي که دچار بي اشتهايي هستند امکان مي دهد اشتهايي خود را بازيابند.
گرده گل به طور کلي در کمبودهاي مواد معدني، تاخير در رشد و شير دادن تجويز مي شود.
مقدار مصرف گرده گل
در بزرگسالان به طور ميانگين 20- 15گرم تا حداکثر40 گرم در روز مي باشد .
مصرف آن دو نوبت در سال و هر نوبت هم سه ماه پشت سر هم توصيه مي شود .
خوردن گرده گل پيش از صبحانه بيشترين تأثير را دارد .
براي استفاده بيشتر از خواص گرده بهتر است آن را در عسل نگهداري نمود . اين امر سبب حل شدن تدريجي محتويات گرده در عسل و اثر بخشي بيشتر آن خواهد بوn.

تحقيق و گردآوري : اسماعيل اشكور كيايي م 1348 سپارده

 

 

 

 

گزنه و خواص آن[ گياهي كه در سپارده و اشكورات بوفور يافت مي شود]

 

 

گزنه سپارده و ساير نقاط اشكور :

 

  

گزنه از گیاهان دارویی كه در سپارده و در ارتفاعات اشكورات فراوان است .گیاهی است که از دوران ماقبل تاریخ نیز وجود داشته و مردم آن زمان از آن برای تغذیه استفاده می کردند و از خواص درمانی آن اطلاع داشته اند .

جالينوس حکیم که در قرن دوم میلادی زندگی می کرده آنرا برای رفع سرماخوردگی و بیماری دستگاه تنفسی بکار می برده است . گزنه :گیاهی است علفی و چند ساله که ساقه آن چهار گوش بوده و بطور قائم تا ارتفاع یک متر بالا می رو د.

این گیاه در خرابه ها ،‌باغها و نقاط مرطوب .خدا نکند که گزنه با پوست تماس پیدا کند. در این صورت با بی‌رحمی تمام باعث خارش آن می‌شود. اما اگر به درستی از آن استفاده کنید ورق برمی‌گردد و این گیاه خشن می‌شود بهترین دوست سلامتی شما. با ما همراه باشید تا شما را با گوشه‌ای از خواص گزنه آشنا کنیم.
زیر پوست خشن این گیاه، خواص پزشکی فوق‌العاده‌ای نهفته است. این گیاه باعث تصفیه‌ی خون، بهبود بیماری تب یونجه، پروستات، زیبایی و تقویت موها می‌شود. از آنجایی که این گیاه ظاهر خشنی دارد و لمس آن باعث خارش و سوزش پوست می‌شود تقریباً شناسایی آن ساده است.

یونانی‌ها و رومی‌های باستان از این گیاه برای درمان بیماری‌ها و ناخوشی‌های فصل سرما، آرتریت و برای رشد سریع‌تر موهایشان استفاده می‌کردند. لازم است که در روزگار ما نیز هر چه بیشتر با خواص گزنه و گیاهان دیگر آشنا شویم و از آن‌ها استفاده کنیم.

در سپارده و بعضي روستاها آن را پس از خورد كردن بهمراه تخم مرغ و روغن سرخ مي كنند و به زبان محلي به آن گزنه تره مي گويند . البته اين خوراك بيشتر در قديم استفاد مي شد و از نسل جديد چنين كارهايي بر نمي آيد و پس بيمار شدن سريع خود را با داروي شيميايي مراجعه مي كنند . در اين نوشتار شما خواهيد خواند كه دانشمندان نوعي انسولين را هم از گزنه توليد كرده اند كه براي درمان ديابت استفاد مي شود .

مصرف دمنوش گزنه و عرق گزنه علاوه بر درمان بيماري ديابت ؛ دهها بيماري ديگر را هم درمان مي كند اما كو گوش شنوا . متاسفانه جوانان و نسل امروزي حتي به ان نزديك هم نمي شوند چه برسد از استفاده آن براي درمان .

حقير اين مطالب را در وبلاگم مي نويسم شايد مردم توجهي به اين مطلب بكنند كه در قديم چگونه مردم خود را درمان مي كردند البته بنده پزشكان محترم و خدمات شايان آنان را انكار نمي كنم حتي چند سال اخير خود پزشكان هم به امر گياه درماني رو آورده اند . آلمان در امر پزشك كه در صدر داشتن بهترين  متخصصان و پزشكان جهان قرار دارد ؛ چندين دانشكده در امور گياهان دارويي و گياه درماني دارد . هند ؛ چين و كره همينطور . 

اميدواريم ما هم روزي كاملا داروهاي شيميايي را كنار بگذاريم و پزشكان ما مثل ابوعلي سينا گياه درماني كنند .  انشاء الله .

نويسنده : اسماعيل اشكور كيايي

 

كليات گياه شناسي

 

نام علمی: Urtica dioica

 

طبیعت: گزنه از نظر طب سنتی ایران طبیعتی گرم و خشک دارد .

 

گزنه گياهي است كه از دوران ماقبل تاريخ نيز وجود داشته  و مردم آن زمان از آن براي تغذيه استفاده مي كردند و از خواص درماني آن اطلاع داشته اند .

جالينوس حكيم كه در قرن دوم ميلادي زندگي مي كرده آنرا براي رفع سرمخوردگي و بيماير دستگاه تنفسي بكار مي برده است .

گزنه گياهي است علفي و چند ساله كه ساقه آن چهار گوش بوده و بطور قائم تا ارتفاع يك متر بالا مي رو د. اين گياه در خرابه ها ،‌باغها و نقاط مرطوب كه چهارپايان از آن عبور مي كنند بحالت خودرو مي روي ريشه اين گياه خزنده بوده و در ناحيه اي كه سبز مي شود كم كم تمام منطقه را فرا مي گيرد .

ساقه اين گياه را پرزها و تارهاي مخروطي شكل پوشانده كه در صورت لمس كردن ساقه بدست مي چسبد و پوست را مي گزد كه توليد خارش و سوزش مي كند و شايد بهمين دليل آنرا گزنه ناميده اند .

تخم آن نرم ، ريز و تيره رنگ  و مانند تخم كتان است قسمت مورد استفاده اين گياه برگهاي تازه ، ريشه ف شيره و دانه آن است .

 

تركيبات شيميايي:

گزنه داراي تانن ، لسيتين ،‌اسيد فورميك ، نيترات پتاسيم و كلسيم ، تركيبات آهن درد ، ويتامين C و نوعي گلوكوزيد است كه پوست را قرمز مي كند از سرشاخه هاي اين گياه ماده قرمز رنگي بنام اورتي سين استخراج مي شود .

 

بيوگرافي گياه گزنه

گزنه گیاهی است علفی و چند ساله که ساقه آن چهار گوش بوده و بطور قائم تا ارتفاع یک متر بالا میرود. این گیاه در خرابه ها ،‌باغها و نقاط مرطوب که چهارپایان از آن عبور می کنند بحالت خودرو میروید ریشه این گیاه خزنده بوده و در ناحیه ای که سبز می شود کم کم تمام منطقه را فرا می گیرد .

 

طرز استفاده از گزنه

۱- دم کردن گزنه

مقدار ۴۰ گرم برگ گزنه را در یک لیتر آبجوش ریخته و بمدت ۱۰ دقیقه دم کنید . مقدار مصرف آن سه فنجان در روز بعد از غذاست .

۲- جوشانده گزنه

مقدر ۳۰ گرم گزنه را در یک لیتر آب ریخته و بمدت ۱۰ دقیقه آنرا بجوشانید . این جوشانده برای تصفیه خون مفید است . مقدار مصرف آن یک فنجان بین غذاها در روز است .

۳-تنطور گزنه

یک قسمت برگ گزنه را با پنج قسمت الکل ۵۰ درجه طبی مخلوط کرده و در داخل شیشه در بسته بریزید و بمدت ۱۵ روز هر روز آنرا تکان دهید بعد از اینمدت آنرا صاف کرده و در شیشه دربسته نگاهدری کنید . مقدر مصرف آن ۱۵-۱۰ قطره سه بار در روز می باشد .

 

مضرات گزنه

گزنه اگر بیش از حد استفاده شود ممکن است برای روده ها و کلیه ها مضر باشد بنابراین بهتر است با صمغ عربی و کتیرا خورده شود.
مقدر مصرف بیش از ۱۰ گرم در روز ممکن است باعث بند آمدن ادرار شود . زنان باردار و کودکان باید از مصرف آن خورددی کنند .

 

خاصیت پیشگیری از بیماری ها

همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. برای پیشگیری از بیماری‌هایی مانند بیماری‌های ویروسی، حفظ انرژی و دوری از خستگی بهتر است. روزانه یک فنجان دم کرده‌ی این گیاه را میل کنید. برای این کار یک قاشق غذاخوری برگ گزنه را با ۲۵۰ میلی لیتر آب جوش دم کرده و میل کنید.

با گزنه لوسیون ضد ریزش مو درست کنید

همچنین می‌توانید خودتان دست به کار شوید و یک لوسیون تقویت کننده‌ی ضدریزش مو تهیه کنید. برای این کار به اندازه‌ی سه مشت برگ تازه‌ی گزنه را با ۲۰۰ میلی لیتر آب آنقدر بجوشانید تا حجم مایع نصف شود. سپس محلول را صاف و آن را دور از نور خورشید نگهداری کنید.

هر روز صبح چند قطره از این محلول را به پوست سرتان بزنید و کمی ماساژ دهید. این گیاه می‌تواند نقش موثری در کنترل سبوم ترشح شده داشته باشد و برای همین هم در ترکیبات بیشتر شامپوهای مخصوص موهای چرب استفاده می‌شود.

اگر موهای چربی دارید دو قاشق غذا خوری برگ گزنه را با ۲۰۰ میلی لیتر آب جوش به مدت ۲۰ دقیقه دم بدهید. وقتی دم کرده آماده شد چند قاشق غذاخوری خاک رس سبز به آن اضافه کنید تا به صورت یک خمیر غلیظ در بیاید.

زمانی که می‌خواهید حمام کنید این خمیر را به پوست سر و ساقه‌ی موها بزنید و سپس به آرامی ماساژ دهید. بگذارید خمیر به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه روی سرتان بماند و سپس با دقت موها را شستشو دهید. این شامپو به مدت یک هفته و داخل ظرف در بسته قابل نگهداری و استفاده است.

 

خواص داروئی گیاه گزنه

۱) گزنه مو را تقویت کرده و از ریزش موی سر جلوگیری می کند ، حتی در بعضی از موارد موی سر دوباره می روید . برای استفاده از این خاصیت ۶ گرم سر شاخه ها و برگها و ریشه گزنه را بتنهایی و یا با ۳۰ گرم چای کوهی در یک لیتر آبجوش ریخته و آنقدر بجوشانید تا حجم مایع به نصف برسد . شبها مقدری از این مایع را به سر بمالید و صبح بشوئید .

۲)برای براق شدن و جلا دادن به موها بعد از شستشوی سر موها را با چای گزنه ماساژ دهید . بدین منظور یک قاشق چایخوری برگ گزنه خشک را در یک لیوان آب جوش ریخته و مدت نیم ساعت بگذارید بماند . ماساژ دادن با این چای ، شوره سر را برطرف می کند.

۳)دستگاه هاضمه را تقویت می کند

۴)ادرار را زیاد می کند

۵)برای درمان بیماری قند مفید است بدین منظور یک فنجان چای گزنه را سه بار در روز میل کنید

۶)ترشح شیر را در زنان شیرده زیاد می کند

۷)اخلاط خونی را برطرف می کند

۸)بیماریهای پوستی را برطرف می کند

۹)برای باز کردن عادت ماهیانه از دانه گزنه استفاده کنید

۱۰)در درمان کم خونی موثر است و تعداد گلبولهای قرمز را زیاد می کند

۱۱)اگر در ادرار خون وجود داشته باشد گزنه آنرا برطرف می کند

۱۲)گزنه عرق آور است

۱۳)پاک کننده اخلاط سینه ، ریه و معده است

۱۴)نیروی جنسی را تقویت می کند

۱۵)گرفتگی های کبدی را رفع می کند

۱۶)برای از بین بردن زگیل ، ضماد برگهای تازه آنرا روی زگیل بمالید .

۱۷)برای پاک کردن مثانه ، رفع عفونت مثانه و دفع سنگ از مثانه برگ گزنه را همراه با ریشه شیرین بیان دم کنید و بشویید

۱۸)برای التیام زخم ها و زخم های سرطانی از ضماد تخم گزنه مخلوط با عسل استفاده کنید

۱۹)برای برطرف کردن کهیر از جوشانده گزنه بمقدار سه فنجان در روز بنوشید

۲۰)درد نقرس را کاهش می دهد

۲۱)برای برطرف کردن ناراحتی های زنانه قبل از عادت ماهیانه از چای گزنه استفاده کنید

۲۲)ناراحتی های کلیه را برطرف می کند

۲۳)ضماد آن درد عضلانی را برطرف می کند

۲۴)کرم معده و روده را می کشد

۲۵)درمان کننده بواسیر است

۲۶)برای برطرف کردن درد رماتیسم ، برگهای تازه آنرا روی پوست بمالید

دمنوش گزنه

 

گزنه گیاهی از تیره گزنه، علفی و پایا با ساقه‌ای منشعب که ساقه راست و چهارگوش بوده و برگهای آن پوشیده از کرک‌های گزنده‌ای است. این گیاه بطور قائم تا ارتفاع یک متر بالا میرود. قسمتهای مورد استفاده این گیاه برگها، سرشاخه‌های گلدار و ریشه آن می باشند. ساقه این گیاه را پرزها و تارهای مخروطی شکل پوشانده که در صورت لمس کردن ساقه بدست می چسبد و پوست را می گزد که تولید خارش و سوزش می کند و شاید بهمین دلیل آنرا گزنه نامیده اند.

 

بازهم از خواص گزنه:
دمنوش گزنه کاهش دهنده قند خون است همچنین غلظت خون را کاهش داده و چربی خون را نیز پایین می آورد.
از دیگر خواص این دمنوش جلوگیری از ریزش موی سر می باشد.
این دمنوش دستگاه گوارش را پاکسازی کرده و اختلالات روده‌ای و گوارشی را درمان می‌کند.
این دمنوش عملکرد کلیه را بهبود بخشیده و مناسب برای درمان عفونت ادراری می باشد. در واقع برای افزایش میزان ادرار و تمیزی مجاری ادراری و یا برای پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه مفید است.
ضد اسهال است به ویژه برای رفع اسهالهای خطرناک بکار می‌رود.
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که مصرف دم کرده ریشه‌ی گزنه برای درمان مشکلات پروستات (غیر سرطانی و خوش‌خیم) مفید است.
این گیاه سرشار از ویتامین C و آهن می‌باشد و دمنوش آن برای رفع خستگی‌های جسمی و روحی مناسب است.
این دمنوش انرژی زا بوده و سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند..

 

موارد منع مصرف گياه گزنه:
دمنوش گزنه اگر بیش از حد مصرف شود ممکن است برای روده ها و کلیه ها مضر باشد. گاهی اوقات دیده می‌شود که مصرف دم کرده ریشه این گیاه منجر به سوءهاضمه خفیف، اسهال یا دیگر ناراحتی‌های گوارشی می‌شود.
برخورد برگ‌های این گیاه به پوست یا خوردن گیاه قبل از خشک شدن یا دم کردن نیز می‌تواند باعث بروز واکنش‌های حساسیتی در سطح برخورد شود.
با توجه به اینکه این گیاه خاصیت دیورتیکی دارد، باید از مصرف آن به همراه داروهای مدر پرهیز کرد. علاوه بر این از آنجا که گزنه تا حدودی می‌تواند باعث کاهش فشارخون شود، باید از مصرف آن با داروهای ضدفشارخون بالا یا افزاینده فشارخون خودداری کرد. همچنین، مصرف این دمنوش به همراه داروهای آرام‌بخش و ضداضطراب و برخی از داروهای آنتی‌هیستامینک می‌تواند باعث تشدید اثر آنها شود که باید در این مورد دقت کرد. داروهای کاهندهٔ قندخون نیز نباید به همراه این ماده مصرف شوند.
در ضمن مصرف این دمنوش در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی‌شود.

گزنه اگر بيش از حد استفاده شود ممكن است براي روده ها و كليه ها مضر باشد بنابراين بهتر است با صمغ عربي و كتيرا خورده شود

مقدر مصرف بيش از 10 گرم در روز ممكن است باعث بند آمدن ادرار شود . زنان باردار و كودكان بايد از مصرف آن خورددي كنند .

.

.

طرز تهیه:
دو قاشق غذا خوری برگ خشک شده گزنه را در یک قوری ریخته و دو لیوان بزرگ آب با دمای ۸۰ یا ۱۰۰درجه سانتی گراد به آن اضافه کنید و اجازه دهید که به مدت ۲۰ دقیقه دم بکشد. در صورت تمایل می توانید از توت، عسل یا نبات برای شیرین کردن آن استفاده کنید.

 

توليد شبه انسولين خوراكي از گياه گزنه

براي نخستين بار در جهان يك پژوهشگر ايراني و عضو بنياد ملي نخبگان موفق به توليد شبه انسولین خوراكي از گياه گزنه براي بيماران ديابتي شد.به گزارش مجله پزشکی دکتر سلام، به نقل از سلامت نیوز دكتر مسعود شباني دومولا مجري اين طرح در گفت وگو با خبرنگار علمي ايرنا گفت: اين طرح را 15 سال قبل در دانشگاه تهران آغاز كردم و انگيزه ام براي توليد انسولين بيماري برادر زاده ام به ديابت و ديدن تزريق روزانه انسولين بود كه به فكر تزريق واكسن خوراكي افتادم .
وي ادامه داد: از اين رو موضوع پايان نامه دوره كارشناسي ارشد را تهيه انسولين خوراكي از گياه گزنه انتخاب كردم كه به دليل كمبود برخي امكانات به كانادا رفتم و در اين كشور دوره دكترا را به پايان رساندم و بعد از تحقيقات فراوان به توليد انسولين خوراكي از گياه گزنه موفق شدم.
گَزنه با نام علمي( Urtica dioica) گياهي از تيره گزنه ،علفي و پايا با ساقه‌اي منشعب است . ساقه آن راست و چهارگوش و برگهاي آن پوشيده از كرك‌هاي گزنده‌اي است.
اين گياه داراي خواصي دارويي چون مداواي مجاري ادرار (پروستات)، درمان دستگاه تنفسي، كاتاره معده، ضد قند خون، افزايش دهنده گلبولهاي قرمز خون است و صرف نظر از جنبه‌هاي خوراكي كه به صورت پخته همانند اسفناج خورده مي‌شود و سرشار از مواد معدني و مغزي است.
گياه گزنه حاوي ماده‌اي به نام سكرتين است كه بهترين عامل جهت تحريك و به كار انداختن غدد ترشحي هاضمه در معده ، روده ، كبد،لوزالمعده وكيسه صفراست و آن را براي بسياري از بيماري هاي ديگر نيز مي توان مصرف كرد.
گياه گزنه در ييلاقات اطراف تهران ، شميرانات و در كرج در دامنه ‌هاي البرز،كندوان ، پل زنگوله ، در مناطق شمالي در گيلان درهرزويل و جنگل نودي ، عمارلو ، راه كبوترچاك به زردچيان، رودبار ، آستارا، بندرگز و در آذربايجان در دامنه‌ هاي سهند ، زنقاب ، ديلمان و ارسباران به طور خودرو ديده مي‌شود.
شباني دومولا كه داراي دكتراي بيوشيمي است ادامه داد: مشكل بيماران ديابتي اين است كه قند خون وارد سلول آنها نمي شود . گياه گزنه داراي حلقه اي پيپتيدي است كه اين كار را ميسر مي كند و موجب كاهش قند خون مي شود.
وي گفت: خوراكي و طبيعي بودن اين انسولين مزيت آن نسبت به نوع تزريقي به شمار مي رود زيرا اين روش كاملا بدون درد است.
اين محقق بيوشيمي گفت: در واقع براي اجراي اين طرح پلي ميان طب سنتي و پيشرفته زده شده است به اين معنا كه تاثیر عصاره گزنه متعلق به قدما و طب کلی نگر است و من توانسته ام با تکیه بر علم و تکنولوژی مدرن اثرات دارویی آن را به اثبات برسانم.  و به این طریق دست آورد پیشینیان علم پزشکی به علم روز پیوندمی خورد. گياه گزنه به خودي خود اين ويژگي را در خود دارد و ما با استفاده از علم جديد آن را مورد استفاده بهينه قرار داديم.

 

مختصري در مورد گياه گزنه از حكيم عباس با بررسي چندين كتب قديمي[بنام هاي قريض؛انجره ؛ هرتيكه؛شعرالعجوز؛بنات النار]

 

من ((گزنه )) هستم !

من گزنه هستم ، به من گزما و گزنگ هم مى گويند، در كتب قديم به اسامى  انجره - بنات النار - هرتيكه - قريض - شعر العجوز از من ياد شده است .سى نوع  دارم ولى در ايران سه نوع آن بيشتر ديده نمى شود. قسمت مورد استفاده من - برگ تازه - برگ خشك - ريشه - شيره و بذر من است .من داراى تانن - شوره تركيبات آهن - تركيبات آهكى - يك ماده ى لعابى و يك ماده مومى و از همه مهمتر يك ترشح مولد سوزش و  قرمزى پوست هستم .

من امروز به عنوان يك قهرمان مى خواهم اسرارى از طب سنتى  ايران را فاش كنم ، و راه معالجه غانقاريا (گانگرن - مردگى اعضاء در اثر عفونت هاى  مزمن ) و همچنين يكى از طرق معالجه سرطان را آنگونه كه نزد پزشكان قديم ايران  معمولى بوده است بازگو نمايم . بيست و پنج سال شخصى از اهالى دهات بين امامزاده  داود و سپهسالار مبتلا به ورم پا و عفونت ران شده ، و او را با زحمت به تهران مى  آورند و در يكى از بيمارستان هاى معروف دولتى بسترى مى كنند. پزشكان درجه يك تهران  پس از معاينه متوجه مى شوند كه انساج ران او در اثر عفونت سياه شده ، و قابل درمان  نيست و تنها راه نجات بيمار از مرگ قطع پاى او از بيخ ران است .

بيمار به بريدن پاى  خود راضى نمى شود و به اطرافيان خود مى گويد، مرا به ده ببريد تا بين كسانم بميرم . او را به امامزاده داود مى برند و در آنجا يكى از اطبا سنتى كه جهت زيارت آمده بود،  به آنها دستور مى دهد كه مقدارى گزنه كه در آنجا زياد است كوبيده و با نمك روى پاى  او ضماد نمايند. اين دستور عملى مى شود و بيمار پس از چندى بطور معجزه آسا معالجه  مى گردد. اين شخص كه اهالى محل او را نظر كرده مى دانند، هنوز هم زنده ميباشد و با  پاهاى سالم خود گاهگاهى به تهران و همه ساله جهت زيارت به امامزاده داود مى رود و  معتقد است كه امامزاده داود در پيكر يك طبيب سنتى ظاهر شده و اين دستور را به او  داده است .

اين دستور در كتب قديم جهت معالجه زخم هاى چركى و عفونى - زخم هاى  سرطانى و زخم هاى خورده اى و عفونت رحم داده شده ، و بهترين درمان غانقاريا شناخته  شده است ، من ادرار را زياد مى كنم ، قند خون را پايين مى آورم . شير را زياد مى  كنم ، برگ هاى تازه من مانند اسفناج در تغذيه مصرف مى شود. برگ و ساقه هاى خشك من  در زمستان علوفه خوبى براى چهارپايان و دواب است .

از ساقه هاى نوع دو پايه من كه  فرنگى ها به آن گزنه ى بزرگ مى گويند، در صنعت گونى بافى و بافتن طناب استفاده مى  شود. من بهترين درمان مرض قندم ، من سينه را باز مى كنم . ليزابه و خلط را از بين  مى برم . حيض را باز مى نمايم ، شهوت را زياد مى كنم . تنگ نفس را تسكين مى دهم و  خوردن برگ پخته من با ماءالشعير (جوشانده جو) جهت امراض سينه و تنگ نفس تجويز شده  است .

گذاشتن برگ كوبيده من در سوراخ بينى ، خون دماغ را بند مى آورد. ضماد برگ من  جهت باز شدن دمل و قطع زگيل مخصوصا با عسل تجويز شده است اين ضماد را جهت باز شدن  پيچيدگى عصب توصيه كرده اند. ضماد برگ من جهت درمان گزيدن سگ هار قبل از رسيدن طبيب  نافع است . پخته برگ من با روغن زيتون جهت ورم بناگوش مفيد مى باشد. ضماد خاكستر من  نيز جهت معالجه زخم هاى چركى توصيه شده است .

ضماد برگ من همراه با مرهم هاى سربى  جهت درمان زخم هاى سرطانى و به تنهايى جهت تحليل ورمهاى ديگر سودمند مى باشد. مضمضه  جوشانده ى من جهت تقويت لثه و غرغره آن جهت ورم لوزه زبان كوچك نافع است .
پاشيدن كوبيده تخم و برگ خشك شده من جهت درمان زخمهاى سرطانى و خوره نافع است .يك نوع ديگر كه در غرب ايران ، اطراف كرند و نواكوه به عمل مى آيد، درمان شكم  روش است .دم كرده و جوشانده ى برگ من 30 تا 60 در هزار - و جوشانده ى ريشه من 30 تا 40 در هزار براى تصفيه خون و زياد شدن ادرار و باز شدن عادت ماهانه بانوان و  زياد شدن شير و غيره به كار مى رود. 

شيره ريشه مرا به مقدار 60 تا 150 گرم در  روز قبل از غذا مى توان با مقدارى آب خورد .بذر من در همه احوال قوى تر از برگ و  ريشه من بوده ، و مقدار خوراك آن 15 گرم است و خاصيت مسهلى دارد .اگر ريشه ى مرا  در الكل شصت درجه خيس كنيد، و آن را پانزده روز در آفتاب بگذاريد و بعد صاف كنيد  مايعى بدست مى آيد كه چنانچه سه قاشق آنرا با آب مخلوط كرده ، به سر بماليد از ريزش  مو جلوگيرى مى نمايد. در صنعت از برگ من كلروفيل مى گيرند.

هر چند در حال حاضر به  علت كشف پنى سيلين و ساير داروهاى ميكربكش ، عفونت انساج به صورت غانقاريا يا كمتر  ديده مى شود، معذلك خاصيت من براى درمان اين مرض باز هم قابل توجه است و در معالجه  مرض قند نيز نبايد منافع مرا فراموش كرد. اثر ضد سرطانى من چنانچه مورد آزمايش قرار  گيرد، روزنه ى اميدى را باز خواهد نمود

منابع

-سايت سلامت باش

- خانم سميه آتشي نويسنده مطالب با موضوع نوشيدني هاي سنتي

-طب سنتي گياهي حكيم عباس

- مجله بزشكي دكتر سلامت

....................

تحقيق و گردآوري : اسماعيل اشكور كيايي م 1348 سپارده

 

 

 

 

 

 

گيلاس سپارده و ساير نقاط اشكورات [كاشت ؛ خواص ...]

 

 

گيلاس سپارده و ساير نقاط اشكورات

 

 

اين عكس درخت  ميوه گيلاس را در بالا اشكور نشان مي دهد .

بيوگرافي درخت گيلاس

درخت گیلاس بدون خار و دارای میوه ی گوشت‌ دار و محتوی یک هسته است.     

گیلاس میوه ی کوچک، گرد و ملین است که در هنگام چیدن به رنگ قرمز یا سیاه می‏ باشد و دارای یک هسته است. در واقع در طبیعت سه نوع گیلاس به رنگ‏ های قرمز، سیاه  و زرد یافت می ‏شود.گیلاس ‏ها را همیشه رسیده می ‏چینند زیرا پس از چیدن به خوبی رشد نمی ‏کنند و شما می ‏توانید آن را تنها 1 تا 3 روز به خوبی نگهداری نمایید.

 شكوفه درخت گيلاس اشكورات   

 

 

 پرورش درخت گيلاس

گیلاس یکی از محبوب‌ترین میوه هاست. پرورشِ درختِ گیلاس نیز بسیار آسان است. شاید بزرگ‌ترین مشکل در پرورشِ این گیاه دور نگه داشتنِ پرندگان از نوک زدن به محصول‌تان باشد. همچنین آوردنِ یک کاسه گیلاس از درخت‌تان به خانه نیز مشکل است، زیرا آن‌ها احتمالاً از مدتی طولانی قبل از آورده شدن به خانه خورده شده‌اند! 

درختانِ گیلاس می‌توانند به ارتفاعِ 6 تا 9 متر رشد کنند. آن‌ها شکوفه هایِ زیبا و معطری را در اوایلِ بهار تولید می‌کنند. در بسیاری کشور‌ها شکوفه هایِ گیلاس دلیلی برای برگزاریِ جشن‌ها هستند. محصولِ درخت سریع و در فصلِ بهار می‌رسد و در اواخرِ بهار برداشت می‌شود. 

دو نوعِ اصلی از گیلاس وجود دارد: 

گیلاسِ شیرین: یعنی‌‌ همان گیلاسی که به صورتِ تازه از درختتان می‌خورید. پرورش دهندگانِ خانگی این نوع را ترجیح می‌دهند چون می‌توانند آن‌ها را به صورتِ تازه میل کنند. 

گیلاسِ ترش: که در پخت و پز استفاده می‌شود. این نوع از گیلاس اغلب توسطِ کشاورزانِ حرفه‌ای در باغ هایِ میوه پرورش داده می‌شود. 

اگر تفاوتِ بینِ گیلاسِ شیرین و ترش را متوجه نشدید، میوه تازه هر کدام را از درخت جدا کرده و بخورید! آنگاه مطمئناً متوجهِ تفاوتشان خواهید شد!!! 

چوبِ درختِ گیلاس سخت است و به همین دلیل گزینه خوبی برایِ تولیدِ وسایلِ خانگی است. این چوب همچنین چوبِ خوبی برایِ سوختن در شومینه است. 

تکثیرِ درختِ گیلاس:

درختِ گیلاس از دانه‌اش رشد می‌کند. یعنی‌‌ همان هسته‌ای که در وسطِ میوه گیلاس قرار دارد. اگر تعدادی از این دانه‌ها را در باغ بکارید، سالِ بعد نهال هایِ کوچکی از این گیاه را در باغ‌تان مشاهده خواهید کرد؛ اما امروزه بسیاری از مردم این نهال‌ها را به صورتِ آماده از گلخانه‌ها تهیه می‌کنند. آن‌ها 10 تا 20 سانتی‌متر ارتفاع دارند و چند سال طول می‌کشد تا محصول دهیِ خود را آغاز کنند. 

شما همچنین می‌توانید شاخه هایِ گیلاس را به درختانِ میوه دیگر پیوند بزنید. 

کاشتِ درختِ گیلاس: 

نهالِ این گیاه را در فصلِ بهار یا تابستان به باغ یا باغچه خود منتقل کنید. به احتمالِ زیاد ظرف یا گلدانِ نهالی که خریداری کرده‌اید از جنسِ تجزیه پذیر است و در خاکِ مرطوب به سرعت شکسته و تجزیه می‌شود و به ریشه‌ها اجازه می‌دهد که به راحتی از آن عبور کرده و در خاک گسترش یابند. اما اگر این گونه نبود و گلدانِ نهالتان از جنسِ پلاستیک و ماده‌ای دیگر بود، نیاز است که ریشه‌ها را از آن خارج کنید و سپس آن‌ها را در خاک بکارید. حالا گودالی در خاک حفر کنید که سه برابرِ اندازه ریشه نهالتان عمق و پهنا داشته باشد؛ سپس مقدارِ زیادی کود یا کمپوستِ غنی به همراه خاکِ تازه درونِ آن بریزید. 

اگر گلدانتان تجزیه پذیر (از جنس تورب یا زغالِ گیاهی است) شکست‌هایی را در آن ایجاد کنید تا بر سرعتِ تجزیه آن بیافزایید؛ سپس نهالتان را تا جایی که قبلاً درونِ خاک قرار داشته است، در خاک بگذارید (آن را عمیق‌تر نکارید)، حالا اطرافِ ریشه‌ها را با مخلوطی از خاک و کود گیاهی یا کمپوست پُر کنید. خاک را در اطرافِ درختتان فشار داده و سفت کنید. 

اگر در منطقه‌تان وزشِ باد زیاد است، در سال هایِ ابتداییِ زندگیِ نهال آن را به یک تیرِ چوبیِ قائم ببندید تا صاف بماند و در اثرِ وزش باد آسیب نبیند. 

به گیاه‌تان به خوبی و عمیقاً آب بدهید. آبیاریِ عمقی را مکرراً انجام دهید تا به ریشه هایِ جدید اجازه رشد و گسترش دهید.     

حديث :

مسلماني كه درختي بكارد ويا زراعتي كسب نمايد اجر وپاداشصدقه را در راه خدا خواهد داشت ( رسول خدا(ص) ) 

 

 دستورالعمل فني كاشت نهال 

 1- شخم زمين:با استفاده از گاوآهنهاي قلمي يا دكمپكتور زمين بايد به عمق120 تا130 سانتيمتر بصورت دو شخم عمود بر هم نرم وآماده گردد.
2- تهيه نقشه: براي كاشت درختان ميوه روشهاي مختلفي از جمله مربعي، مستطيلي، مثلثي و داربستي وجود دارد روشهاي مستطيلي و مثلثي از ديگر روش ها بهتر است چون در اين دو روش درختان از نور گيري بهتري برخوردار بوده و كمترين سايه اندازي را بر روي هم خواهند داشت .  ازكاشتن درختان به روش مربع در مناطق سردسير بايد خوداري گردد زيرا اين روش مخصص مناطق گرمسيري است در اين روش درختان در صبح و بعد ظهر بر روي هم سايه اندازي دارند و عملكرد به شدت پائين مي آيد .
3- حفر گودال: ابعاد گودال بسته به حاصلخيزي، جنس خاك و نوع درخت متغير است. در صورت مساعد بودن شرايط خاك بهتر است ابعاد گودال به طول 50 سانتيمتر ، عرض50 سانتيمتر و عمق 50 سانتيمتر باشد. در اراضي داراي خاك ضعيف و سنگلاخي ابعاد گودال به طول 100سانتيمتر، عرض 80 سانتيمتر و عمق 150 سانتيمتر در نظر گرفته مي شود. با اين روش كشت، درختان در مدت يك سال به اندازه دو تا سه سال رشد مي كنند و در دراز مدت هيچ مشكلي براي رشد و نمو درخت بوجود نمي آيد.درموقع حفر گودال، خاك سطح الارض(قسمت بالا) در سمت راست و خاك پائين در سمت چپ گودال ريخته شود. در زمان كاشت نهال خاك سطح الارض (كه قويتر و حاصلخيزتر است) را با كود دامي پوسيده مخلوط نموده، و اطراف نهال با آن پر خواهد شد
4- خاك مناسب: بطور كلي اكثر درختان ميوه طالب خاكهاي سبك (شني لومي) با اسيديته 7-6مي باشند. در صورت نامساعد بودن خاك، با انتخاب پايه مناسب مي توان مشكل را برطرف نمود. از كاشت درختان هلو در خاكهاي سنگين بايد خودراي شود. چون پس از مدتي برگهاي هلو كوچك و زرد رنگ شده ودر نهايت شروع به ريزش مي نمايند. خاك هاي سنگين مناسب درختان آلو و گلابي است. در خاكهاي آهكي و شني و سنگلاخي نيز درختان گيلاس، گردو و زردآلو.بهترين عملكرد را دارند.

5- انتخاب نوع درخت ورقم مناسب آن: از كاشت درختان گردو ،زردآلو، سيب، گلابي(ديررس)،هلوهاي زودرس (اسپرينگ تايم يا 60روزه و زعفراني اول رس )و آلو(بخارا يا درگزي )در دشت خوداري گردد، چون در اكثر سال ها دچار سرمازدگي بهاره مي شوند. براي كاشت درختان ميوه بهتر است حداقل از دو تا سه رقم سازگار در منطقه استفاده گردد تا گرده افشاني به بهترين نحو صورت گيرد و ريسك توليد محصول كاهش يابد.

6- تهيه و حمل نهال: بهتر است از خزانه هاي مورد تائيد كميته نهال استان نهال داراي اتيكت تهيه گردد و بصورت شكلات پيچ تا محل مورد نظر انتقال يابد و بلافاصله كشت گردد. در غير اين صورت روي ريشه ها را بپوشانيده تا ريشه هاي مويي خشك نشوند.

7- آرايش ريشه و ضدعفوني نهال: پس از حذف ريشه هاي زخمي و شكسته، با استفاده از 50ليتر آب، 7 كيلوگرم كود دامي تازه و 300 گرم سم قارچ كش ميتوان معجوني آماده كرده و ريشه ها نهال را با آن ضدعفوني نمود .
8- سر برداري نهال: بدون استثنا در موقع كاشت نهال بايد سر برداري صورت گيرد تا تعادل قسمت هوايي و زميني برقرار گردد. بستگي به نوع درخت سر برداري متغير مي باشد. بطور كلي براي اكثر درختان همچون سيب،گلابي،به وآلو يك متر و براي هلو و شليل 80-60سانتيمتر وبراي گردو 120 سانتيمترسربرداري مناسب است. با توجه به خالي بودن ساقه گردو جهت جلوگيري از نفوذ آب به داخل ساقه محل برش بايد با چسب پيوند پوشانيده شود .
9- جهت و ارتفاع كاشت نهال: براي گيرايي بيشتر،توليدكنندگان نهال پيوند را در سمت شمال مي زنند، لذا هنگام كاشت نهال بايد پيوندك در سمت شمال قرار گيرد. در غير اين صورت 7-5 سال بعد،از تنه درخت صمغ خارج شده و باعث خشك شدن آن مي شود.همچنين موقع كاشت نهال پيوندك بايد20-10 سانتيمتر بالاتر از سطح خاك باشد تا خفه نشود.
10- آبياري:لازم است بلافاصله پس از كاشت نهال، آبياري دقيق انجام گيرد. در صورت نبودن آب، با پا خاك اطراف نهال را فشرده تا هواي اطراف ريشه هاخارج شود و از خشك شدن نهال جلوگيري گردد.  

 

 

چگونه درختِ گیلاس را پرورش دهیم؟   

پس از اینکه نهالِ گیلاس‌تان در باغ یا باغچه‌تان مستقر شد و پا گرفت، دیگر به خوبی و با توجه و مراقبتِ اندکی به رشدِ خود ادامه خواهد داد. در سال هایِ اولیه عمرِ درخت از تقویت کننده هایِ جامد (که به آرامی آزاد می‌شوند) استفاده کنید تا رشدِ سالم و سریعِ آن را تضمین نمائید. 

هر بهار قبل از اینکه جوانه‌ها باز شوند، درختتان را با روغن هایِ مخصوص اسپری کنید. این کار بسیاری از آفات را از بین می‌برد. سپس در صورتی که مشکلی در موردِ آفات یا بیماری‌ها وجود دارد به طورِ مکرر در طولِ فصلِ رشد نیز درختتان را با اسپری هایِ مخصوصِ آن سمپاشی کنید. توصیه می‌کنیم که از اسپری یا سمپاشی کردنِ درخت در زمانِ نزدیک به برداشتِ محصول پرهیز کنید. از هر ماده‌ای که برایِ اسپری کردن استفاده می‌کنید، بر طبقِ دستورالعملِ نوشته شده بر رویِ برچسبِ آن استفاده کنید.   

 

روشهای از بین بردن آفات درخت گیلاس

آفات گیلاس و روشهای دفع آن:

از آفات مهم گیلاس:کرم سفید ریشه،اواع سوسک پوست خوار،سرخورطومی گیلاس،مگس گیلاس را می توان نام برد.

هر کدام از این آفات به بخش خاصی از گیاه حمله می کنند.کرم سفید ریشه ریشه های درخت را صدمه می زند و گاه قطع می کند.

مبارزه با این آفت باید به صورت همگانی صورت پذیرد.

برای این کار باید در زمان خروج کرمینه های سن اول زیر سایه انداز درخت را سم ریزی کرد.

مگس و سرخورطومی گیلاس دو آفت مهمی هستند که مستقیم به میوه گیلاس خسارت وترد می کنند.

در تراکم های پایین آفات مذکور انجام دادن فراگیر شخم پاییزه میزان خسارت را تا حدی پذیرفتنی پایین می آورد.ولی در تراکم های بالا علاوه بر انجام دادن شخم سرخورطومی گیلاس استفاده از ترکیبات شیمیایی در زمان فعالیت آفت الزامی است.

وبرای مبارزه با مگس گیلاس با توجه به نزدیک بودن فعالیت آفت به زمان برداشت بهتر است از تله های زرد رنگ عمودی به تنهایی یا همراه با لوراستنارات آمونیوم استفاده کرد.
 منبع : www.ake.blogfa.com www.ake.blogfa.com www.ake.blogfa.com
 

 

هرس کردنِ درختِ گیلاس:

مانندِ گیاهانِ دیگر، هرس کردن به تضمینِ سلامتیِ درخت گیلاس کمک می‌کند. این کار باید در اوایلِ بهار صورت بگیرد یعنی قبل از اینکه رشدِ درخت در سالِ جدید شروع شود. 

درخت‌تان را به صورتِ سلانه هرس کنید. شاخه هایِ مرده و یا ناسالم را از درخت جدا کنید. نواحیِ بیش از حد پُر شاخه درخت را نیز هرس کنید؛ این کار موجب می‌شود تا هوا و نورِ خورشید به همه قسمت‌هایِ درخت برسد و در نتیجه سلامتِ عمومیِ درختتان را تضمین می‌کند. همچنین می‌توانید برایِ شکل دهی به شاخه‌های درخت از هرس کردن استفاده کنید. 

هرسِ سالانه درختتان را کوچک‌تر و کنترل پذیر‌تر می‌کند   

 

 

 

استفاده از گیلاس

گیلاس‏ ها را بهتر ا‏ست تازه‏ تازه پس از چیدن از درخت تناول کرد زيرا نمي توان آنراه صورت تازه ذخیره و نگه ‏داری کرد. اغلب از گیلاس مربا و ژله درست مي كنند، ولی می ‏توان آن ها را فریز کرد؛ البته بهتر است که اول هسته ‏های آن در آورده شود 

 

فواید گیلاس 

بر طبق آخرین و بهترین اخبار به دست آمده مشخص گردیده که گیلاس‏ ها منبع غنی آنتی ‏اکسیدان‏ ها هستند.گیلاس ‏ها غذای متداولی در عصر حجر بوده‏ اند و باستان‏ شناسان بقایای هسته‏ های گیلاس را در بسیاری از غارها و صخره‏ های مسکونی ما قبل تاریخ یافته ‏‏اند.

 گيلاس شيرين يك ميوه فصلي است كه امروزه به غير از مصرف تازه ي آن ؛ مي توان به خوبي از ميوه ي خشك آن و يا بصورت آب ميوه استفاده كرد .

 گروه‏ های گیاه شناختی زیر مجموعه درخت ‏های گیلاس شامل: درختان آلو، هلو، بادام و زرد‏آلو است . نه تنها از میوه درخت گیلاس، بلکه از شکوفه‏ ها و چوب آن نیز استفاده می‏ گردد.

برای این که ارزش این گیاه را بدانیم کافی است بگوییم تمام قسمت ‏های این میوه یعنی: گوشت، دم، هسته، برگ و ساقه ی آن در طب و صنعت استعمال دارد.

همه ی ما از مصرف گیلاس تازه در یک روز گرم تابستانی لذت می‏ بریم؛ این میوه دارای چربی کم و فیبر زیاد است و اگر شما درمان های گیاهی را قبول داشته باشید، بدانید که گواتر مزمن با خوردن گیلاس تا حد زیادی کنترل می‏ شود و همچنین مانند یک عامل تخلیه و زهکشی در مجاری ادرار و لوله‏ های هاضمه کار می‏ کند و سنگ‏ ها را از بین می‏ برد و مصرف آن در حد مناسب به مبتلایان به دیابت و ورم مفاصل توصیه می ‏شود زیرا میوه‏ ای است که نشاسته ی کمی دارد و قندش برای افراد دیابتی زیان بار نیست.

توجه : البته باز هم تاکید می شود که اگر به میزان توصیه شده توسط متخصص تغذیه مصرف شود.

گیلاس همچنین مسکن اعصاب بوده، ملین است، خون را پاک و معده را نیز تمیز می ‏کند و جوشانده ی دم گیلاس برای دفع سنگ‏ های مثانه و تمیز کردن مجاری ادرار در طب تجربی مصرف دائم دارد . 

 

 

مهمترين خواص گیلاس 

1-ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی

آیا اغلب در محصولات لوازم آرایشی به دنبال یک آنتی اکسیدان معجزه‌گر هستید؟ پس بهتر است این بار تنها سری به میوه فروشی محل بزنید و مقداری گیلاس بخرید! همان‌طور که می‌دانیم، آنتی‌اکسیدان فرایند پیر شدن را بسیار کند می‌کند. گیلاس حاوی ترکیبات پلی فنولیک فلونوئید است که با عنوان گلرنگ گلیکوزید خوانده می‌شود. این ترکیبات در بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات رنگی یافت می‌شود و ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی بالایی دارند.

2- چرخه خواب بدن را تنظیم می‌کند

آیا در خوابیدن مشکل دارید؟ ملاتونین موجود در گیلاس، سیستم عصبی را آرام کرده و استرس و تحریکات عصبی را کاهش داده و به درمان وضعیت‌های بی‌خوابی و سردرد کمک شایانی می‌کند.

3- ویژگی‌های ضدالتهابی

علاوه بر منابع آنتی‌اکسیدان، گلرنگ موجود در گیلاس همانند یک عامل ضد التهابی عمل می‌کند. بنابراین، گیلاس به صورت بالقوه می‌تواند همانند یک سپر در مقابل بیماری‌های دردناک مزمن همانند التهاب مفاصل و دیگر بیماری‌های عضلانی عمل کند. همچنین می‌تواند برای آرام کردن جراحات ورزشی مورد مصرف قرار گیرد. یک لیوان آب گیلاس می‌تواند تنها چیزی باشد که بعد از یک جلسه ورزشی سخت به درد شما بخورد.

4- جایگزین موثر برای مسکن‌ها

به دلایل ویژگی‌های ضدالتهابی اشاره شده در موارد بالا، گیلاس می‌تواند به جای مسکن‌هایی از جمله آسپیرین، مورفین یا ادویل استفاده شود. بنابراین ایجاد یک راه طبیعی برای مقابله با درد شما را کاملاً از عوارض جانبی این داروها دور نگاه می‌دارد.

5-کم کالری

در عین حال که گیلاس بسیار مغذی است یک غذای کم کالری محسوب می‌شود بنابراین هیچ مشکلی ندارد که در برنامه رژیمی هر کسی قرار گیرد. گیلاس مخلوط خوبی از مواد معدنی لازم برای فعالیت‌های مختلف در بدن است.

6-ویژگی‌های ضد سرطانی

چه سبک زندگی‌مان را سرزنش کنیم و چه از بدشانسی شکایت کنیم، ولی حقیقت این است که سرطان در دنیا روز به روز به طور پیوسته در بین انواع گروه های سنی در حال افزایش است. در عین حال در مورد شروع و گسترش آن چیزی نمی‌دانیم، ولی شواهد تجربی و علمی بیان می‌دارند، برخی از مواد شیمیایی موجود در گیلاس، همانند نجات دهنده های طبیعی در برابر این بیماری عمل می‌کنند. برخی از ترکیبات یافت شده در گیلاس نظیر کوئرسیتین، الاژیک اسید و پریلیل الکل ثابت شده است که بسیار در جلوگیری از روند شروع و گسترش سرطان نقش دارند.

7- سم‌زدایی

خاصیت دفع سموم برای همگی ما جالب است. چه کسی است که دوست نداشته باشد تا سموم را از بدنش خارج کرده و به یک حس سلامتی برسد؟ گیلاس علاوه بر ویژگی‌های ذکر شده، به بدن کمک می‌کند تا مواد خارجی را از بدن دفع کرده و یک امنیت و زهرزدایی طبیعی برای بدن ایجاد کند.

ارزش تغذیه‏ ای گیلاس.

هر 100 گرم گیلاس (حدود 14عدد گیلاس متوسط) دارای این ترکیبات است

انرژی                                     72/06کیلو کالری

رطوبت                                    80/74گرم

کربوهیدرات                           16/60گرم

پروتئین                                  1/21گرم

چربی                                    0/69 گرم

فیبر                                      1/87 گرم

کلسیم                                 14/71 میلی ‏گرم

فسفر                                  19/12میلی ‏گرم

آهن                                     0/38 میلی ‏گرم

پتاسیم                                223/5 میلی ‏گرم

فلوئور                                   25میلروگرم

منیزیوم                                11/76میلی ‏گرم

 ویتامین آ                             21/47 RE

ویتامین ث                           7/06میلی ‏گرم

اسید فولیک                          4/12 میلروگرم

و دیگر مواد معدنی ...

راهنمایی ‏های تغذیه ‏ای

چربی اشباع شده در گیلاس بسیار کم است. کلسترول ندارد (مانند سایر گیاهان)گيلاس، سدیم ندارد، فیبر خوراکی بالایی دارد، از ویتامین C بالایی برخوردار است.

منبع اين نوشتار:ماهنامه دنیای تغذیه خانم ندا پیله ‏ور

همانطور كه توجه مي فرماييد بنده از ماهنامه ها ؛ مجلات ؛ روزنامه ها ؛ كتب ؛ وبلاگ ها و سايت ها و در آخر تحقيقات ميداني[ با پرسش از مردم] مطالبم را مي نويسم دراينجا از ماهنامه دنياي تغديه بهره گرفته ام كه اميد وارم خوشتان بيايد. گيلاس هم خود بنوعي مادر ميوه هاست زيرا هلو ؛ آلو ؛ بادام و زردآلو از خانواده و زير شاخه هاي گيلاس مي باشند. اما گيلاس در اشكور در مناطقي مثل بالا اشكور بوفور يافت مي شود و از نظر رنگ و شكل با گيلاس مشهد فرق مي كند . چون گيلاس مشهد در دشت ولي گيلاس اشكورات در نواحي بلند كوهستان بوجود مي آيد و گاهاً به نظر حقير خوشمزه تر هم هست . بعقيده بعضي از كارشناسان گيلاس كوهستانهايي مثل اشكور كرم خوردگي كمتري هم دارد و ميوه آن داراي شفافيت خاصي بوده و اغلب به دو    رنگ ديده مي شود .  در روستاي ما سپارده بالا اشكور بعد از فندق بنظر من گيلاس هست كه بعنوان ميوه خوب خود را نشان مي دهد .[نويسنده اسماعيل اشكور كيايي] 

منابع : 

-دكتر علي دادار مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي خراسان شمالي  . 

- سايت پارسه گرد 

- وبلاگ دانشجویان دانشكده كشاورزي سراوان 

- مجله پزشكي و سلامت 

 تحقيق و گردآوري اسماعيل اشكور كيايي م 1348 سپارده

 

 

 

 

گردو سپارده و ساير نقاط اشكور [كاشت ؛ برداشت ؛ خواص و ...]

 

خواص گردو

 

 

  

 

 

بیماریهاي مهم گردو:

 

1-بيماريهاي فيتوفترايي:

 

امروزه فیتوفترا مهمترین بیماری تهدید کننده گردو در باغ های گردو است. از علایم اولیه ی آلودگی فیتوفترايي می توان به رشد ضعیف کوچک بودن، کلروز ( زردی ) برگ ها و پیری زود رس قسمت هوایی اشاره نمود. به دنبال این علایم، مرگ سر شاخه ها، ریزش جزیی برگ و نهایتا" مرگ درخت اتفاق می افتد. علایم آن بر روی پایه شامل شانکرهایی در محل طوقه می باشد، که ممکن است به طرف ساقه گسترش پیدا کند، ونیز به سوی ریشه پیش رفته و سبب مرگ ریشه های ثانویه و کوچک تا تارهای کشنده می شود. کنترل شیمیایی گونه های فیتوفترا در گردو تحت بررسی است. در شرایط مصنوعی متالاکس و فستیل آلومینیوم شدت بیماری را در J.hidsii و پارادوکس در خاک های آلوده به  P.citricola و P.cinnamomi کاهش داده است، اما هنوز این مواد شیمیایی توصیه نشده اند، و از نظر اقتصادی استفاده از آن ها مشخص نشده است.

  . بیماری آب سیاه یک بیماری قارچی بوده و عامل آن قارچ  فیتوفترا میباشد. برای جلوگیری از شیوع این بیماری اولا باید از نهال سالم وقوی استفاده کرد.ثانیا باید دور تا دور درخت را مانند تشتک احداث کرد تا آب با تنه درخت تماس نداشته باشد.درختانی که به بیماری آب سیاه (فیتوفترا)مبتلا میشوند.باید محل آلودگی تنه درخت را با کارد تراشید تا جایی که به به بافت سالم درخت برسد.وسپس بافتهای آلوده را سوزاند .آنگاه محل تراشیده شده را با سم اکسی کلرورمسی یا آب اهک ضد عفونی کرد البته می توان با محلول پاشی به وسیله فسفیمکس درختان گردو را به قارچ فیتوفترا مقاوم نمود .به این نکته مهم باید توجه کرد که درخت گردو را نباید هیچ زمانی سم پاشی کرد و فقط قسمت های آسیب دیده را به موقع سم پاشی نمایید.

 

2-بيماريهاي آرميلاريايي:

 پوسیدگی طوقه و ریشه فیتوفترايي گاهی با آلودگی آرميلاريايي اشتباه می شود، زیرا علایم اولیه در پیوند مشابه یکدیگرند. از علایم این آلودگی ( ریزومورف ها، میسلیوم های زیر پوست و بوی مشخص قارچ مانند ) می توان برای تشخیص این دو نوع بیماری استفاده نمود. انتشار این قارچ ممکن است از طریق تماس ریشه های سالم با ریشه های آلوده صورت گیرد، و سرتا سر باغ سالم را آلوده کند. قارچ ها، در قسمت های چوب درختان آلوده بعد از مرگ، زنده مانده و بنابراین عامل بیماری می تواند در موقع حمل آن ها پخش شود.

 3-بيماريهاي باكتريايي(اگروباكتريوم):

 عامل سرطان طوقه یک نوع باکتری است، در مقایسه با فیتوفترا به درختان گردو آسیب کمتری می رساند. زیرا عمدتا" روش های کنترل بیولوژیکی موثری برای کشت های جدیدی که در آن گاال یقه بیشتر آسیب می رساند به وجود آمده است. اندازه گال ها بر روی ریشه از نظر قطر از کوچک تا بزرگ بسته به محل ایجاد آن متفاوت است. J.hindsii نسبت به  J.regia و پارادوکس کمتر تحت تأثیر قرار می گیرد. توليد پایه ای عاری از بیماری در خزانه، بهداشت خوب، اجتناب از زخمی بودن ریشه و آلوده نمودن گیاه قبل از کاشت با باکتری آنتاگونیست A.radiobacter در کنترل بیماری موثر است. اما گاهی نژادهای مقاوم به باکتری آنتاگونیست به وجود وی آیند.

 

در مورد بيماريها با كتريائي لازم است در موقع شناسايي و انتخاب درختان، درختان مقاوم انتخاب شده باشند.

 

4-بيماريهاي ويروسي:

 عامل بیماری خط سیاه، ویروس پیچیدگی برگ گیلاس است. این بیماری در جاهایی که عمده پایه ها J.hindsii و پارادوکس هستند، یک عامل مهم تهدید کننده تولید گردو است، اما بیماری فقط یک مشکل غیر مستقیم پایه است. در درختان آلوده پایه ها اغلب عاری از ویروس هستند. اما یک حلقه برداری کشنده در اثر آلودگی در محل پیوند، باعث خشکیدگی سر شاخه ها، زوال تدریجی درختان شده و نهایتا" به مرگ پیوندک منتهی می شود.  J.regia بیش از سایر پایه ها حساس به اين بيماري است و اورگون به عنوان پایه مقاوم به بیماری خط سیاه توصیه شده است.

 

5-نماتدها:

 از شایع ترین آنها می توان به نماتد زخم ریشه، نماتد حلقوی، نماتد خنجری، نماتد زگیل ریشه اشاره نمود. از علایم هوایی درختان آلوده به نماتد می توان به رشد ضعیف و خشک شدن سر شاخه ها ناشی از آسیب به تارهای کشنده را ذکر نمود، که این علایم شبیه علایم مربوط به اختلال های دیگر ریشه می باشد. نماتد زخم ریشه به ریشه های جانبی نیز که دارای رشد ثانویه می باشند حمله می کند، و محل زخم های سیاه و نکروزه، در محل آلودگی می توند بیش از حد چند سانتیمتر مربع توسعه یافته، وممکن است به آبکش ثانویه ریشه های بزرگتر گسترش یابند. گزارش شده که J.regia نسبت به J.hindsii احتمالا" تحمل بیشتری یه نماتد حلقوی دارد، اما به نماتد زگیل ریشه دارای مقاومت کمتری است.

 -زنگ گردو یکی از بیماریهایی است که در برگهای درخت گردو  دیده می شود که توسط زینب باید با آن مبارزه کرد.

 -آنتراکتوز گردو که به صورت لکه هایی به شکل دایره هایی تو در تو دیده می شوند از زینب یا بنومیل استفاده می شود راه پیشگیری از این بیماری برای سال بعد، باید در پاییز پس از ریزش برگها ، برگها سوزانده شوند. - در بعضي از سالها كه در بهار بارندگي زياد ميباشد، با وجود دقت در مورد مقاومت پايه هاي انتخاب شده ممكن آثار بعضي از بيماريها مثل آنتراگنوز ديده شود در اينصورت حتماً بايد با كارشناسان حفظ نباتات مشاوره لازم انجام شود و در صورت لزوم مبارزه بهر صورتيكه توصيه ميگردد انجام تا پيوندك سالم و عاري از بيماري و آفت به نهالستانها منتقل گردد

 

آفات گردو

مبارزهبا آفات و بیماریهای گردو به علت بزرگ بودن درختان مشکل است زیرا سمپاشیتمام درخت به سختی انجام میشود کاشت درختان پیوندی استفاده از پایه هایپاکوتاه ، تربیت و هرس و انتخاب ارقامی که بطور جانبی محصول میدهند موجبکاهش اندازه درخت شده و سمپاشی برداشت میوه را آسانتر می کند. تدابیربهداشتی شامل برداشت میوه را آسانتر می کند تدابیر بهداشتی شامل کاشتدرختان سالم ، جلوگیری از انتقال آفات و بیماریها از طریق ادوات هرس و سایروسایل کشاورزی ، هرس برگها و شاخه های بیمار وسوزاندن آنها است.

آفات مهم گردو:

 

1-شته ها:
- در مورد آفات حتي المقدور بايد سعي شود از مبارزه شيميائي استفاده نشود ولي در صورت لزوم براي بعضي از آفات مثل شته سبز و يا شته خالدار لازم است در صورت طغيان، مبارزه صورت گيرد، البته اين آفت تقريباً در همه جا ديده ميشود ولي انگلها و شكارچيان مناسبي نيز در مناطق مختلف دارد، لذا بهتر است پس از بروز آفت، چند نوبت بازديد بعمل آيد، در صورتيكه تعداد شته سالم روي هر برگچه از 15 تا 20 عدد بيشتر باشد، با نظارت كارشناسان حفظ نباتات به مبارزه با اين آفات اقدام شود.

 

2- لارو پروانه فري ( كرم خراط):
- آفت مهم ديگري كه مبارزه مكانيكي و شيميايي لازم دارد، در مناطق كم ارتفاع و همچنين مناطق گرم مي باشد كه لازم است قبل از هرس كاملاً بصورت فيزيكي حذف و دالانهاي روي شاخه هاي اصلي و تنه اصلي بوسيله سم و چسب پيوند پوشانده شوند ، در فصل رشد نيز شاخه هاي جديد را در حدود اواخر خرداد و تيرماه بازديد نموده در صورت مشاهده اولين آثار فعاليت اين آفت آنها را نيز حذف نموده و يك سمپاشي با توصيه كارشناسان حفظ نباتات انجام داد.

3-كنه ها:
- در مورد كنه ها بايد از مبارزه تلفيقي و رفع مشكلات محيطي بخصوص گرد وخاك بهره گرفت.

 

دامنه انتشار

درجنگلهای شمالی از آستارا تا گلی داغ از جلگه و ساحل تا ارتفاع 1500 متریاز سطح دریا انتشار دارد بطور پراکنده یا کم و بیش انبوه در جنگلهای دیدهمیشود.و نیز در جنگلهای غرب و در راه سنندج به مریوان بطور خودرو دیدهمیشود. و در خیلی از نقاط کشور باغات اصلاح شده آن وجود دارد. در مناطق اشكورات بلحاظ كوهستاني بودن گردوي خوبي بعمل مي آيد [اما در نقاط حاشيه دريا در مناطق شمال كشور گردو هاي نامناسب وجود دارد ] . 

 

 خواص گردو از حضرت علي ع

 

امير المومنین (ع) فرمودند: خوردن گردو در تابستان سبب گرمی و حرارت جسم می شود و موجب پیدایش کورک و دمل و جوشهای چرکین در بدن می گردد اما مصرف آن در زمستان کلیه ها را گرم نگه می دارد و سردی و برودت را از بدن دفع می کند.

(بحارالانوار – ج63 ، ص 198)

  

خواص ضد سرطاني گردو

سرطان پروستات یکی از سرطان های شایع در میان مردان است و از جمله بیماری های است که عوامل محیطی و شیوه زندگی به ویژه رژیم غذایی نقش مهمی در ابتلا یا پیشگیری از آن ایفا می کند.                
در مطالعات پیشین مشخص شده بود که گردو به دلیل دارا بودن اسیدهای چرب امگا-3، آنتی اکسیدان ها و فیتوکمیکال های (مواد شیمیایی گیاهی) مختلف خطر ابتلا به بیماری های قلبی- عروقی را کاهش می دهد. تحقیق اخیر برای اولین بار ارتباط بین گردو و سرطان پروستات را مورد بررسی قرار داده است
برای انجام این پژوهش، تعدادی از موش ها از طریق دستکاری ژنتیکی در محیط آزمایشگاه به سرطان پروستات مبتلا شدند. نتایج نشان داد که پس از 18 هفته مصرف گردو، میزان قابل توجهی از اندازه و سرعت رشد تومورهای سرطانی در آنها کاسته شد.محققان همچنین دریافتند مصرف گردو نه تنها پیشرفت سرطان پروستات را  سي تا چهل درصد كاهش مي دهد بلكه مقدار نوعی پروتئین خاص در خون را نیز کم می کند

این پروتئین یک فاکتور رشد شبه انسولین است که ارتباط بسیار زیادی با بروز سرطان پروستات دارد
این گروه تحقیقاتی همچنین نشان دادند که گردو بر روی ژن های چندگانه مرتبط با تومورهای بدخیم پروستات اثرات مثبتی دارد.

 

مهمترين خواص گردو :

• درمان ورم روده و معده: 15 تا 20 گرم برگ گردو را به مدت ده دقيقه در يك ليتر آب جوش دم كنيد، براي ورم معده و روده به به عنوان كرم كش 3 فنجان در روز از اين دم كرده را  نوش جان كنيد  .
•  درمان خستگي و ورم   : دم كردهء50 گرم برگ گردو در يك ليتر آب را در آب وان بريزيد اين حمام آرام بخش خستگي است و ورم را بر طرف مي كند همچنين در مورد مداواي سرمازدگي

و بيماريهاي پوستي تجويز ميشود      .
 

•   درمان ورم   لثه   و  لوزه   : دمكردهء فوق را به ميزان حجمش با آب رقيق كنيد و آنرا غرغره كنيد تا ورم لثه و لوزه شما درمان شود .
   
•       درمان   كم  خوني   : جوشانده برگ يا پوست سبزگردو برابر تجويز فوق درمان كم خوني و ضعف است . 20 تا 30 گرم از پوست سبز گردو يا خشك آن را در يك ليتر آب به مدت يك ربع بجوشانيد و صاف كنيد و قبل از هر وعده غذا يك فنجان از آن را بنوشيد .
• گردو درمان كننده بيماريهاي ريوي است. 
• گردو مسكن دل پيچه است. 
• اگر از گردو و عسل مربا درست كنيد براي اشخاص لاغر وتقويت و تحريك نيروي جنسي مفيد است. 
• مرباي گردو ملين بوده و آپانديس را تقويت مي كند. 
• خوردن گردو از تشكيل سنگ كليه و سنگ كيسه صفرا جلوگيري مي كند. 
• پوست درخت گردو و پوست سبز گردو قابض است.
• خوردن گردو براي تقويت جنسي مفيد است.
• گردو را با انجير و موز بخوريد مقوي حواس و مغز است.
• اگر پوست تاز گردو را به دندان و لثه بماليد لثه و دندان را تقويت مي كند
• دم كرده برگ درخت گردو براي درمان ورم مفاصل مفيد است. 
• 50 گرم برگ گردو را در يك ليتر آبجوش ريخته و بمدت چند دققيه بجوشانيد اين جوشانده براي شست و شوي زخم ها و التيام انها بسيار مفيد است     .
• دم كرده برگ درخت گردو براي درمان ترشحات زنانه و بيماري سل مفيد است.
• جوشانده برگ درخت گردو درمان كننده سر درد ، سرمازدگي و بيماري هاي پوستي است .
• شيره قسمت سبز ميوه را اگر چند بار روي زگيل بماليد آنرا از بين مي برد. 
• قسمت سبز و تازه ميوه گردو را اگر با آب بجوشانيد و موهاي خود را با آن

رنگ كنيد رنگ قهو ه اي به مو مي دهد .  برگ تازه درخت گردو حشرات موذي مانند بيد و ساس را از بين مي برد.  اگر زن حامله روزي يك عدد گردو بخورد پس از زايمان پوست شكمش زيبايي خود را  حفظ خواهد كرد. چون گردو داراي مس مي باشد بنابراين به جذب آهن در بدن كمك مي كند.
زيان گردو به هيچ وجه نبايد در خوردن گردو افراط و از پنج عدد در روز بيشترمصرف بشود زيرابراي سلامتي زيان آور است . درضمن لثه ها و زبان و گلو را
مي آزارد. كسانيكه ناراحتي معده و كبد دارند نبايد گردو بخورند.  افراد چاق نيز بايد از آن پرهيز كنند.   خوابيدن در زير درخت گردو به علت صدور فراوان گاز كربنيك در شب خطر ناك است.

 

گردو را به نام "غذای مغز" نیز می شناسند و این فقط به خاطر شباهت آن به مغز نیست، بلکه به خاطر وجود امگا ۳ فراوان آن می باشد. برای درست عمل کردن مغز، به امگا ۳ نیاز داریم.

 

 مصرف ۴ عدد مغز گردو در روز موجب افزایش اسید چرب ضروری امگا ۳ می گردد.

  یک چهارم فنجان مغز گردو، در حدود ۸/۹۰ درصد نیاز روزانه بدن به این چربی ضروری را تامین می کند.

  ●  باز هم از فواید گردو:

  موسسه غذا و دارو پیشنهاد کرده است که برای سلامت قلب روزانه ۳۰ گرم گردو بخورید.

 

 گرچه فواید زیادی در آجیل پنهان است، بعضی ها به گمان این که آجیل موجب افزایش وزن می شوند، از خوردن گردو و دیگر آجیل ها امتناع می کنند. ولی ثابت شده است، افرادی که حداقل ۲ بار در هفته آجیل مصرف می کنند، احتمال افزایش وزن در آنها به مراتب کمتر از آنهایی است که اصلا آجیل مصرف نمی کنند. پس به گمان این که اگر گردو یا آجیل بخورید چاق می شوید، این غذای بسیار خوشمزه و مفید را از خود دور نکنید.

  ● ویتامین ها و عناصر معدنی موجود در گردو:

  ▪ گردو بهترین منبع منگنز و مس می باشد.

  ▪ در گردو، منیزیم و فسفر نیز وجود دارد. مقداری روی، آهن، کلسیم و سلنیوم نیز پیدا شده است.

  ▪ گردو مقدار کمی سدیم یا نمک دارد.

  ▪ گردو حاوی بیشترین مقدار ویتامین های B۶، B۱ و B۵( پانتوتنیک اسید) می باشد.

  ▪ در گردو ویتامین هایی نظیر E ، B۳ و B۲ نیز وجود دارد.

 

 کالری گردو زیاد است. حدود ۶۵۴ کالری در هر ۱۰۰ گرم گردو وجود دارد. لذا بهتر است روزی که می خواهید گردو مصرف کنید، کالری آن را محاسبه کرده و از کالری روزانه خود کم کنید. به این ترتیب ترس از چاق شدن را نخواهید داشت؛ برای مثال، اگر کالری مورد نیاز شما در روز ۲۰۰۰ کالری است و شما۱۰۰ کالری گردو مصرف می کنید، لذا می توانید ۱۹۰۰ کالری باقی مانده را از مواد غذایی مختلف دریافت کنید.

 

ولی اگر می خواهید گردو میل کنید و همانند روزهای گذشته غذاهای روزانه خود را نیز مصرف کنید، این نکته را از یاد نبرید که باید ۱۳۱ دقیقه پیاده روی کنید تا انرژی دریافت شده از گردو، بسوزد. 

 ▪ گردو در حدود ۷/۶ گرم فیبر دارد.

  ۱۵درصد از چربی های گردو از نوع چربی های غیر اشباع و مفید برای سلامت قلب می باشد. این نوع چربی، پایین آورنده کلسترول بد(LDL) و افزایش دهنده کلسترول خوب(HDL) است.

  ۱) کاهش کلسترول کل

  ٢) کاهش LDL کلسترول

  ٣) افزایش HDL کلسترول

  ۴) افزایش قابلیت ارتجاعی رگ های بدن

  ۵) محافظت در برابر بیماری قلبی

  ۶) افزایش قدرت ذهن و هوش

  ٧) مفید برای تنگی نفس

  ٨) جلوگیری از ورم مفاصل

 ٩) مفید در بیماری های پوست نظیر: اگزما و پسوریازیس( به وجود آمدن لکه های قرمز رنگ در پوست)

 ١٠) ضد سرطان

 ۱۱) دارای آنتی اکسیدان. در بین آجیل ها، آنتی اکسیدان گردو و شاه بلوط از همه بیشتر است.

  ١٢) محافظت از سیستم ایمنی

 ١٣) جلوگیری از لخته خون

 ۱۴) تنظیم سوخت و ساز در بدن

 ١۵) تنظیم فشار خون

 ١۶) تنظیم قند خون

 ١٧) جلوگیری از پارکینسون و آلزایمر

 ١٨) جلوگیری از سنگ کیسه صفرا

 ۱۹) حفاظت از استخوان

 ٢٠) روغن گردو درمان کننده دردهای مفاصل است و جذب مواد غذایی را آسان می کند.

  ۲۱) کودکانی که مقدار امگا ۳ در برنامه ی غذایی شان کم است، اختلالاتی مانند بیش فعالی یا هایپراکتیوی، مشکلات رفتاری، کج خلقی و مشکلات خواب در آنها زیاد است.

 ۲۲) زنانی که در هفته ۲۸ گرم آجیل و بادام زمینی مصرف می کنند، ۲۵ درصد احتمال پیشرفت سنگ کیسه صفرا را کم می کنند.

 ٢٣) اگر می خواهید خواب آرامی داشته باشید، برای شام، سالاد سبزیجات به همراه گردو مصرف کنید.

 

منابع هر دو فصل :

كتاب خوراكيها غياث الدين جزايري

سايت بيتوته

روزنامه سلامت

وبلاگ آستمال

تحقيقات ميداني از مردم

.......

 

 

 بهتر است بدانيم كه گردو كوهستان بهترين و مرغوب ترين ان است چون گردو مناطق ساحلي و جلگه اي هم بد مزه و هم داراي مغز مرغوبي هم نمي باشد و استخراج گردو از داخل پوسته ان به صورت مي پذيرد اما گردو اشكور مخصوصا نقاط كوهستاني ان بي نظير است . بله اشكور محصولاتي دارد كه شايد در شهرهاي ديگر كم يافت شود مثلا فندق و گل زبان اشكور در ايران كم نظير است و كمترين استاني مي يابيد كه اين دو محصول را به وفور داشته باشد . فندق ايران را مناطقي از آذربايجان و اشكورات گيلان تامين مي كند و گل گاو زبان آن هم مورد استفاده در تمامي نقاط ايران . گردوي آن هم بي نظير . گيلاس اشكور مخصوصا مناطق بالا اشكور در نوع خود بهترين است و جالب توجه يكي از كارشناسان مي گويد گيلاس اشكور اصلا كرم زدگي پيدا نمي كند بر عكس گيلاس نقاط ديگر كه هم كرم زدگي پيدا مي كند و هم زود فاسد مي شود . لوبياي اشكور مخصوصا مناطقي مثل لشكان و سپارده بي نظير است و  بيشترين مصرف لوبياي مردم قزوين و نواحي ساحلي گيلان از لوبيا اشكور است همانند محصولات ديگرش .[نويسنده اسماعيل اشكور كيايي]

لازم به توضيح مي باشد مقداري از مطالب را حقير نوشته ام و در مورد خواص صد سرطاني گردو و ساير خواص آن از سايت ها كمك گرفته ام .

 

تحقيق و گردآوري اسماعيل اشكور كيايي م 1348 سپارده

 

 

 

گردو سپارده و ساير نقاط اشكور [كاشت ؛ برداشت ؛ خواص و ...]

 گردو : 

موارد ذيل در اين نوشتار بررسي مي شود: 

- گردو اشكورات - شناسنامه گردو - نياز اكولوژيك - - كاشت - داشت - برداشت -  آبياري - هرس كردن درخت - تنك كردن - گرده افشاني -  بيماريهاي گردو - آفات گردو -

  

 

گردو اشكورات 

گردو اشكورات همانند فندق آن خوشمزه و بي نظير است . اما برداشت گردو همانند فندق هر ساله رو به كاهش است .  

 در مناطق اشكورات بلحاظ كوهستاني بودن گردوي خوبي بعمل مي آيد [اما در نقاط حاشيه دريا در مناطق شمال كشور گردو هاي نامناسب وجود دارد ] . لازم به ذكر است گردو مناطق كوهستاني اشكورات - الموت - تويسركان - دماوند از كيفيت مناسبتري نسب به ساير نقاط كشور برخوردار است .

عواملي كه باعث كمي برداشت اين محصول مي باشد شامل : 1- خشكسالي كه متاسفانه هرساله ادامه دارد. 2 -  مهاجرت بي رويه روستائيان و به قول محلي ها دل ندادن به كار بخاطر اينكه سود اصلي آنرا دلالان مي برند يعني عدم وجود انگيزه 3 - برف و يخ زدگي شديد درختان در زمستان گذشته كه آسيب فراواني به روستائيان وارد كرد و حتي به نقل از يكي از هم ولايتي هاي اشكور محصول را تا 50 درصد حتي كاهش داد .  4-   عدم كاشت نهال هاي جديد و رسيدگي ناقص درختان  5 - عدم همكاري مسئول با توجه به تقاضاهاي فراوان روستائيان . البته همكاري و رسيدگي مسئولين هم به صورت ناقص صورت ميگرد و هميشه پروژه اي را ناتمام بعلت كسر بودجه رها مي سازند .

شايد ساختن سد هاي خاكي در مناطق گوناگون اشكورات و مكانيزه كردن آبياري و نگهداري درختان بتواند اين مشكل را حل كند اما مشكل اصلي مهاجرت بي رويه روستائيان به نقاط ديگر همچنان لاينحل باقي مانده است و  درامد كم  و خشكسالي و ...بهانه اي براي مهاجرت آنان فراهم آورده است . اميدواريم مسئولين محترم به داد مردم اشكور برسند انشاء الله .

نويسنده اسماعيل اشكور كيايي م 1348 روستاي سپارده اشكور

 

شناسنامه 

 

گردو Juglandaceae	:تیره
Juglans regia L.	:نام لاتین
Walnut tree – Persan walnut	:نام انگلیسی
گردو - آقوزدارد	:نام فارسی
جوز	:نام عربی

 

 

 

 نياز اكولوژيك 

 

آب و هوا : درخت گردو در طول تابستان نسبت به گرما و سرمای بیش از حد حساس است در طول دوره خواب زمستانه گردو می تواند سرمای 11- درجه سانتی گراد را بدون خسارت جدی تحمل کند ولی پس از شروع رشد، سرمای 2- تا 3- درجه سانتی گراد موجب از بین رفتن برگها، شاخه ها و گلها شده و در نتیجه محصول کاهش می یابد. دمای بالاتر از 38 درجه سانتی گراد موجب آفتاب سوختگی پوست سبز و چروکیدگی مغز گردو می شود و گاهی اوقات نیز میوه ها پوک می شوند.

 در رطوبت نسبی کم و دمای بالاتر از 40 درجه سانتی گراد به گردو خسارت جدی وارد می شود. دمای پائین تابستان نیز مناسب نیست زیرا موجب می شود میوه ها به اندازه کافی پر نشود بارندگی و رطوبت در اواخر فصل بهار و در تابستان موجب افزایش شیوع بیماری بلایت گردو می شود ولی ارقامیکه برگهای آنها دیرتر ظاهر می شود معمولاً از آلودگی مصون می مانند. خاک : قبل از کاشت گردو ابتدا باید خاک رویی ، خاک زیرین ، تهویه، زهکشی ، واکنش شیمیایی خاک(PH) و قابل استفاده بودن عناصر مختلف مورد آزمایش قرار گیرد. تجزیه خاک رویی و خاک زیرین اطلاعات مفیدی در مورد وضعیت خاک بدست می دهد. خاک رویی باید حاصلخیز بوده و زهکشی خوبی داشته باشد. میزان اسیدیته خاک در قابل جذب بودن مواد معدنی موثر است. اکثر عناصر معدنی در دامنه اسیدتیه 6 تا 7 برای گیاه قابل جذب است.

معمولاَ در مناطق سرد واکنش شیمیایی خاک اسیدی است که با اضافه کردن آهک می توان آنرا افزایش داد. غیر از خاک رویی وضعیت خاک زیرین نیز برای گردو اهمیت دارد زیرا ریشه های آن تا عمق 3 متری خاک نفوذ می کنند خاک زیرین باید عاری از سنگ ، رس سفت و لایه های غیر قابل نفوذ که ریشه را محدود می کنند. باشد. درخت گردو خاک فقیر ، خاک سطحی و خاک خشک را بهتر از شرایط آب و هوای نامساعد تحمل می کند. در ضمن خاک باید عاری از نماتدهای مولد زخم ریشه و بیماریهای قارچی باشد.

 پایه و مشخصات پایه : بذرهای بدست آمده از گرده افشانی آزاد گردوی ایرانی در تمامی دنیا به عنوان پایه بکار می روند. براساس گزارشهای مختلف بسیاری از گونه های گردو مثل J.nigra , J. microcarpa ، J.cinerea – J.ailantifolia ، J.hindsii , J.major و برخی دورگهای آنها کم و بیش باگردوی ایرانی سازگار هستند در برخی موارد علائم ناسازگاری مثل رشد بیش از حد پایه با پیوندک، جدا شدن پایه و پیوندک در محل پیوند،کاهش قدرت رشد پیوندک و جوش نخوردن درصد بالایی از پیوندهای انجام شده مشاهده می شود. مشخصات گردوی ایرانی : از پایه های بسیار معمول است. و نسبت به بیماری پوسیدگی طوقه و تحمل بیماری خط سیاه مقاوم است ولی برای خاکهایی که سطح آب زیرزمینی بالاست . خاکهای شور ، خاکهای آلوده به قارچ ریشه بلوط و خاکهای آلوده به نماتد پایه مناسبی نیست.

این پایه در خزانه به کندی رشد می کند. ازدیاد گردو : گردو از طریق جنسی (بذر) و یا به روش غیر جنسی زیاد می شود. ازدیاد به وسیله بذر نهالهای گردوی بذری نیز معمولاً به عنوان پایه مورد استفاده قرار می گیرند برای این منظور میوه های نامطلوب و پوست سخت کاشته می شوند برای جوانه زنی رشد خوب استراتیفیه کردن لازم است برای استراتیفیه کردن، میوه های خیس شده را داخل جعبه و در محیط مناسب مثل ورمی کولایت ‏ پیت ماس با ماسه بادی به صورت لایه های متناوب چیده و به مدت دو یا سه ماه در معرض سرما (3 تا 5 درجه سانتی گراد) قرار می دهند در طی این مدت میوه ها باید مرطوب نگهداشته و به اندازه کافی تهویه شوند عوامل متعددی از جمله نوع و اندازه میوه، موقعیت بذر، عمق کاشت حرارت و رطوبت خاک و تیمار بذر در جوانه زنی بذر تاثیر دارند اگر میوه های بزرگ گردو در عمق 7 سانتی متر خاک به حالت عمودی قرار گیرند از جوانه زنی و رشد بهتری برخوردار می شوند.

نهالستانها باید در محلی احداث شود که دارای خاک حاصلخیز بوده و امکان زهکش و آبیاری وجود داشته باشد. بذور گردو در فصل بهار و در عمق 7 سانتی متر خاک کاشته می شوند فاصله بین بذرها و فاصله ردیفهای کاشت به مدت زمانی که نهالها در خزانه باقی خواهند ماند بستگی دارد اگر مدت نگهداری نهالها در خزانه دو سال یا بیشتر باشد فاصله ردیف های کاشت یک متر و فاصله بین نهالها 30 سانتی متر در نظر گرفته می شود در مناطقی که طی فصل تابستان بارندگی صورت نمی گیرد استفاده از مالیج موجب حفظ رطوبت و کنترل علفهای هرز شده سرعت جوانه زنی و رشد نهالها افزایش می یابد.

 برای تامین حداکثر رشد نهالها ، آبیاری مکرر و مبارزه با علفهای هرز ضروری است به منظور مراقبت از نهالهای پیوندی یک سال قبل از انتقال نهالها به محل اصلی باید ریشه های سطحی آنها در عمق 20 تا 25 سانتی متری سطح خاک بریده شود. ازدیاد رویشی : شامل پیوند شاخه ، پیوند جوانه ، خوابانیدن و ریز ازدیادی است (البته ریشه زایی قلمه های گردو موفقیت چندانی نداشته است). پیوند شاخه و پیوند جوانه : درصد موفقیت از دیاد گردو از طریق پیوند جوانه بطور قطعی کمتر از میوه های دانه دار و هسته دار می باشد در نتیجه دقت بیشتری در نحوه عمل پیوند و نقل و انتقال پایه و پیوندک لازم است.

موفقیت بیشتر هنگامی بدست می آید که پیوند نهالها به روش اسکنه و یا زبانه ای در داخل گلخانه در دمای 28 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 80 تا 100 درصد صورت گیرد و یا نهالها پس از پیوند در داخل اطاق کشت در دمای 1 25 درجه سانتی گراد و رطوبت 2 75 درصد نگهداری شوند. دما و رطوبت مناسب از شرایط اصلی تشکیل بافت کالوزاست در شرایط هوای آزاد معمولاً عوامل فوق قابل کنترل نبوده و در نتیجه منجر به عدم موفقیت در عمل پیوند می گردد.

 در کل انجام پیوند اسکنه در دیماه و نگهداری نهال به مدت سه هفته قبل از انتقال به نهالستان در دمای 26 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 90 درصد و پیوند وصله ای در اواخر خرداد به وسیله چاقوهای دو تیغه ای از روشهای ازدیاد رویشی گردو در سطح تجارتی است.

 خوابانیدن : با استفاده از ترکیبی از مواد تنظیم کننده رشد ریشه زائی خوبی در شاخه های خوابانده شده بدست آمده و روش مناسب برای ازدیاد گردو می باشد ولی گیاهان مادری ارقام تجارتی در مرحله اول باید با قلمه زیاد شوند. پیوند سرشاخه : در این روش پایه ها قبلاً بطور کامل مستقر شده اند پیوندک بسرعت رشد کرده و باردهی آن نیز نسبت به نهالهای پیوندی که بعداً به محل اصلی منتقل می شوند زودتر آغاز می شود پیوند سرشاخه معمولاً به صورت پیوند اسکنه و یا پیوند پوست در فصل بهار یا هنگامی که رشد گیاه تازه شروع شده است انجام می شود. شاخه هایی که به عنوان پیوندک استفاده می شود باید در دوره خواب زمستانه از پایه های مادر تهیه و قبلاً در بسته بندی مناسب داخل یخچال نگهداری شوند هنگام می پیوند سر شاخه در اوایل بهار انجام می گیرد خروج شیزه گیاهی گردو مشکلاتی ایجاد می کند که برای رفع آن می توان دو هفته قبل از عمل پیوند با بریدن نوک شاخه های درختان پایه از این عارضه جلوگیری کرد.

 در روش پیوند سرشاخه سرعت رشد درخت بیشتر بوده ، زخم شاخه های پیوند شده به سرعت الیتام یافته و درخت بزودی محصول زیادی تولید می کند محل زخم بعد از پیوند بوسیله چسب پیوند پوشش داده می شود و برای محافظت آفتاب سوختگی باید تنه درخت را با رنگ سفید رنگ آمیزی کرد.

 

کاشت گردو

نقشه کاشت : در زمین مسطح سیستم کاشت به صورت مربع مستطیل با آرایش پنج تائی بوده ولی در زمینهای شیب دار در روی خطوط تراز و تراس ها صورت می گیرد در سیستم کاشت مربع فاصله کاشت درختان و فاصله ردیفهای کاشت مساوی است. در حالیکه در آرایش پنج تائی یک درخت در مرکز چهار درخت کاشته می شود. در سیستم مستطیل فاصله ردیفها از فاصله بین درختها بیشتر است روش کاشت مربع به علت سادگی و مناسب بودن از نظر عملیات زراعی و تنک کردن در باغات گردو بسیار معمول است در صورتیکه کشت در زمینهای شیب دار باشد و شیب زمین بیشتر از 10 درصد باشد کاشت بر روی خطوط تراز صورت می گیرد با این روش روی ردیفهای کاشت تمامی درختان در یک سطح قرار می گیرند فاصله ردیفهای کاشت در شیبهای تند کمتر و بر عکس در شیبهای کم بیشتر است . 

 کاشت

         در خاکهای رسی و خاکهای غیر حاصلخیز ابتدا کودالهایی به ابعاد یک متر کنده شده سپس داخل آن به وسیله خاک و کود دامی پوسیده به نسبت 2 :1 در آبان ماه پر شود. کلیه علفهای هرز و بقایای گیاهان باید قبل از کاشت از زمین خارج شود اگر لایه سختی در چاله باشد باید شکسته شود. نهالها را در یک گودال قرار داده روی ریشه ها را با خاک مرطوب می پوشانند تا از خشک شده آنها جلوگیری شود.

         در اواخر دوره خواب یا اوایل بهار گودالی ایجاد می کنند که سیستم ریشه بطور کامل در داخل آن قرار گیرد نهال را در داخل گودال قرارداد و ریشه ها را به هر طرف پخش می کنند. و سپس آنرا با خاک پر می کنند و با پا فشار داده و بلافاصله آبیاری می کنند. نهالها پس از کاشت باید از فاصله 40 تا 50 سانتی متری بالای محل پیوند سربرداری شوند. آبیاری در سال اول خیلی مهم است طی تابستان آبیاری مداوم از ضروریات است. ولی هنگام بارندگی از غرقابی شدن خاک باید جلوگیری شود.تنه نهالها برای جلوگیری از آفتاب سوختگی با رنگ سفید رنگ آمیزی شود. در صورت وجود باد شدید نهالها به قیم نیز نیاز دارند علفهای هرز پس از ظهور باید از بین بروند و درختان در مقابل آفات و بیماریها محافظت شوند.

 

فاصله کاشت

در طراحی فاصله کاشت چند عامل باید در نظر گرفته شود : (1) درخت گردو حدود 15 تا 20 سال فضای معینی را اشغال می کند لذا در طراحی فاصله باید نهایت کار در نظر گرفته شود. (2) در سالهای اول تولید محصول بطور مستقیم به تعداد درخت بستگی دارد و هر چه درخت بیشتر باشد محصول بیشتر خواهد بود (3) در نظر گرفتن ارقامی که در جوانه های جانبی بارده هستند. (4) عملیات هرس و حذف درختان اضافی امکان کشت متراکم را فراهم می کند. (5) کشت متراکم مدیریت بهتری از نظر آبیاری ، کوددهی ، هرس و کنترل آفات و بیماریها نیاز دارد. لذا در ارقام مثل هارتلی که رشد رویشی قوی دارند و جوانه های انتهائی آنها باروری می شود فاصله کاشت 15 تا 20 متر در نظر گرفته می شود و در رقم وحیکو که رقمی زودرس با باردهی جانبی ولی در دوره باردهی درختی کوچک و متراکم می باشد فاصله کاشت در مرحله اول رشد 6/6 × 6/6 در نظر گرفته می شود و در نهایت با هرس و حذف تدریجی درختان اضافی فاصله کاشت به 3/9 × 3/9 تغییر می یابد و یا رقم گردوی وینا (Vina) که رشد زیادی دارد. و جوانه های جانبی آن بارور و پر محصول می باشد در مرحله اول رشد 3/9 × 3/9 متر و با تنظیم نهایی 3/13 × 3/13 متر می رسد. در صورت نیاز به ارقام گرده دهنده باید این ارقام در ردیفهای ثابت کاشته شوند و از کاشت آزاد در ردیف درختان اضافه که بعداً حذف می شوند باید خودداری نمود. درختان گرده دهنده که از هر هشت ردیف یکبار کاشته می شوند باید در موقعیتی باشند که در معرض وزش باد قرار گیرند

 

ترتیب و هرس درختان گردو

        هرس درختان جوان را تربیت گویند. که با دو هدف انجام می شود : توسعه اسکلتی قوی و تقویت رشد شاخه ها به موازات تولید محصول زیاد و زودرس اصولاً میوه های گردو در جوانه های انتهایی یا جوانه جانبی و انتهایی شاخه های یکساله تولید می شوند.

        بنابراین ارقام گردو به دو دسته بارور در جوانه های انتهایی و بارور در جوانه های جانبی تقسم می شوند ارقام با باردهی انتهائی (هارتلی، فرانکورت) فقط نیاز یه تنک کردن دارند و در این ارقام نباید سرشاخه زنی صورت گیرد در غیر اینصورت درخت در رشد رویشی باقیمانده و میوه تولید نخواهد کرد. برعکس این حالت ارقام بارده در جوانه های جانبی (وینا وچیکو) به منظور تقویت رشد شاخه ها که مانع از باردهی زودرس می شود به شدت تنک و سرزنی می شوند. بعد از رشد سال اول نهالها از فاصله 2 متری سربرداری می شوند.

       کلیه شاخه های جانبی در روی محور اصلی بجز یک یا دو شاخه که در قسمت پائین تنه حفظ می شوند قطع می گردد. برای جلوگیری از رشد ضعیف شاخه های انشعاب یافته از تنه اصلی تمامی جوانه های اولیه که در بالاتر از فاصله 3/1 متری سطح زمین قرار دارند قطع می شوند تا جوانه های ثانویه فرصت رشد داشته باشند هر دو نوع رقم گردو ذکر شده بالا تا 2 سال مثل هم تربیت می شوند.

هرس درختان بارده

هدف اصلی از این هرس تولید محصول منظم زیاد و با کیفیت بالا است در کل این هرس چهار هدف عمده دارد (1) کنترل اندازه درخت. (2) حفظ قدرت رشد و باردهی سیخکها. (3) تولید شاخه های جدید برای جایگزینی شاخه های پیرتروکم بارورتر. (4) حذف شاخه های ضعیف خشک و مزاحم و ایجاد تسهیلات برای عملیات زراعی عمل هرس در دوره خواب درختان انجام می شود ولی بهتر است این کار در اوایل بهار انجام گیرد تاخیر در هرس موجب خروج شیره گیاهی می شود تمامی سطوح قطع شده باید با چسب پوشانده می شود. بهترین روش هرس درختان جوان (16 تا 17 ساله) و میان سال گردو (34 ، 35 ساله) بریدن انتهایی شاخه های سه ساله است. روش مناسب برای هرس درختان بالغ (40 ساله) قطع انتهای شاخه های 4 تا 5 ساله است. 

 

 

تنک کردن

هنگامیکه درختان نزدیک بهم و به صورت انبوه کاشته شده اند تنک کردن شاخه ها برای تامین نور کافی ضروری است. حذف درخت باید قبل از متراکم شدن آنها صورت گیرد. تغذیه در صورتیکه مقدار یک یا چند عنصر غذایی در خاک کمتر از حد معمول باشد از کودهای مختلف برای برطرف کردن این کمبودها استفاده می شود. 

 ازت : بندرت کمبود ازت مشاهده می شود علائم کمبود ازت در مراحل اولیه به صورت کم رنگ شدن شاخ و برگ ، کوچک شدن برگها ، کاهش رشد شاخه کاهش عملکرد و تشکیل میوه های کوچک با مغز کم می باشد. که کاربرد ازت به مقدار 225 – 175 کیلوگرم در هر هکتار در اوایل مرحله رشد از ظاهر شدن علائم فوق الذکر جلوگیری می کند. فسفر : کاربرد سوپر فسفات در زمستان در درختان جوان موجب افزایش کیفیت میوه ها می شود ولی درختان بالغ عکس العمل کندی نسبت به این مورد نشان می دهند. 

 پتاسیم : علائم کمبود پتاسیم، برگها ابتدا کم رنگ شده و سپس حاشیه آنها به طرف بالا برگشته و پیچ می خورد و قسمت زیر برگ خاکستری رنگ می شود در صورت کمبود شدید برگها کوچک شده و در حاشیه و نوک برگها سوختگی ایجاد می شود و استفاده از سولفات پتاسیم علائم کمبود را برطرف می کنند. روی : علائم کمبود روی در اوایل فصل رشد قابل مشاهده است که باز شدن جوانه ها به تاخیر افتاده و برگها کوچک و زرد می شوند در صورت کمبود شدید انتهای شاخه نیز خشک می شود. درمان آن محلول پاشی سولفات روی (36 درصد) به میزان نیم کیلو در 400 لیتر آب بر روی شاخ و برگ می باشد.  

بر : علائم کمبود آن به صورت تغییر شکل برگ ، کوتاه شدن میان گره ها وزرد و خشک شدن نوک شاخه ها است استفاده از بوراکس از طریق خاک هر دو یا سه سال روش مناسب جلوگیری از کمبود است.  

منگنز : کمبود آن در اوایل بهار یا اواسط تابستان لکه های زردرنگی در بین رگبرگها ایجاد شده که بعداً به حاشیه برگها گسترش می یابد این برگها زودتر از موعد مقرر می ریزند محلول پاشی سولفات منگنز روی برگها درمان این کمبود است. آهن : در کمبود آهن در اوایل فصل رشد بین رگبرگها به رنگ زرد در آمده و در حالت پیشرفته سفید می شود که کمبود آهن ابتدا در برگهای انتهایی ظاهر می شود. 

 مس : کمبود مس به صورت لکه های مرده ، زردی و ریزش زود هنگام برگها دیده می شود در ضمن لکه های کوچکی به رنگ قهوه ای تیره در اطراف نوک شاخه ها ظاهر می شود. محلول پاشی محلول بردو در اواخر بهار و یا اوایل تابستان کمبود مس را برطرف می کنند. منیزیم : علائم کمبود به صورت نواحی مشخص در نوک و حاشیه برگهای پائین درخت ظاهر می شود محلول پاشی سولفات منیزیم راه چاره است. در کل استفاده از ازت ، فسفر و پتاسیم به میزان 60 کیلوگرم در هکتار موجب تولید حداکثر گردو خواهد شد.

 

آبیاری

آبیاری در مناطق کم باران جهت درختان گردو ضروری است. آب غیر کافی موجب رشد کم ، کاهش عملکرد و کاهش کیفیت میوه می شود و آب بیش از حد نیز باعث کندی رشد و نیز موجب بروز بیماریهای طوقه و ریشه می گردد آبیاری برای درختان جوان و درختان پیوندی بسیار ضروری است ولی در درختان بالغ با افزایش توسعه ریشه ها میزان نیاز به آب کمتر می شود. میزان آبیاری و تعداد آن به سن درخت، نوع خاک ، مقدار بارندگی و پراکنش آن استفاده از مالچ و سیستم مدیریت خاک بستگی دارد. روشهای معمول آبیاری شامل آبیاری غرقابی ، جوی و پشته ، بارانی و قطره ای است انتخاب روش آبیاری به عوامل متعددی از جمله منبع تهیه آب ، سطح زمین ، پیشرفت تکنولوژی و میزان هزینه لازم در مقایسه با افزایش درآمد آن بستگی دارد. مبارزه با علفهای هرز در سالهای اخیر استفاده از علف کشها برای مبارزه با علفهای هرز جایگزین شخم شده است. 

 

 

 

گل دهی

گردودرختی یک پایه است و گلهای نر و ماده آن جدا از هم و در روی یک درخت تشکیلمی شوند گلهای نر بطور جانبی بر روی شاخه ارشد سال قبل ظاهر شده و به صورتشاتون آویزان می شوند گلهای ماده به صورت جفت در نوک شاخه پر شد سال جاریتشکیل می شوند. جوانه های گلهای ماده در طی تابستان تمایز می یابند.

 

 

گرده افشانی

       درختانگردو خود بارور و دگر بارور هستند و در اکثر ارقام رسیدن گرده ها و آمادگیکلاله همزمان است بنابراین در گرده افشانی گردو و مشکلی ایجاد نمی شود درگردو پدیده دیکوگامی وجود دارد و به عنوان مثال در بسیاری از ارقام آزادشدن گرده ها قبل از پذیرا شدن کلاله صورت می گیرد. (پروتاندری) و در برخیاز ارقام رسیدن کلاله قبل از آزاد شدن گرده ها صورت می گیرد. (پروتوجینی) علاوه بر این کوتاه بودن دوره قوه نامیه دانه های گرده و دوره پذیرش کلالهوضعیت گرده افشانی را بدتر می کند گلهای گردو و توسط بادگرده افشانی میشوندبه همین دلیل دارای گرده های فراوان وسبک بوده و کلاله بزرگ و پرمانندیدارد که به مدت چند روز قابلیت پذیرش دانه گرده را حفظ می کند.  

     گرده افشانیموثر باکشت ارقام زودرس و دیررس که دانه های گرده خود را در یک دوره زمانیبیشتر آزاد می کنند، تامین میگردد. شرایط آب و هوائی نامساعد مثل بارانبرف تکرگ یخبندان درطی مدت گل دهی در بهار موجب کاهش محصول گردو می شود. گرده افشانی مصنوعی در گردو آسان بوده و موجب افزایش عملکرد می شود می توانشاتونهای نر را جمع آوری کرد و به مدت دو یا سه هفته در دسکاتور در صفردرجه سانتیگراد و یا داخل یخچال و در رطوبت پایین نگهداری کرد. این گرده هارا می توان برای گرده افشانی همان رقم یا ارقام دیگر در همان محل یامحلهای دیگر بکار برد.

 هنگامی که کلاله پذیرا شد هر 10 عدد شاتون را در یکپارچه کوچک قرار داده و در قسمت بالای         درختها آویزان می کنند و آنرا 2 تا 3بار در روز با یک چوب تکان می دهند . همچنین می توان برای بهبود گردهافشانی چندشاخه را با رقم گرده افشان پیوند کرد اولین دانه های گرده آزادشده گردو ظرفیت جوانه زنی بیشتری دارند دانه های گرده ذخیر شده در شرایططبیعی ، قوه نامیه خود را در مدت 2 تا 3 روز از دست میدهند در برخی موارددانه های گرده جمع آوری شده در معرض تابش خورشید و در دمای 25 تا 30 درجهسانتی گراد قوه نامیه خود را در مدت 1 تا 3 ساعت از دست می دهند. معمولاًدانه های گرده در مدت 1 تا 3 روز بعد از گرده افشانی روی کلاله جوانه میزنند.

رشد و نمو میوه

رشدو نمو با گرده افشانی و تلقیح آغاز میشود. گلهای ماده گرده افشانی نشدهبعد از رشد اولیه حدود سه هفته بعد از گرده افشانی می‌ریزند در ارقام زودرسو در شرایط دمای بالا میوه ها در مدتی زودتر از 20 هفته رسیده و برداشتمیشوند.

رسیدن میوه

هرگونه تاخیردر چیدن میوه ها پس از رسیدن مغز موجب کاهش کیفیت و افزایشانتشار آفات و بیماریها دارد. معمولاً دو شاخص رسیدگی برای تعیین تاریخبرداشت گردو بکار می رود. میوه گردو و بطور محکم بوسیله پوست سبز ضخیمیاحاطه شده است که در هنگام رسیدن میوه ترک برداشته و در نتیجه میوه ها برروی زمین می افتند. 

 زمانی که حدود 80 درصد پوست سبز میوه ها ترک برداشتندمیوه‌ها رسیده اند ولی رسیدن مغز و پوست سبز همیشه همزمان نیست و اغلب مغزمیوه ها زودتر از ترک برداشتن پوست سبز میرسد.بافتی که در بین دو نصفه مغز واطراف آن وجود دارد در هنگام رسیدن تغییر رنگ داده و قهوه ای میشود که اینیکی دیگر از شاخص های تعیین زمان رسیدن میوه ها است.

بسته به شرایط اقلیمیمعمولاً برداشت دوهفته بعد از قهوه ای شدن بافت اطراف مغز انجام میشود       تاخیر در برداشت موجب تیره تر شدن رنگ مغز و کاهش کیفیت آن میشود. استفادهاز اتفن (2 کلرواتیل فسفرنیک اسید) به مقدار زیادی چیدن میوه گردو را تسهیلمیکند. محلول پاشی 200 تا 500 میلی گرم در لیتر اتفن موجب تسریع رسیدگیمغز شده و برداشت 10 روز زودتر انجام میشود بعلاوه برداشت تمام میوه هابطور همزمان امکان پذیر شده و ترک برداشتن پوست سبز نیز تسهیل می گردد. محلول پاشی میوه بوسیله اتفن ، کیفیت مغز گردو را نیز افزایش می دهد.

برداشت 

 

بل از برداشت باید زمین را مسطح نموده و مواد اضافی مثل شاخه ها و برگهاي خشك را جمع آوري نمود.

      برداشت به 2 روش دستی و ماشینی انجام میگیرد. برداشت دستی : میوه های گردو اکثراً در ماههای شهریور و مهر برداشتمی‌شود برداشت در ارتفاعات پائین زودتر و در ارتفاعات بالا دیرتر صورت میگیرد. در برداشت دستی بوسیله ضربه زدن با چوب گردو به زمین می افتد برداشتتمام میوه ها در 2 تا 3 نوبت به فاصله چند روز انجام می شود. میوه های چیدهشده را به صورت توده جمع آوری کرده و روی آنرا با برگ و علف می پوشانند کهدر مدت 9 تا 15 روز عمل تخمیر صورت می گیرد.

برداشت ماشینی : تمامی عملیات از قبیل برداشت جدا کردن پوست سبز ؛ شستشو ، تمیز کردن، خشک کردن ، سفید کردن ، درجه بندی و بسته بندی می تواند بوسیله ماشین انجام گیرد.

    فرو بردن میوه ها همراه با پوست سبز داخلمحلول اتفن به غلظت 1500 میلی گرم در لیتر موجب جدا شدن پوست میوه ها درمدت 3 تا 4 روز می گردد. قرار دادن میوه های خشک در محلول 26 تا 28 درصدهیپوکلرید کلسیم و سپس فرو بردن آنها در محلول یک درصد اسید سولفورو موجبسفید شدن آنها می‌شود برای خشک کرده دوباره هوای گرم را که دمای آن بین 32تا 38 درجه سانتی گراد است به اطراف میوه ها هدایت میکنند تا رطوبت آنها به8 درصد کاهش یابد.

 عملکرد : عملکرد درختان گردو بسته به سن و اندازه درخت ،نوع خاک تغذیه و مقدار آبیاری متغیر است یک درخت بزرگ 40 ساله می تواند تا175 کیلوگرم میوه تولید کند در حالیکه متوسط عملکرد آن 40 کیلوگرم میباشد. درختان پیوندی گردو بعد از 8 تا 10 سال و پایه های بذر بعد از 18 تا 20سال به باردهی اقتصادی می رسند.

تحقيق و گردآوري اسماعيل اشكور كيايي - م 1348  سپارده

 

 

 

 

 

فصل دوم : خواص فندق و ارزش تغذيه اي آن

 

 

فصــــــــــــــــل دوم

 

 

ارزش تغذیه ای

فندق خواص و ارزش تغذیه ‌ای زیادی دارد، به همین دلیل از بروز خیلی بیماری‌ ها پیشگیری می ‌کند در هر 28 گرم فندق که به طور متوسط معادل 20 عدد مغز آن می باشد، 176 کالری انرژی نهفته است.

 این مقدار فندق دارای 17 گرم چربی، 5 گرم کربوهیدرات، 4 گرم پروتئین و حدودا 2 گرم آب می باشد .فندق با داشتن روغنی خاص (اسید اولئیک)، پروتئین، کربوهیدرات، بتاسیتوسترول، ویتامین‌ها و املاح ضروری، جایگاه مخصوصی را در بین دیگر آجیل‌ ها باز نموده است.

در 100 گرم مغز فندق مواد زیر موجود است:

انرژی 625 کالری

آب 5/8 گرم

پروتئین 12/5 گرم

مواد نشاسته‌ای 15 گرم

مواد چرب 60 گرم

کلسیم 200 میلی‌گرم

فسفر 320 میلی‌گرم

آهن 3/5میلی‌گرم

سدیم 2 میلی‌گرم

پتاسیم 700 میلی‌گرم

ویتامین ب 1 0/5 میلی‌گرم

ویتامین ب 3 1 میلی‌گرم

 

بتاسیتوسترول [ كاهش دهنده كلسترول خون و ضد سرطان ]

بتاسیتوسترول که به مقدار زیادی در فندق یافت می ‌شود، اثر فوق‌العاده‌ای در کاهش کلسترول و پیشگیری از سرطان (مخصوصا سرطان سینه و پروستات) دارد .

روغن فندق:

 فندق غنی از روغن است. در واقع 60 تا 70 درصد فندق از روغن تشکیل شده است .این ساختار و ترکیب روغنی دارای فواید زیر برای بدن است :
تامین انرژی، تنظیم حرارت، محفاظت در برابر عوامل بیرونی و کمک به گردش ویتامین‌های محلول در چربی
در روغن فندق، برخی اسیدهای چرب وجود دارند که اعمال مهمی را برای بدن انجام می‌ دهند؛ به عنوان مثال “اسید اولئیک” موجود در روغن فندق از افزایش کلسترول خون پیشگیری می‌کند(کلسترول را به میزان قابل توجهي کاهش مي دهد ] و قند خون را تنظيم مي كند و اسید چرب مفید در روغن فندق، “اسید لینولئیک” است که به مقدار زیادی در روغن فندق یافت می ‌شود. لینولئیک اسید نقش خیلی مهمی در رشد و سلامت اندام‌ هاي بدن دارد  .

پروتئين هاي موجود در فندق باعث پيشگيري از بروز بيماري هاي عروق سياهرگ مفيد است .  

ویتامین های فندق

فندق یک منبع خوب از ویتامین‌های 1 ب و 2 ب و ب 6 است

این ویتامین ‌ها برای حفظ سلامت مغز و خون‌سازی ضروری هستند، مخصوصا برای کودکان در حال رشد.

Eويتامين
مصرف 30 گرم فندق در روز مقدار ويتامين مورد نياز را تامين مي كند و براي پيشگيري از بيماريهاي عروق سياهرگ قلبي و سرطان كافي است...

 روغن فندق بهترین منبع شناخته شده ویتامین مذكور است كه که برای سلامت ماهیچه ‌های قلب و دیگر ماهیچه‌ های بدن ضروری است .
این ویتامین همچنین برای عملکرد طبیعی سیستم تولید مثل ضروری می ‌باشد. و از فوايد ديگر ويتامين فوق خاصيت ضد سرطاني آن ميباشد كه به وفور در فندق موجود است . يعني اين ويتامين با سلولهاي سرطاني مي جنگد .

املاح فندق:

فندق دارای مواد معدنی زیر می باشد :
* کلسیم، که برای رشد استخوان ها و دندان‌ ها ضروری است
آهن، که در خون ‌سازی نقش دارد
* روی، که نقش مهمی در هورمون‌ های جنسی دارد
پتاسیم، که برای تحریک سیستم عصبی و عملکرد مناسب عضلات و ماهیچه‌ ها ضروری است

تحقیقی جدید نشان داده است، افرادی که فندق و یا روغن آن را مصرف می‌ کنند، 50 درصد کمتر از کسانی که هیچ گاه فندق نمی ‌خورند، در معرض خطر مرگ بر اثر حمله ‌های قلبی هستند.

تركيبات شيميايي

مغز فندق، حدود 60 درصد روغن دارد که به رنگ زرد روشن بوده و دارای طعمی ملایم و بوی مطبوعی است . این روغن به مصرف تغذیه، ‌عطرسازی و نقاشی می‌رسد . مغز فندق دارای مقدار زیادی فسفر است.

محصولات قابل فراوری از فندق

 

محصولات قابل فراوری از  فندق از جمله فندق خندان ،عصاره فندق ،مغز فندق  بسته بندی شده ، دراژه عسلی، شیرین شده ، نمکی یا طعم دار ، بلغور وکره فندق ،انواع شکلات های سفید و... فندقی،   استخراج روغن  و سایر محصولات فراوری شده ازفندق و، ...

.

خواص داروئی:

 فندق از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است . برگ، شکوفه،‌ گل و پوست آن (مخصوصا پوست ریشه آن) قابض است.

فندق به دلیل اینکه دارای مقدار کمی مواد نشاسته‌ای است و نیز دارای مواد معدنی زیادی مانند کلسیم،‌ پتاسیم، فسفر،‌ منیزیوم، ‌سدیم و آهن است، غذای بسیار خوبی برای مبتلایان به  ديابت محسوب می‌شود.

فندق غذای مناسبی برای تقویت بدن و مخصوصا دوره نقاهت است.

فندق مقوی روده‌ها و معده است.

 فندق سموم را از بدن خارج می‌سازد.

فندق فشار خون را بالا می‌برد.

خانم‌هائی ‌که در بین دو عادت ماهانه خونریزی دارند برای درمان آن باید جوشانده پوست فندق بخورند.

روغن فندق برای از بین بردن سرفه و درد سینه مفید است.

روغن فندق برای کبد نافع است.

آنهائی‌ که کارهای فکری می‌کنند باید فندق بخورند زیرا بدلیل داشتن فسفر زیاد مغز را تقویت می‌کند.

از آنجا كه در آن مقدار زیادی فسفر وجودد ارد، برای رشد مغز بسیار مفید است و قوه تفكر و تمركز را افزایش می دهد. بنابراین بهتر است كودكان را به خوردن آن تشویق كنید.

 با وجود این كه فندق دارای مقداری مواد قندی است، اما برای بیماران مبتلا به مرض قند هیچ ضرری ندارد.

طبع آن گرم و خشك است و سبب تقویت روده ها می شود و سموم بدن را دفع می كند

برای كاهش فشارخون هم مفید است و افرادی كه به افزایش فشارخون مبتلا هستند بهتر است فندق را میل كنند تا از خواص آن بهره مند شوند.

روی مغز فندق غشاء بسیار نازكی وجود دارد كه ضداسهال است، در ضمن این غشاء نازك بسیار دیرهضم است.

مضرات فندق

 برای جلوگیری از مضرات فندق بهتر است آن را با شكر، عسل و یا انجیر میل كنید. اگر از ریزش مو رنج می برید از آرد فندق و روغن زیتون خمیر مناسبی تهیه و روی پوست سر، ماساژ دهید.

 فندق را در حد معقول مورد استفاده قرار دهید و از خواص زیاد آن بهره بگیرید.

بهتر است به صحبت هاي خود فندق هم گوش فرا دهيم كه مي گويد :

و من ((فندق )) بهترین تقویت كننده مغز هستم.سوخته مرا اگر طبق دستور بكار برید، بهترین علاج طاسى سر هستم .
روغن من مقوى معده است و اگر آنرا به محل گزیدگى بمالند، زهر را از بین میبرد.اسم من فندق است ، معرب من ((بندق )) و اعراب مرا ((جلوز)) نامند.

منابع

http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=89048

http://www.seemorgh.com/health/default.aspx?tabid=2093&conid=79119

http://www.aftabir.com/lifestyle/view/9589/ترکیبات-و-خواص-غذایی-دارویی-فندق

همشهري آنلاين   www.irteb.com

 

تحقيق و گردآوري اسماعيل اشكور كيايي م 1348 سپارده

 

 

 

 

 

مقدمه و فصل اول: فندق اشكورات ؛ شرح كاشت-داشت - برداشت آن

 

 

مقدمه : فندق سپارده و منطقه اشكور

 

 

مقدمه اي در مورد فندق اشكورات

من فرزند اشکورم ولي در تهران دود آلود زندگي مي كنم . هر لحظه به روستايم سپارده  هستم .فندق يكي از محصولات استراتژيك اشكور و منبع درآمد روستايمان سپارده و ساير نقاط منطقه مي باشد و 15 هزار خانوار در اشكورات به كشت و برداشت فندق مشغولند و از طريق فروش آن قسمتي از درآمد سالشان را تامين مي كنند.

لازم به توضيح مي باشد كه اشكورات از لحاظ توليد سطح زير كشت فندق در كشور مقام اول را دارد.كشور ايران مقام ششم توليد فندق جهان را به خود اختصاص داده است. اما اين سالها با خشكسالي و برف زدگي و يخبندان مواجه شده و درصد محصول آن كاهش يافته .اميدوارم مسئولين محترم شهرستان رامسر با ترويج انواع آبياري قطره اي و آموزش كشاورزان  بتوانند جبران خشكسالي را بنمايند و درصد توليد اين محصول را افزايش دهند.

مختصري درباره فصل برداشت فندق در اشكورات:
درختچه ای زیبایی که در اثر کنار هم قرار گرفتن ودریک ردیف بودن به موازات سایر ردیفها باغاتی زیبا وانبوه را بوجود آورده که چشم هر بیننده ای را خیره میکند،خیلی ها میگویند اوج زیبایی باغات فندق اواسط فصل بهار است وقتی که شکوفه های فندق نمایان شده وسبزی برگها با سفیدی شکوفه ها با هم در آمیخته ومنظره ای چشم نواز ایجاد می شود وبعضی ها مثل من براین عقیده اند که کمال زیبایی باغات فندق از ابتدای شهریور شروع میشود،هنگامه برداشت محصول وقتی که مردان بر روی درختها به تکان دادن (فلاکن)مشغولند وزنان و دختران با آن لباسهای محلی زیبای خود به موازات  و دوشادوش یکدیگر دریک ردیف(یک کیل)مشغول جمع آوری محصول خود از روی زمین هستند،صدای زیبای برخورد فندقها با زمین وخوشحالی کشاورز از به بار نشستن زحمتش زیباترین لحظات را خلق میکند.

البته اين محصول در كل اشكور يافت مي شود اما در روستاهاي سپارده ؛ تمل ؛ لشكان ؛ گيري ؛ درگاه؛ شوك... فراوان تر است .

نويسنده مقدمه : اسماعيل اشكور كيايي م 1348 سپارده

فصـــــــــــل اول

گیاه فنــــــــــــــــدق

شناسنامه

 

فندق Corylaceae	تیره
Corylus avellana	نام لاتین
Filber tree –Hazelnut tree -cobnut	نام انگلیسی
فندق – گلوز – گلا غوزه	نام فارسی
نبدق – جلوز - مثجرالنبدق	نام عربی

 

بيوگرافي گیاه فندق

اين درختچه به ارتفاع 5/1 متر که در اماکن مساعد به ارتفاع6 تا 7 متر (گاهی بیشتر) درمی می آید و به سهولت جنگلی انبوه بوجود می آورد.درختچه ویا درخت فندق برگ‌هایی پهن و نوک‌تیز با دو ردیف دندانه، به رنگ سبز و گل‌هایی بر دو نوع نر و ماده دارد. نوع نر این گل‌ها دارای ۳ تا ۸ پرچم است و مجموعه آن به صورت سنبله‌های آویخته در پاییز ظاهر می‌شود.و میوه آن که فندق نامیده می‌شود، در حالت تازه از پوشش سبز رنگی پوشیده شده‌است و به تدریج وبعد ازرسیدن محصول و نزدیک شدن به فصل برداشت پس از خشک شدن از آن جدا میگردد.

امروزه وبا صنعتی شدن کشاورزی از روشهای مدرن  کشاورزی برای بهبود کیفیت وهمچنین افزایش کمی محصول استفاده شده ودر اثر غلمه زنی ودورگه گیری گونه های مختلف موجود تنوع زیادی در محصول فوق ایجاد شده که هریک مشخصات خاص خود را دارند.

 

نیاز اکولوژیکی

درختان فندق به زمستان نسبتاً سرد و تابستان خنک نیاز دارند برای رشد و تکامل میوه تابستان خنک و طولانی از تابستان گرم و طولانی مناسبتر است. درختان فندق برای رفع نیاز سرمایی بایدمدت نسبتاً طولانی در معرض سرمای متوسط قرار گیرند. در مناطق مرطوب درختها نسبت به عوامل بیماریزا حساس هستند.

درختان فندق مقاوم به سرما هستند. شاتونها و گلهای ماده فندق در مقایسه با گلهای باز شده مقاومت بیشتری نسبت به سرما دارند. در صورتیکه گلهای ماده باز شده باشند دمای 5/9- درجه سانتی گراد به آنها صدمه می زند بین حداقل و حداکثر دمای هوا با تاریخ های گل دهی گل آذین نر و ماده رابطه مستقیمی وجود دارد افزایش مجموع درجه حرارتهای موثر ظهور کلاله را در ارقام زودرس به تاخیر می اندازد. مقاومت بافتها نسبت به سرما تعیین شده است که از حساس تا مقاوم عبارتند از : استوانه مرکزی، آوندهای چوب، کامبیوم و پوست.

در اواسط زمستان مقاومت جوانه های رویشی نسبت به سرما بیشتر از گلهای ماده است. همچنین مقاومت اکثر گلهای ماده در دی ماه بیشتر از گلهای نر است از کاشت فندق در مناطق پست که هوای سرد در آنجا باقی می ماند باید خودداری کرد و همینطور بادهای خشک نیز نباید در آن منطقه وجود داشته باشد مناطقی که دارای بارندگی متوسطی بوده و توزیع بارندگی نیز در طول فصل مناسب است برای کاشت موفقیت آمیز فندق خیلی مناسب هستند. خاکهای خنثی تا کمی اسیدی با 6= pH برای کاشت فندق مناسب است.

آماده سازي خاك

نوع خاک مناسب برای کاشت فندق در مناطق مختلف متغیر است ولی بطور کلی خاک باید عمیق، حاصلخیز و دارای زهکشی خوبی باشد. در خاکهای عمیق مقدار زیادی آب و مواد غذایی ذخیره می شود که در طی فصول خشک مورد استفاده قرار می گیرد. ریشه های درخت فندق تا عمق 5/2 تا 4 متر بسرعت رشد می کند.

 عوامل نامساعدی مثل وجود لایه غیر قابل نفوذ، بالا بودن سطح آب زیرزمینی وجود سنگ و شن و عدم وجود تهویه در خاک، رشد ریشه ها را محدود می کند. خاک باید تا عمق 4 متر دارای تهویه خیلی باشد درختان فندق در مقایسه با درختان گردو تحمل بیشتری نسبت به خاکهای فشرده دارند. ازدیاد فندق از دیاد به دو رویش از دیاد به وسیله بذر و از دیاد رویشی انجام می گیرد. در ازدیاد به وسیله بذر با کاشت فندق بلافاصله پس از برداشت همراه با پریکارپ به مقدار زیادی جوانه زنی را کاهش می دهد. حذف پوسته بذر مثل حذف پریکارپ جوانه زنی را تا 81 درصد افزایش می دهد. خواب بذر با یک دوره استراتیفیکاسیون به مدت 6 ماه برطرف می شود. در صورتیکه فندق دیر برداشت شود (آخر شهریور) پریکارپ میوه ها سخت می شود در اینصورت ابتدا یک دوره استراتیفیکاسیون گرم در 20 درجه سانتی گراد ضروری است و بدنبال آن بذور فندق باید در معرض یک دوره سرما (4 درجه سانتی گراد) قرار گیرند.

در میوه هایی که زود برداشت می شود (آخر مرداد) آندوسپرم و جنین اغلب به اندازه کافی رشد نمی کند و جوانه زنی این قبیل بذور بخوبی صورت نمی گیرد. برای از بین بردن خواب بذور فندق اگر آنها را به مدت 6 هفته در معرض سرمای 5 درجه سانتی گراد قرار داده و سپس به 20 درجه سانتی گراد منتقل شوند اسید جیبرلیک در بذر تجمع یافته و موجب جوانه زنی می شود. در ازدیاد رویشی روشهای مختلفی وجود دارد که عبارتند از : از دیاد بوسیله قلمه – ازدیاد بوسیله خوابانیدن – ازدیاد بوسیله پیوند – ازدیاد بوسیله ریزازدیادی

تاریخ و فواصل کاشت

زمینهای شیب دار قبل از کاشت باید تراس بندی شوند تا بتوان درختان فندق را با فواصل مناسب در آنها کاشت این عمل استفاده از کودهای شیمیایی ، دامی و نیز آبیاری را تسهیل می کند. در هنگام کاشت باید دقت شود داخل چاله ها عاری از سنگ باشد زیرا وجود سنگ ریشه ها را محدود می کند کاشت فندق در اواخر زمستان یا در بهار صورت میگیرد.

 در هنگام کاشت پس از حفر گودالها در ته هر گودال مقداری خاک را به صورت کپه ریخته و ریشه نهال را در روی آن قرار می دهند سپس بقیه گودال را با خاک رویی پر کرده و آنرا سفت می کنند. اطراف نهال را با خاک اره یا خاک سست پوشانده و آنرا آبیاری می کنند. برای کاهش تعداد پا جوش ها و حذف آسانتر آنها نهالها را از ارتفاع 50 تا 75 سانتی متری سربرداری می کنند و تنه نهالها را به منظور جلوگیری از آفتاب سوختگی با یک ماده سفید رنگ آمیزی کرده و یا با کاغذ سفید آنرا می پوشانند.

کاشت

در صورتیکه فندق بصورت بوته ای یا پرچین پرورش داده نشود فاصله کاشت 6 متر است. عملکرد فندق در حالت درخت بشتر از حالت بوته ای است. در حالت بوته ای قسمت مرکزی ضعیف مانده و یا در اثر سایه قسمتهای بیرونی از بین میرود. فاصله کاشت بسته به اینکه در بین درختان فندق چیز دیگری هم کاشته شود متفاوت است.

داشت

مراقبت از درختان فندق از جنبه های مختلفی صورت می گیرد. که بقرار زیر است : هرس:در درختان بارده شاخه های جانبی که بر روی شاخه های اصلی قرار دارند هر سال هرس شده مر شاخه های ضعیف حذف می شوند. اگر در هنگام کاشت هرس ریشه صورت گرفته باشد در مراحل بعدی نیاز به هرس کمتر خواهد بود ولی وقتی درختان فندق 12 تا15 ساله شدند بهتر است مقدار زیادی از شاخه های جانبی هرس شوند تا رشد شاخه های قوی تحریک شود. در این حالت در هر درخت 8 تا 10 شاخه باقی می گذارند تا میوه بهتر پر شده و محصول افزایش یابد. اضافه کردن کود دامی به مقدار 30 تن در پائیز به همراه 600 کیلوگرم در هکتار سوپرفسفات و در بهار 400 تا 500 کیلوگرم سولفات آمونیوم یا 300 تا 400 کیلوگرم سیانید کلسیم و یا 150 تا 300 کیلوگرم در هکتار نیترات آمونیوم پیشنهاد می شود

 مبارزه با آفات : آفات فندقها از قبیل کنه فندق، سرخور طومی فندق ، سوسک چوب خوار، کنه مولد کال فندق، سپردار فندق ، نماند ، پژمردگی باکتریابی، پژمردگی فندق ، پوسیدگی قهوه ای یا آنتراکوز کپک خاکستری و بیماری ویروس موزائیک می باشد. آبیاری : اگر فندق در خاکهای حاصلخیز که ظرفیت نگهداری آب زیادی دارند کاشته شود به آبیاری کمی نیاز خواهد داشت

 حذف پاجوشها : حذف پاجوشها در اطراف تنه فندق ضروری است به منظور حذف موثر پا جوشها ضروری است که عمل حذف 3 تا 4 بار در سال و تا چند سال پس از کاشت صورت گیرد.حذف پا جوشهای جدید باید تا حد امکان از نزدیک محل رشد آنها صورت گیرد.مبارزه با علف های هرز که توسط علف کش های شیمیایی صورت می گیرد. گل دهی : گل دهی فندق 3 تا 4 سال پس از کاشت صورت می گیرد ولی معمولاً باردهی از سال 5 یا 6 شروع می شود مدت باردهی 10 تا 20 سال است شاخه هایی که طول آنها 16 تا 25 سانتی متر است بیشترین ظرفیت باردهی را دارند.تمام گونه های جنس Corylus یک پایه بوده، گلهای یک جنسی تولید می کنند و گرده افشانی آنها توسط باد صورت می گیرد.

دوره گل دهی فندق در شرایط طبیعی حدود 3 ماه طول می کشد که با گرده افشانی ارقام زودرس شروع شده و با مرحله اوج گل دهی در ارقام دیررس تمام می شود. فندق گیاهی خود ناسازگار است لذا برای انجام گرده افشانی مطلوب باید ارقام مختلف با هم کاشته شود. کاشت 12درصد درختان گرده افشان در شرایط مساعد برای گرده افشانی رقم اصلی کافی است.

 در ازدیاد رویشی روش‌های مختلفی وجود دارد که عبارتند از:

• ازدیاد بوسیله قلمه
• ازدیاد بوسیله خوابانیدن
• ازدیاد بوسیله پیوند

ازدیاد بوسیله ریزازدیادی

 

 

 

برداشت

میوه های فندق پس از رسیدن بر روی زمین می ریزند میوه هایی که به روی زمین می ریزند در اثر رطوبت خاک تغییر رنگ می دهند از این رو برای جلوگیری از آن باید در اولین فرصت پوست میوه ها جدا شود.میوه ها در طول فصل باید 2 تا 3 بار جمع آوری شوند. عملکرد درختان فندق بسته به سن و قدمت درخت فاصله کاشت ، عملیات آماده سازی خاک و عوامل دیگر متفاوت است اگر یک هکتار باغ 2200 کیلوگرم محصول تولید کند محصول خوبی داشته است عملکرد درختان، بارده از سالی به سال بعد دچار نوسان می‌گردد.

 مراقبت

مراقبت از درختان فندق از جنبه‌های مختلفی صورت می‌گیرد. که به‌قرار زیر است:

• هرس: در درختان بارده شاخه‌های جانبی که بر روی شاخه‌های اصلی قرار دارند هر سال هرس شده مر شاخه‌های ضعیف حذف می‌شوند. اگر در هنگام کاشت هرس ریشه صورت گرفته باشد در مراحل بعدی نیاز به هرس کمتر خواهد بود ولی وقتی درختان فندق ۱۲ تا۱۵ ساله شدند، بهتر است مقدار زیادی از شاخه‌های جانبی هرس شوند تا رشد شاخه‌های قوی تحریک شود. در این حالت در هر درخت ۸ تا ۱۰ شاخه باقی می‌گذارند تا میوه بهتر پر شده و محصول افزایش یابد. اضافه کردن کود دامی به مقدار ۳۰ تن در پاییز به همراه ۶۰۰ کیلوگرم در هکتار سوپر فسفات  و در بهار ۴۰۰ تا ۵۰۰ کیلوگرم  سولفات آمونيوم  یا ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلوگرم سانيد كلسيم  و یا ۱۵۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم در هکتار  نيترات آمونيوم پیشنهاد می‌شود.
• مبارزه با آفات: آفات فندق‌ها از قبیل کنه فندق، سرخور طومی فندق، سوسک چوب خوار، کنه مولد کال فندق، سپردار فندق، نماند، پژمردگی باکتریابی، پژمردگی فندق، پوسیدگی قهوه‌ای یا آنتراکوز کپک خاکستری و بیماری ویروس موزائیک می‌باشد.
• آبیاری: اگر فندق در خاک‌های حاصلخیز که ظرفیت نگهداری آب زیادی دارند کاشته شود به آبیاری کمی نیاز خواهد داشت.
• حذف پاجوش‌ها: حذف پاجوش‌ها در اطراف تنه فندق ضروری است به منظور حذف موثر پاجوش‌ها ضروری‌است که عمل حذف، ۳ تا ۴ بار در سال و تا چند سال پس از کاشت صورت گیرد. حذف پاجوش‌های جدید باید تا حد امکان از نزدیک محل رشد آنها صورت گیرد. مبارزه با علف‌های هرز که توسط علف‌کش‌های شیمیایی صورت می‌گیرد.
• گل‌دهی: گل‌دهی فندق ۳ تا ۴ سال پس از کاشت صورت می‌گیرد، ولی معمولاً باردهی از سال ۵ یا ۶ شروع می‌شود مدت باردهی ۱۰ تا ۲۰ سال است. شاخه‌هایی که طول آنها ۱۶ تا ۲۵ سانتی‌متر است بیشترین ظرفیت باردهی را دارند. تمام گونه‌های جنس Corylus یک پایه بوده، گل‌های یک جنسی تولید می‌کنند و گرده‌افشانی آنها توسط باد صورت می‌گیرد. دوره گل‌دهی فندق در شرایط طبیعی حدود ۳ ماه طول می‌کشد که با گرده‌افشانی ارقام زودرس شروع شده و با مرحله اوج گل‌دهی در ارقام دیررس تمام می‌شود. فندق گیاهی خود ناسازگار است، لذا برای انجام گرده‌افشانی مطلوب، باید ارقام مختلف با هم کاشته شود. کاشت ۱۲ درصد درختان گرده‌افشان در شرایط

 

 

آبیاری

یکی از اساسی ترین نیاز برای درخت فندق وجود اسید آبسیسیک کافی در اطراف ریشه ها و وجود رطوبت کافی (رطوبت نسبی حداقل ۶۰ درصد) در محیط اطراف درخت است زیرا ریشه های سطحی و برگهای پهنی دارد مناطقی که دارای بارندگی متوسطی بوده و توزیع بارندگی نیز در طول فصل مناسب است برای کاشت موفقیت آمیز فندق خیلی مناسب هستند.

آبیاری منظم باغهای احداث شده فندق سبب می شود:

الف- میزان گیرایی نهال های کاشته شده افزایش یابد و سیستم ریشه بندی آنها تقویت شود.

ب- رشد گیاه تسهیل و تسریع شود

ج- کیفیت و کمیت محصول افزایش یابد

دور ابیاری بسته به شرایط آب و هوایی و خاک از ۴ تا ۷ روز بوده و در طی دوره رشد به ۱۰۰۰۰ متر مکعب اسید آبسیسیک نیاز دارد.

تکثیر فندق

الف- جنسی (با بذر): تکثیر فندق به وسیله بذر مانند اغلب درختان میوه امکان پذیر است در ازدیاد به وسیله بذر با کاشت فندق بلافاصله پس از برداشت همراه با پریکارپ به مقدار زیادی جوانه زنی را کاهش می دهد. حذف پوسته بذر مثل حذف پریکارپ جوانه زنی را تا ۸۱ درصد افزایش می دهد. خواب بذر با یک دوره استراتیفیکاسیون به مدت ۶ ماه برطرف می شود. در صورتیکه فندق دیر برداشت شود (آخر شهریور) پریکارپ میوه ها سخت می شود در اینصورت ابتدا یک دوره استراتیفیکاسیون گرم در ۲۰ درجه سانتی گراد ضروری است و بدنبال آن بذور فندق باید در معرض یک دوره سرما (۴ درجه سانتی گراد) قرار گیرند. در میوه هایی که زود برداشت می شوند (آخر مرداد) آندوسپرم و جنین اغلب به اندازه کافی رشد نمی کند و جوانه زنی این قبیل بذور بخوبی صورت نمی گیرد. برای از بین بردن خواب بذور فندق اگر آنها را به مدت ۶ هفته در معرض سرمای ۵ درجه سانتی گراد قرار داده و سپس به ۲۰ درجه سانتی گراد منتقل شوند اسید جیبرلیک در بذر تجمع یافته و موجب جوانه زنی می شود.

ب- روش تکثیر غیر جنسی (رویشی) عملی و آسان تر می باشد.

۱- پاجوش: پاجوش ها شاخه هایی هستند که از جوانه های نابجای ریشه به وجود می ایند و برای تکثیر فندق می توان خاک پای درخت را کنار زده و این شاخه ها را جدا نموده و در محل مورد نظر کاشت

۲- خوابانیدن: خوابانیدن فندق به دو صورت خوابانیدن کنده ای و کپه ای صورت می گیرد و در هر دو روش ابتدا باید نهالی را که به عنوان پایه مادری انتخاب می کنیم در سال اول از سطح خاک کف بر نموده و با خاک دادن پای پاجوش های روئیده شده آنها را ریشه دار نموده و در محل اصلی می کاریم.

۳- فندق را می توان مانند سایر درختان میوه با پیوند زدن ارقام اصلاح شده روی پایه های بومی و اصلاح شده تکثیر نمود و برای پیوند زدن از انواع پیوند جوانه می توان استفاده نمود.

دامنه انتشار

آذربایجان کلیبر،اهر (در 1200 متری) قره داغ، ارسباران ، اردبیل، آستارا، آسپینا در طالش در ارتفاعات 1500 متری شهرستان رامسر [جواهر ده و اشكورات رامسر ] ؛ شهرستان رودسر [ منطقه اشكورات ] و در بعضی از نقاط کشور پرورش داده می شود.

 

منابع:

  -چشم انداز بخش کشاورزی استان قزوین،تألیف سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین

 -   فندق،کشت و تولید.ترجمه:محمود درویشیان،شرکت انتشارات فنی ایران.1377

- جناب آقاي بهبود شهسوار كله

-سايت دانشنامه رشد

 ....

تحقيق و گرد آوري اسماعيل اشكور كيايي م 1348 سپارده

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه و فصل اول: گیاه شناسی گل گاو زبان؛ چگونگی تکثیر و تولید آن

مقدمه و فصل اول: گیاه شناسی گل گاو زبان؛ چگونگی تکثیر و تولید آن

 

  

 مقدمه: 

گل گاو زبان گياهي كه در گيلان و بخصوص اشكور بومي شده و منبع درآمدي براي روستائيان زحمتكش .

 گل گاو زبان در روستایمان سپارده ی اشکور به « ول » معروف است . اگر در ديگر نقاط اشكور به آن مثل ساير نقاط كشور بهمان نام گل گاوزبان تلفظ مي شود . چیدن گل گاو زبان ( ول چینی به زبان محلی ) یک از کارهای روزمره زنان و دختران در اشکور و تالش هست . 

این گیاه هم بصورت وحشي يعني خودرو در نقاط مختلف اشكور وجود دارد و هم بصورت كاشت دستي يعني آنرا بصورت منظم و برنامه ريزي شده كشت مي كنند و بصورت باغ بزرگي از گل در مي آوردند تا با اين روش برداشت كافي داشته باشند و چيدن آن مقرون به صرفه باشد .

گل گاو زبان، جزء گیاهان بومی گیلان ( مخصوصا مناطق اشکورات )بشمار می‌رود و از قدیم در بسیاری نقاط گیلان به شکل خودرو وجود داشت. گل گاو زبان از گیاهان دارویی و دارای روغنی است که به‌علت خاصیت شفادهندگی از مدتها قبل شناخته شده بود. هم‌اکنون ‪ ۵۱۹هکتار از اراضی استان گیلان به صورت دست کاشت به این گیاه اختصاص دارد که حدود ‪ ۲۳۸تن گل گاو زبان از این اراضی برداشت می‌شود.
        از این میزان زمین زیر کشت گل گاوزبان ‪ ۴۰۰هکتار در ارتفاعات اشکورات رودسر و بقیه در ارتفاعات تالش واقع شده است. ضمناً گل گاو زبان اگر بصورت وحشي و خودرو باشد ريزتر و كيفت خوبي ندارد چون هم آبياري آن مشكل است و هم برداشت آن اما اگر بصورت باغ گل درآيد حتماً براي آبياري و ساير موارد آن برنامه ريزي مي شود . گل گاوزباني كه با آبياري و وجين و رسيدگي بعمل آيد هم درشت تر و هم خوشرنگ تر است و برداشت آن كاملاً مقرون بصرفه مي باشد اما اگر بصورت خودرو يا وحشي بعمل آيد هم ريزتر است و هم چيدن آن سخت  ؛ روستاهايي زيادي  با از راه فروش گل گاوزبان كسب درآمد مي كنند و اين گياه هم مثل فندق در اشكورات قسمتي از درآمد زندگي روستائيان را تشكيل مي دهد  و جاهايي كه گل زبان بوفور يافت مي شود ميتوانيم روستاي خودم سپارده و لشكان و شَوَك  و ... را نام ببريم . .

        اميدوارم مسئولين محترم طرحي بريزند تا اين هزينه زحمت كاشت و برداشت كشاورز به جيب دلالان نرود و كشاورز بتواند حداكثر بهره را از آن ببرد متاسفانه گل گاو زبان و ساير گياهان و گل ها در اشكور هم ساير نقاط دلال بازي است و هميشه محصولي كه از كشاورز خريداري مي شود تا پنج برابر قيمت به دست مصرف كننده ميرسد . بارها در روزنامه ها نوشته مي شود كه از كل قيمت محصول فقط يك پنجم آن نصيب كشاورز مي شود که این دور از انصاف می باشد ...

نويسنده : اسماعيل اشكور كيايي م 1348 سپارده ساكن تهران

 فصــــــــــــل اول

گیاه‌شناسی (گل گاو زبان  

 

 

 

 

 

این گیاه اسم فارسی ندارد و معلوم نیست از چه  موقع به ایران آمده و در اطراف تبریز کاشته شده است. در زبان فرانسوی به گاوزبان، بوراش می گویند و "ابن بیطار" گیاه شناس معروف قدیم که در اصل اندلسی بوده و بعد به آسیای صغیر آمده و دو کتاب بزرگ به نام های "الجامع" و "المغنی" به زبان عربی دارد آن را نوعی "مرماخوز" دانسته و به اسامی: لسان الثور، ابوالعرق، کحیلا- کحلا، حمحم و بوغلص یاد کرده است.

گل‌گاوزبان گیاهی است خودرو که اغلب در دامنه کوه‌های البرز می‌روید و در حال حاضر نیز به شکل صنعتی کشت می‌شود. این گیاه دارای گونه‌های زیادی است و به دلیل خواص دارویی فراوان و گل‌های زیبا، بسیاری از خانواده‌ها آن را در باغچه‌هایشان می‌کارند. برگ‌ها و گل‌ها بخش‌های مصرفی این گیاه را تشکیل می‌دهند. گل‌گاوزبان واقعی، شبیه گل انار بوده و تخم آن حلقوی شکل و لعابی است، دارای دم سفید و گلبرگ‌های بنفش و لاجوردی است.

برگ‌های این گیاه نسبتا بزرگ و چین خورده به رنگ سبز تیره، تخم مرغی شکل و نوک تیزند که به طور متناوب بر روی ساقه گیاه قرار دارند. تمام سطح گیاه پوشیده از کرک‌های سفید و منشعب است.
گلهای این گیاه در انتهای ساقه قرار دارد و به رنگ روشن و ستاره شکل و میوه آن به شکل چهار فندق کوچک است.
این گیاه در فرانسه " شکوفه‌آبی تندرستی" نامیده می‌شود، زیرا گلهای آن به رنگ آبی است و داروی خوبی است برای دهقانان که معمولا نیاز به تنفس بیشتر در هنگام کار کردن دارند.

این گیاه به‌صورت خودرو در دامنه‌های البرز می‌روید و با آنچه در سایر نقاط ایران و جهان می‌روید کاملاً متفاوت است، گیاه مشابه گل‌گاوزبان، «گاوزبان» است که در آمریکا و اروپا و برخی نقاط ایران مثل تبریز و اصفهان می‌روید.

گل گاوزبان یک گیاه علفی به طول 70 – 40 سانتی‌متر است. این گیاه در مزارع و گاهی زمین‌های بایر می‌روید. منشأ اولیه آن دمشق بوده است.

از تجزیه شیمیایی این گیاه مهم‌ترین ماده‌ای که به دست می‌آید نیترات دو پتاس می‌باشد و بیشتر خواص آن مربوط به این ماده است.

گل گاوزبان دارای طبیعت گرم و اثر نشاط‌آور، مقوی تمام بدن و آرامش‌بخش است

همچنین گاوزبان گیاهی است علفی و یکساله که ارتفاع ساقه آن تا ۶۰ سانتیمتر می‌رسد ساقه آن شیاردار و خاردار می‌باشد. برگ‌های این گیاه ساده و پوشیده از تارهای خشن است. گلهای آن به رنگ آبی، سفید و بنفش می‌باشد. 

گاوزبان احتمالا از شمال آفریقا به نواحی دیگر راه یافته و امروزه در منطقه مدیترانه، نواحی شمال آفریقا و قسمت‌هایی از خاورمیانه می‌روید. گل، برگ و سرشاخه‌های گلدار آن به مصرف دارویی می‌رسد .

گاوزبان  گیاهی مقاوم به شوری است که قادر به جذب یون‌های سدیم، کلر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم از خاک می‌باشد و می‌توان از این گیاه برای خارج ساختن این یون‌ها از خاک و اصلاح خاک‌های شور و قلیا استفاده کرد. در ویکی‌پدیای زبان‌های دیگر به ترکیبات سمی و آلکالوئیدی این گیاه هم اشاره شده.

گیاه گاوزبان به عنوان یکی از غنی‌ترین منابع اسیدهای چرب اصلی بشمار می‌رود بطوریکه از آن به عنوان غنی‌ترین منبع شناخته‌شده برای (Gamma Linoenic Acid (GLA در نزد بشر معرفی شده‌است. گل گاوزبان یک گیاه علفی یک ساله‌است که از اردیبهشت تا شهریور گل می‌دهد.

گل گاو زبان گیاهی طبی است که تقریباً تمامی اجزاء آن ، اعم از گل ها و برگ ها و دانه های آن به عنوان دارو استفاده می شود. همچنین دانه های این گیاه را برای تهیه روغن مورد استفاده قرار می دهند.

گل گاوزبان دارای طبیعت گرم و اثر نشاط‌آور، مقوی تمام بدن و آرامش‌بخش است. در معالجه تب‌های دانه‌ای مانند سرخک، آبله‌مرغان مصرف دم کرده آن با لیموعمانی اثر شفابخشی دارد. 

 

 گل‌گاوزبان؛ برداشتی سهل و ممتنع 

گل‌گاوزبان از اردیبهشت تا شهریور گل می‌دهد؛ اگر اهل سفر هستید می‌توانید این گیاه را بر دامنه‌های زیبای البرز ببینید، اگر گل‌های آن ریز و تاحدودی گرد بودند، گل‌گاوزبان اصل نیستند.

این گیاه به صورت خود رو در مزارع کشاورزی و چمن‌زارهای البرز می‌روید، برای شناخت بهتر گل‌گاوزبان به یکی از روستاهای شرق مازندران رفتیم. روستایی به نام«شیرکلا» که برخی از اهالی آن حتی در باغ و حیاط منزل خود به کاشت این گیاه رغبت نشان می‌دهند.

به گزارش فارس، یکی از سختی‌های محصول گل‌گاوزبان، برداشت آن دو بار در روز است که اگر خوب و منظم چیده شود، از هر هکتار می‌توان 350 تا 400 کیلوگرم برداشت کرد.

هر کیلو گل خشک‌شده گل‌گاوزبان، بین 80 تا 120 هزار تومان خریداری می‌شود، و به مصرف عطاری‌ها و کارخانجات سازنده دارو و عرقیات می‌رسد.

نکته قابل توجه دیگر در برداشت گل‌گاوزبان این است که طبع گرم آن سبب می‌شود در هنگام چیدن محصول، تعریق و احساس خستگی به سراغ انسان بیاید، بنابراین بهترین زمان چیدن آن، صبح زود و قبل از غروب آفتاب است.

شاید در نگاه اول، نوع برداشت این گیاه، ساده به نظر برسد اما وقتی دست به کار شوید، می‌بینید که این کار از عهده هر کسی برنمی‌آید و بهتر است بگوییم بسیار سهل و ممتنع است. 
 

پرورش گیاهان دارویی، حاصل تغییر الگوی کشت

اکنون با تغییر الگوی کشت در مناطق کوهستانی کشور، مازندران هم از این تغییر مثبت بی‌بهره نبوده، و در شرق مازندران که دارای وسعت جنگلی و کوهستانی بسیار بالایی است، گیاهان و درختان مثمر، جای خود را به محصولاتی دادند که با اندک سیل و کم‌آبی، از بین می‌روند.

کاشت درختان گردو، فندق، گلابی و انار در اراضی شیب‌دار، و مبادرت به کاشت و پرورش 15 نوع گیاه دارویی با ارزش اقتصادی بالا، از جمله این تغییرات مثبت هستند.

از پنج سال گذشته تا کنون، علاقه کشاورزان به کشت گیاهان دارویی بیش‌تر شده است، نعناع فلفلی، گزنه، گل محمدی و گل‌گاوزبان از جمله این گیاهان هستند.

به گفته غلام‌رضا قنبری رئیس جهاد کشاورزی شهرستان بهشهر، بیش از 80 نوع گیاه دارویی  در دامنه‌های کوهستانی این شهرستان شناسایی شدند که هر کدام یک فرصت اشتغال‌زایی خوب و درآمدزا برای مردم منطقه هستند.
بر اساس لیست جامع سازمان بهداشت جهانی، بیش از 20 هزار نوع گیاه شفابخش در جهان وجود دارد که جانشینی برای برخی فرآورده‌های دارویی بسیار مهم و موثر هستند، از این میزان حدود  هشت هزار نسخه طلای سبز در  کشورمان می‌رویند. 

 

روش های تکثیر گل گاو زبان  

گل گاوزبان درخاکهای معمولی رشد می‌کند و تکثیرآن به سه طریق صورت می‌گیرد: ‪
-۱تقسیم ساقه زیرزمینی در بهار
2- کاشت قطعه در ماسه در پای
3- کاشت بذر گیاه در خاک نسبتا حاصلخیزو آفتاب گیر.

زمان کاشت بذر گل گاو زبان :  

تاریخ کاشت بذر از اواخر اسفند تا خرداد است چنانچه منطقه دارای زمستان خیلی سرد نباشد عملیات کاشت را می‌توان در پاییز انجام داد که دراین صورت گیاهان سبز شده در اردیبهشت سال بعد به گل می‌نشینند درحالی که گیاهان کاشته شده در بهار هیچ وقت زودتر از ماه تیر گل نمی‌دهند.  

 

میزان تولید گل گاوزبان در هر هکتار ...
میزان تولید گل گاو زبان در هر هکتار به طور متوسط ‪ ۶۰۰کیلوگرم است که از هر ‪ ۱۰کیلوگرم گل تر یک کیلو گل خشک بدست می‌اید.

نوع گل گاو زبان کشت شده در گیلان ایکیوم آمونیوم است.

جهاد کشاورزی برای احداث مزارع دارویی مجوز صادر و در صورت داشتن شرایط لازم کشاورزان را برای دریافت تسهیلات به بانک معرفی می‌کند. و همچنین طرح توسعه کشت گل گاو زبان و ایجاد صنایع تبدیلی آن در دست تنظیم است.

تحقيق و گرد آوري : اسماعيل اشكور كيايي . م1348 سپارده 

 

 

 

 

 

 

 

فصل دوم : خواص گل گاو زبان و مضرات آن

   فصـــــــــــــــــــل دوم   

 

 

 

 

خواص دارویی گیاه گل گاو زبان

  خواص داروئی گل‌گاوزبان  بر اساس کتاب قانون بوعلی سینا:(قانون در طب انتشارات صداوسیما صفحه ۲۰۲) مزاج:گرمیش نزدیک به اعتدال است و کمی به سوی گرمی گرایش دارد، در آخر اول رطوبتی دارد. خوزی گفته‌است در آخر دوم سرد و تر است و این نظریه از راستی دور است.

۱) گل گاو زبان و برگ‌های آن تصفیه کننده خون است.گل گاوزبان علاوه بر خواص درمانی فوق تصفیه کننده خون، ضداسپاسم، محرک غدد آدرنال، مقوی قلب و عروق، نرم کننده مجاری تنفسی، خلط آور، شیرافزا و مسهل بوده، ولی به دلیل دارا بودن آلکالوئید برای زنان باردار و کودکان مضر است.دم کرده گل گاوزبان به همراه سنبل الطیب و لیموعمانی یک نوشیدنی نشاط آور و آرام بخش است که استفاده از آن به جای چای و قهوه در مجالس عزاداری برای ایجاد آرامش درونی توصیه می شود.

۲) آرام کننده اعصاب است.

۳) عرق آور است.

۴) ادرار آور است.

۵)کلیه‌ها را تقویت می‌کند. ۶

) سرماخوردگی را برطرف می‌کند.

۷) برای از بین بردن سرفه از دم کرده گل گاو زبان استفاده کنید.

۸) در درمان برونشیت موثر است.

۹) بی اختیاری دفع ادرار را درمان می‌کند.

۱۰) التهاب و ورم کلیه را درمان می‌کند.

۱۱) در درمان بیماری سرخک و مخملک مفید است.

۱۲) ضماد برگ‌های گاو زبان برای رفع ورم موثر است.

۱۳)برگهای گاوز بان را بپزید و مانند اسفناج از آن استفاده کنید.

۱۴) برگهای تازه گل گاو زبان دارای مقدر زیادی ویتامین C می‌باشد و در بعضی از کشورها آنرا داخل سالاد می‌ریزند.

۱۵)  این گیاه درمان خوبی برای فلاش بک زدن‌های متوالی در زندگیست

16)    روغن گل گاو زبان، برای درمان  اختلالات پوستی از جمله اگزما، درماتیت سبورئیک که اغلب باعث خارش، قرمزی و پوسته ریزی مخصوصاً در ناحیه سر می شود و  درماتیت عصبی که واکنش  پوست نسبت به فشار های عصبی است که منجر به پوسته ریزی و خارش پوست می شود، مورد مصرف قرار می گیرد.

17)    جوشانده گل گاو زبان دارای اسید های چرب ضروری مورد نیاز بدن است که می توانند بر روی وضعیت روحی، روانی یا التهاب داخلی اثر مستقیم داشته باشند. در صورتی که فرآیند متابولیک بدن مانند موارد وابسته به قلب و عروق به درستی کار نکند، مصرف این داروی گیاهی می تواند مفید واقع شود.

18)    این جوشانده برای بهبود وضعیت مو، ناخن و پوست تاثیر فراوانی دارد.

19)   گل گاوزبان به دلیل داشتن سطح بالای کلسیم و آهن و مواد مغذی نظیر پتاسیم، روی، ویتامین های C و B و بتاکاروتن برای زنانی که اغلب دچار کمبود این مواد ضروری هستند مفید است.

20)    جوشانده گل گاو زبان باعث تصفیه خون می شود.

21)  در بسیاری از کشورها، برگ های تازه این گیاه را در انواع سالاد  استفاده می کنند.

22)جوشانده گل گاو زبان دارای خواص دیگری از جمله تقویت کلیه ها به دلیل ادرار آور بودن و آرامبخش بودن می باشد. گل، سرشاخه و برگ گیاه گاوزبان دارای شوره، مواد لعابی و یک ماده تلخ است و به همین جهت عرق و ادرار را زیاد می کند.

23) سنگ های  کلیه و مثانه را خرد کرده و از بین می برد.

24)گیاه گاوزبان دارای  اسیدهای  چرب امگا 6 مانند لینولنیک اسید می باشد که برای روماتوئید مفید است. 25) ضماد برگ های تازه وله شده گاوزبان دمل را باز می کند و برای معالجه  سوختگی، آتش و آفتاب زدگی مفید است.

26) در  طب سنتی ایران "مرماخوز" را جهت معالجه استسقا مفید دانسته اند و برای این کار، مبتلایان به استسقا بایستی مدت زیادی برگ و بذر آن را  روزانه 15 تا 20 گرم ناشتا میل نمایند.

27)عرق گل‌گاوزبان برای امراض سوداوی، وسواس و خفقان مفید است.

28) برای درمان سرماخوردگی، تنگی نفس و گلودرد، مفید است؛ به‌ویژه زمانی‌که با عسل طبیعی مخلوط شود.

29)برگ تازه آن برای درمان جوش‌های چرکین دهان اطفال، برفک، سستی بیخ دندان و رفع حرارت دهان موثر است.

30)در درمان اختلال حواس کاربرد فراوانی دارد.

31) داراي منيزيم بوده و ضد سرطان است .منیزیوم موجود در گل گاوزبان ضدسرطان بوده و به دلیل دارا بودن «آلکالوئید» می تواند ضد حساسیت، ضد روماتیسم و ضد التهاب باشد. این گیاه باعث کاهش تب در بیماری هایی چون سرخک، مخملک، آبله و کهیر می شود. در برخی کشورها برگ های تازه گل گاوزبان را به علت داشتن مقادیری ویتامین C داخل سالاد می ریزند. گل های تازه این گیاه نیز بویی شبیه خیار دارد و وقتی در آب خیسانده شود و با آب لیمو و شکر مخلوط شود، مصرف آن برای روزهای گرم بسیار نشاط انگیز و خنک کننده است.

32)شکم را نرم و کیسه صفرا را باز می‌کند، اَخلاط سوخته سوداوی را از معده خارج و عوارض آن را از بین می‌برد.  

33)   در طب سنتی این گیاه به‌عنوان درمان‌کننده ذات‌الریه شناخته شده و پژوهشگران تاکید کرده‌اند که عصاره آبی گل گاوزبان دارویی موثر و بی‌خطر برای درمان بیماران مبتلا به اختلال وسواس اجباری است.  

34) خواص باورنکردنی یک فنجان گل گاوزبان جوشانده و دم‌کرده این گیاه، حواس پنجگانه را تقویت کرده و بسیار نشاط‌آور، بازکننده رنگ رخسار، کاهنده غم و اندوه است و می‌تواند حواس‌پرتی را رفع و تنگی نفس ناشی از آشفتگی ذهنی را بهبود بخشد.

35) هر چند در کتب قدیم به گل گاوزبان «لسان الثور» می گویند، ولی در واقع نام دیگری ندارد.

  36) جوشانده و دم کرده این گیاه حواس پنجگانه را تقویت کرده و بسیار نشاط آور، بازکننده رنگ رخسار، کاهنده غم و اندوه و ضد وحشت و اضطراب است و می تواند حواس پرتی را رفع و تنگی نفس ناشی از آشفتگی ذهنی را بهبود بخشد.

37)مقوی روح و اعضای اصلی بدن بوده، حواس پنج گانه یا بهتر بگویم، حواس هجده گانه آدمی را تقویت می کند. شکم را نرم و کیسه صفرا را باز می کند، اخلاط سوخته سوداوی را از معده خارج و عوارض آن را از بین می برد. جوشانده آن همراه با داروهای دیگر جهت سرسام (مننژیت)، برسام (ورم پرده دیافراگم)، مالیخولیا، جنون و رفع حواس پرتی مفید است. جوشانده آن نشاط آور بوده، رنگ رخسار را باز می کند. سینه را نرم می کند، تنگی نفس و درد گلو را شفا می دهد.

38)دلهره و وحشت را از بین می برد و غم و غصه را کم می کند و برای کسانی که با خود حرف می زنند سودمند است.

39)جوشانده آن با عسل جهت تنگی نفس تجویز شده است.

40)جویدن برگ تازه آن جهت درمان جوش های چرکی دهان اطفال، برفک، سستی بیخ دندان و رفع حرارت دهان نافع است. مقدار خوراک گل آن 10 گرم تا 5 گرم می باشد.   

 

 

    مضـــــــــــــرات - 

   مصرف این گیاه در دوز زیاد یا دراز مدت، به دلیل داشتن موادشیمیایی خطرناکی به نام آلکالوئید های پیرولیزیدینی (PAS)  می تواند باعث بروز  سرطان کبد و یا آسیب به این عضو حیاتی شود.

-    به دلیل داشتن آلکالوئید های پیرولیزیدینی (PAS) زنان باردار باید حد الامکان از مصرف این گیاه خودداری کنند زیرا این ماده شمیایی ممکن است باعث شود که نوزاد در زمان تولد ناقص به دنیا بیاید. همچنین مادرانی که در حال شیردهی به نوزاد خود هستند، حدالامکان از مصرف گل گاو زبان خودداری کنند زیرا احتمال انتقال این ماده شیمیائی خطرناک از طریق شیر مادر به نوزاد وجود دارد.

-    مصرف روغن گل گاو زبان ممکن است باعث افزایش و طولانی شدن مدت زمان خونریزی شود به همین دلیل استفاده از آن بر روی زخم ها باید بسیار با احتیاط انجام شود.

-    مصرف گل گاو زبان ممکن است در بعضی از افراد باعث بروز بیماری های کبدی شود.

-    افرادی که بر روی آنها عمل جراحی انجام شده است در صورت مصرف گل گاو زبان، احتمال خونریزی در آنها افزایش می یابد به همین جهت حداقل تا 2 هفته پس از جراحی باید از مصرف این گیاه خودداری کنند زیرا این گیاه تا حدی خون را رقیق می کند. گل‌گاوزبان به دلیل دارا بودن مقادیر چشمگیر پتاسیم و کلسیم بسیار ادرارآور بوده و با تحریک بدن، تبادلات سلولی را تنظیم و سیستم اعصاب را آرام و برای درمان ناراحتی‌های اعصاب به کار می‌رود. گاو زبان به علت داشتن آلکالوئید برای زنان باردار و  کودکان مضر است. تجویز این گیاه برای مبتلایان به سرسام و برسام جایز نیست.

برخی‌ها هم گل‌گاوزبان را با گیاهی به نام سنبل‌الطیب(علف گربه) دم می‌کنند، مصرف زیاد مخلوط این دو گیاه که هر دو برای تقویت اعصاب توصیه می‌شوند؛ مسمومیت، خستگی، احساس سبکی سر، گشاد شدن مردمک چشم و مسمومیت کبدی را به دنبال دارد.مصرف آن همراه با داروهای سیستم عصبی مرکزی مانند ضد افسردگی‌ها، ضد اضطراب‌ها، آرام‌بخش‌ها، خواب‌آورها و آنتی‌هیستامین‌ها می‌تواند بسیار خطرناک باشد..

همچنین اعتقاد بر این است که این گیاه قلب را تقویت می‌کند.امروزه ثابت شده که محصولات حاصل از برگ‌ها و پودر این گیاه خاصیت ضد افسردگی دارد و باعث افزایش نشاط روحی می‌شود به‌طور مثال شربت ساخته شده از پودر این گیاه دارای خاصیت ضدافسردگی و ضداسترس‌های روحی و آرامش‌بخش و تسکین‌دهنده قلب است که‌این خصوصیات به دلیل داشتن ترکیبات موسیلاز در کل اندام گیاه است. از گل‌ها و برگ‌های گل گاو زبان می‌توان به‌عنوان چاشنی در نوشیدنی‌های تابستانی و در سالاد استفاده کرد.

مربای گل‌های این گیاه برای افرادی که‌از بستر بیماری برخواسته و دوران نقاهت را سپری می‌کنند وهمچنین برای افرادی که حالت ضعف دارند بسیار مفید است.می‌توان برگ‌های گاوزبان را همراه با برگ گل کلم پخت و مصرف نمود و از برگ‌های قطعه شده آن درپایان زمان پخت سوپ استفاده کرد.برگ‌های تازه گاو زبان نیرو بخش و نشاط آور است.

گل گاو زبان از نظر طب قدیم ایران سرد است. دم کرده این گیاه برای از بین بردن سرفه و کاهش تب بسیار مفیداست. سرماخوردگی را بر طرف می‌کند،ضماد برگ آن برای رفع ورم موثر بوده و کلیه‌ها را تقویت می‌کند، همچنین گل و برگ‌های آن تصفیه‌کننده خون است،گل گاوزبان از نظر عناصر معدنی به خصوص پتاسیم بسیار غنی است.

 

عرق گل گاوزبان جهت امراض سوداوی، وسواس و خفقان مفید است. دارای منیزیوم بوده و از سرطان پیشگیری می کند. مضرات: گل گاو زبان به علت داشتن آلکالوئید برای زنان باردار و کودکان مضر است.

توصیه

اگر در حال مصرف داروهای شیمیایی اعصاب هستید و قصد استفاده از گیاهان دارویی را دارید حتما پزشکتان را در جریان بگذارید؛ چرا که تداخل دارویی ممکن است به ضررتان باشد. بعد از باز کردن بسته گیاه دارویی، بلافاصله آن را درون یک شیشه دردار و به دور از نور و رطوبت نگهداری کنید.   

طرز تهیه [ دم كردن]گل گاو زبان 

 

دو قاشق غذاخوری گل گاو زبان را در قوری ریخته و آب با دمای ۸۰ درجه را به آن اضافه کرده و اجازه می دهیم که به مدت ۱۵ دقیقه دم بکشد. در صورت تمایل به شیرین کردن، بهترین شیرین کننده برای این دمنوش نبات است. دقت داشته باشید که این نوشیدنی کمی فشار خون را بالا میبرد و برای رفع این مورد چند قطره اب لیموترش به آن اضافه کرده تا آن را تعدیل کرده و همچنین رنگ زیبایی داشته باشد. (یا می توانید یک عدد لیمو عمانی را شکسته و به همراه گل گاو زبان در قوری ریخته تا دم بکشد

منبع: 

نوشيدني هاي سنتي نوشته شده توسط سمیه آتشی

 

   نكات مربوط به دمنوش سنبل طیب و گل گاو زبان:

* سنبل الطيب Valeriana داراي آثار آرام بخش ، خواب آور و ضد اسپاسم بوده و در درمان مواردي چون : بيقراري ، مشكلات عصبي براي خوابيدن ، فشار عصبي و كوليك هاي گوارشي مورد استفاده قرار مي گيرد.از گل گاوزبان borago در درمان علائم سرماخوردگي و همچنين به عنوان آرام بخش و نشاط آور، آرامبخش، مدر و بر طرف كننده علائم سرماخوردگي استفاده مي كرده اند. طبیعت هردو گرم هستش . برای زنان حامله و کودکان مضر است .

  بهترین شیرین‌کننده‌ای که می‌توان همراه این  دمنوش  مصرف کرد، مقداری نبات  است.  

به‌طور کلی، مصرف روزی یک وعده  دمنوش گل‌گاوزبان برای افراد سالم مشکلی ایجاد نمی‌کند اما باید برای خرید گل‌ها و برگ‌هایی که می‌توان از آنها  دمنوش‌های گیاهی تهیه کرد، توجه لازم داشت و از مکان‌های معتبر، چنین محصولاتی را خریداری کرد چون گاهی در مخلوط کردن برگ‌ها و گل‌ها در برخی عطاری‌ها و مراکز فروش این محصولات تقلب اتفاق می‌افتد.

خوردن این خوراکی‌های تقلبی هم باعث بروز مشکلاتی می‌شود. با این حال، ‌اگر گل‌گاوزبان را از مراکز معتبر تهیه کنید، می‌توانید  دمنوش آن را با مخلوط کردن گل و آب‌جوش و دم کردن آن به مدت حدود 10 دقیقه روی حرارت غیرمستقیم مانند بخار کتری یا سماور آماده کنید.

افرادی که به مصرف  دمنوش گل‌گاوزبان علاقه دارند، باید بدانند این نوشیدنی می‌تواند باعث افزایش فشارخون در برخی افراد حساس شود. به‌همین دلیل بهتر است  دمنوش آن را با افزودن چند قطره آبليمو میل کرد. مخلوط کردن  گل گاو زبان  با سنبل‌الطیب، قبل از دم‌کردن آن هم می‌تواند خاصیت افزایش‌دهنده فشار  خون  دمنوش گل گاو زبان را تعدیل کند.

بهترین شیرین‌کننده‌ای هم که می‌توان همراه این  دمنوش  مصرف کرد، مقداری نبات است. شما می‌توانید نبات را از همان ابتدا داخل قوری  دمنوس  بیندازید تا طعم آن با طعم نوشیدنی‌تان ترکیب شود.   گل گاو زبان ، گلبرگ خالص است و دم کردن آن بیش از 10 دقیقه، لازم نیست. از طرفی ممکن است عطر، طعم و خاصیت آن در اثر دم کردن طولانی‌مدت از دست برود.

افرادی که رنگ سیاه گل‌گاوزبان را دوست ندارند هم می‌توانند با افزودن یک عدد  ليمو عمانی کوچک به قوری  دمنوش یا چند قطره آب ليمو هنگام سرو آن، باعث ارغوانی شدن رنگ این نوشیدنی آرام‌بخش و مدر شوند. خاصیت آرام‌بخشی گل‌‌گاوزبان باعث می‌شود مصرف آن به‌عنوان نوشیدنی پس از شام توصیه شود.  

 منبع :دکتر غلامرضا امین، متخصص فارماکوگنوزی و استاد دانشکده داروسازی دانشگاه تهران  

 

 گل گاو زبان را با ليمو عماني مصرف نماييد
می‌تواند بسیار خطرناک باشد. طرز تهیه دم‌کرده گل گاوزبان و لیموعمانی   مواد لازم:
گل گاوزبان                        3 قاشق غذاخوری
لیموعمانی                       2 عدد
عسل                              2 قاشق مرباخوری در هر لیوان
آب جوش                          4 لیوان
  طرز تهیه:
لیموعمانی‌ها را سوراخ کرده و یا از وسط نصف کنید به همراه گل گاوزبان و آب جوش در قوری چینی بریزید و اجازه دهید روی حرارت ملایم به مدت 30 دقیقه دم بکشد. سپس دم کرده را در یک لیوان و یا فنجان بزرگ بریزید عسل را بیفزایید و هم بزنید تا کاملا حل شود. حال به آرامی میل کنید.
 نویسنده :مریم مرادیان نیری
گل‌گاوزبان با لیموعمانی هم سبب بهتر  رنگ دادن می شود و هم معطر می کند و هم اینکه خاصیت آرامبخشی آن چند برابر می شود.گل‌گاوزبان حاوی ترکیبات بنفش رنگی است که از نظر علمی این ترکیبات، مواد آنتوسیانینی هستند و از مهم‌ترین خواص دارویی این گیاه می‌توان به آرام‌بخش بودن آن اشاره کرد. برای تهیه دمنوش این گیاه می‌توان 8-5 گرم از گل این گیاه را در یک لیوان آب جوش ریخت و آن را به طور غیرمستقیم روی حرارت (حرارت غیرمستقیم مانند بخار کتری یا سماور) قرار داد. 20-15 دقیقه زمان کافی است که روی بخار دم بکشد. سپس آن را صاف کرد و نوشید. گل‌گاوزبان نباید به طور مستقیم روی حرارت باشد و زیاد حرارت بیند. عطر، طعم و خاصیت آن در اثر دم کردن طولانی‌مدت از دست می‌رود. با 10 دقیقه جوشاندن این گیاه، بیش از 50 درصد از خاصیت آن از بین می‌رود. هر چه بیشتر بجوشد آنتوسیانین‌های آن نیز بیشتر تخریب می‌شود.

برای اینکه رنگ گل گاوزبان زیباتر شود و خاصیت آرام‌بخشی آن افزایش یابد بهتر است کمی لیموعمانی به آن بیفزایید. به ازای یک قاشق گل‌گاوزبان، یک لیموعمانی را بشکنید و دانه‌های تلخ آن را خارج کنید و سپس پرهای لیموعمانی را در لیوان آب جوش همراه با گل‌گاوزبان بریزید و بگذارید دم بکشد. می‌توانید مقداری هم نبات به این نوشیدنی بیفزایید تا سردمزاجی گل‌گاوزبان گرفته شود و به‌عنوان مصلح عمل کند.

گل گاوزبان را نباید هر روز مصرف کرد چراکه ممکن است در افراد مختلف باعث افزایش یا کاهش فشارخون شود. کسانی که تمایل به نوشیدن دم‌نوش این گیاه دارند می‌توانند پس از یک هفته تا 10 روز، مصرف آن را برای یک هفته قطع کنند یا اینکه یک روز درمیان آن را بخورند.»

دم‌کرده گل گاوزبان، دمنوشی برای سرماخوردگی

گاهی اوقات سرفه‌های فصل سرما را هیچ قرص و شربتی درمان نمی‌کند اما تجویز یک جوشانده سنتی مانند گل گاوزبان به صورت مرهمی قوی عمل خواهد کرد.
دکتر نرجس گرجی، متخصص طب سنتی ایران، دم‌کرده گل گاوزبان را به همراه کمی لیمو عمانی، یک دمنوش مناسب برای مقابله با سرماخوردگی دانست و گفت: این دمنوش به شرط ترش نبودن به خصوص در ابتدای شروع علائم سرماخوردگی، یک نوشیدنی مناسب برای بهبود حال بیمار است.
گل گاوزبان در درمان سرفه‌های مزمن، وقفه‌های تنفسی و آسم‌های خفیف نیز موثر است. در درمان سرفه‌های خشک می‌توان گیاه گل گاوزبان را با بابونه، سنبل‌الطیب، شقایق مخلوط نموده و دم کرده حاصل از این چند گیاه را روزی 3-2 بار بنوشید

مراقب باشید: گل گاوزبان فشارخون را بالا می‌برد
دکتر معصومه خادمی زاده، معاون گروه داروسازی سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان آنکه داروهای گیاهی مانند داروهای شیمیایی دارای عوارض هستند، گفت: به طور مثال گل گاوزبان فشارخون را افزایش می دهد و نباید مبتلایان فشارخون از آن استفاده کنند. اگر مبتلایان به فشارخون می خواهند گل گاوزبان مصرف کنند باید از مصلح آن یعنی لیمو هم استفاده کنند.  مصلح به ماده غذایی یا گیاه دارویی اطلاق می‌شود که عوارض گیاهان دارویی را از بین می‌برد و آن را تعدیل می‌کند. همان طور که می‌دانید به اغلب مبتلایان به فشارخون که دچار ناراحتی اعصاب می‌شوند توصیه می‌شود گل گاوزبان مصرف کنند درحالی‌که این بیماران با خوردن آن دچار عوارض می‌شوند. پس داروهای گیاهی حتماً باید از سوی متخصصان مربوطه تجویز شوند.
گل گاوزبان به علت داشتن آلکالوئید برای زنان حامله و شیرده مضر است.
مصرف بیش از 5 روز مداوم این گیاه ممکن است باعث عادت شود؛ بنابراین پس از 5 روز استفاده از آن در صورت نیاز، 3 روز فاصله انداخته و سپس دوباره مصرف کنید.
نکته‌ی دیگری که باید متذکر شد این است که معمولاً با گل گاوزبان،  سنبل  الطیب نیز مصرف می‌شود باید بدانید که مصرف زیاد سنبل‌الطیب، در کنار خاصیت آرام بخشی، می‌تواند باعث مسمومیت شود. مقدار زیاد این داروی گیاهی، علائمی مثل خستگی، احساس سبکی سر، گشاد شدن مردمک چشم و مسمومیت کبدی به دنبال دارد و مصرف آن همراه با داروهای سیستم عصبی مرکزی مثل ضد افسردگی‌ها، ضد اضطراب‌ها، آرام‌بخش‌ها، خواب‌آورها و آنتی‌هیستامین‌ها می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
  مقدار و زمان مناسب مصرف گل گاوزبان
دکتر غلامرضا امین، متخصص فارموکوگنوزی در مورد مقدار مصرف گل گاوزبان می‌گوید:

به طور کلی، مصرف روزی یک وعده دمنوش گل گاوزبان برای افراد سالم مشکلی ایجاد نمی‌کند اما باید برای خرید گل‌ها و برگ‌هایی که می‌توان از آن‌ها دمنوش‌های گیاهی تهیه کرد، توجه لازم داشت و از مکان‌های معتبر، چنین محصولاتی را خریداری کرد چون گاهی در مخلوط کردن برگ‌ها و گل‌ها در برخی عطاری‌ها و مراکز فروش این محصولات تقلب اتفاق می‌افتد. خوردن این خوراکی‌های تقلبی هم باعث بروز مشکلاتی می‌شود. با این حال، اگر گل گاوزبان را از مراکز معتبر تهیه کنید، می‌توانید دمنوش آن را با مخلوط کردن گل و آب‌جوش و دم کردن آن به مدت حدود 10 دقیقه روی حرارت غیرمستقیم مانند بخار کتری یا سماور آماده کنید.
در معالجه تب‌های دانه‌ای مانند سرخک، آبله‌مرغان مصرف دم کرده آن با لیموعمانی اثر شفابخشی دارد. این دم کرده در درمان دردهای ناشی از سنگ کلیه و دفع سنگ مثانه نیز بسیار مفید است
افرادی که به مصرف دمنوش گل گاوزبان علاقه دارند، باید بدانند این نوشیدنی می‌تواند باعث افزایش فشارخون در برخی افراد حساس شود. به همین دلیل بهتر است دمنوش آن را با افزودن چند قطره آب‌لیمو میل کرد. بهترین شیرین‌کننده‌ای هم که می‌توان همراه این دمنوش مصرف کرد، مقداری نبات است. شما می‌توانید نبات را از همان ابتدا داخل قوری دمنوش بیندازید تا طعم آن با طعم نوشیدنی‌تان ترکیب شود. گل گاوزبان، گلبرگ خالص است و دم کردن آن بیش از 10 دقیقه، لازم نیست.

از طرفی ممکن است عطر، طعم و خاصیت آن در اثر دم کردن طولانی‌مدت از دست برود. افرادی که رنگ سیاه گل گاوزبان را دوست ندارند هم می‌توانند با افزودن یک عدد لیموعمانی کوچک به قوری دمنوش یا چند قطره آب‌لیمو هنگام سرو آن، باعث ارغوانی شدن رنگ این نوشیدنی آرام‌بخش و مدر شوند. خاصیت آرام‌بخشی گل گاوزبان باعث می‌شود مصرف آن به عنوان نوشیدنی پس از شام توصیه شود .

   بهترين زمان براي مصرف گل گاو زبان

به‌طور کلی، مصرف روزی یک وعده دمنوش گل‌گاوزبان برای افراد سالم مشکلی ایجاد نمی‌کند اما باید برای خرید گل‌ها و برگ‌هایی که می‌توان از آنها دمنوش‌های گیاهی تهیه کرد، توجه لازم داشت و از مکان‌های معتبر، چنین محصولاتی را خریداری کرد چون گاهی در مخلوط کردن برگ‌ها و گل‌ها در برخی عطاری‌ها و مراکز فروش این محصولات تقلب اتفاق می‌افتد. خوردن این خوراکی‌های تقلبی هم باعث بروز مشکلاتی می‌شود.

با این حال، ‌اگر گل‌گاوزبان را از مراکز معتبر تهیه کنید، می‌توانید دمنوش آن را با مخلوط کردن گل و آب‌جوش و دم کردن آن به مدت حدود 10 دقیقه روی حرارت غیرمستقیم مانند بخار کتری یا سماور آماده کنید..افرادی که به مصرف دمنوش گل‌گاوزبان علاقه دارند، باید بدانند این نوشیدنی می‌تواند باعث افزایش فشارخون در برخی افراد حساس شود. به‌همین دلیل بهتر است دمنوش آن را با افزودن چند قطره آبلیمو میل کرد.

مخلوط کردن گل گاوزبان با سنبل‌الطیب، قبل از دم‌کردن آن هم می‌تواند خاصیت افزایش‌دهنده فشار خون دمنوش گل گاوزبان را تعدیل کند. بهترین شیرین‌کننده‌ای هم که می‌توان همراه این دمنوش مصرف کرد، مقداری نبات است. شما می‌توانید نبات را از همان ابتدا داخل قوری دمنوش بیندازید تا طعم آن با طعم نوشیدنی‌تان ترکیب شود. گل گاوزبان، گلبرگ خالص است و دم کردن آن بیش از 10 دقیقه، لازم نیست. از طرفی ممکن است عطر، طعم و خاصیت آن در اثر دم کردن طولانی‌مدت از دست برود. افرادی که رنگ سیاه گل‌گاوزبان را دوست ندارند هم می‌توانند با افزودن یک عدد لیموعمانی کوچک به قوری دمنوش یا چند قطره آبلیمو هنگام سرو آن، باعث ارغوانی شدن رنگ این نوشیدنی آرام‌بخش و مدر شوند. خاصیت آرام‌بخشی گل‌‌گاوزبان باعث می‌شود مصرف آن به‌عنوان نوشیدنی پس از شام توصیه شود. 

منابع :

روزنامه سلامت   

جام جم  

سلامتیران

  ایرنا  

صدا و سیمای کردستان - سارا فوضی، کارشناس تغذیه

  همشهری - مارال شریف

  تابناک

...

   تحقيق و گردآوري : اسماعيل اشكور كيايي م 1348 سپارده  

فصل چهارم : مزايا و مضرات چاي سبز

 

مزايا و مضرات چاي سبز

 

1.چای سبز و سرطان: چای سبز به کاهش خطر ابتلا به سرطان کمک می کند. آنتی اکسیدان موجود در چای سبز 100 برابر موثرتر از ویتامین C و 24 برابر بهتر از ویتامین E می باشد. این ویژگی ، سلول های بدن را از آسیب سلول های سرطانی حفاظت میکند.

2-. چای سبز و بیماری های قلبی: چای سبز با کاهش سطح کلسترول از بیماری های قلبی و سکته مغزی جلوگیری می کند. حتی پس از حمله قلبی ، از مرگ سلول ها جلوگیری کرده و به بهبود سلول های قلبی سرعت می بخشد.

دانشمندان ماده ای شیمیایی را برگ آن شناسایی کردند که در حفاظت از قلب در برابر آسيب  های مختلف موثر است. کارشناسان "موسسه بهداشت  كودكان  انگلیس" در مطالعه روی ترکیبات    چاي سبز   موفق به شناسایی ماده ای شیمیایی به نام "اپیگالوکاتچین سه گالیت" شدند که می تواند مرگ سلول ها را پس از حمله قلبی یا سکته کاهش دهد.

این دانشمندان اعلام کردند: ماده شیمیایی موجود در اين چاي مانع از فعالیت نوعي پروتئين   به نام "استات یک" می شود که پس از رویدادهای استرس آمیز نظیر حمله قلبی یا سکته در درون سلول فعال می گردد"اپیگالوکاتچین سه گالیت" همچنین روند بهبود سلول های قلبی را سرعت می بخشد و موجب کاهش صدمه به آن می شود. از طرفی یکی از عوامل اصلی امراض و حمله های قلبی، وجود كلسترول  بالا در  خون انسان است. 

   اين چاي علاوه بر داشتن ویتامین های آ و سي  [A , C]آنتی اکسیدان های قوی ، باعث کاهش كلسترول   نیز می گردد که این موضوع خطر احتمال حمله قلبی و امراضی از این قبیل را پایین می آورد.

 3. چای سبز و خاصیت ضد پیری آن: چای سبز حاوی آنتی اکسیدانی به نام پلی فنول است که در برابر رادیکال های آزاد مبارزه می کند. این بدان معنی است که به شما در مبارزه علیه پیری و افزایش طول عمر کمک می کند.

4. چای سبز و کاهش وزن: چای سبز باعث کاهش وزن می شود. چای سبز میزان سوخت و ساز بدن را به طور طبیعی افزایش داده و باعث سوختن چربی می شود. برای کاهش وزن می بایست روزانه 5 تا 8 فنجان چای سبز میل کنید که به این طریق می توانید در یک روز 70 کالری بسوزانید ، یعنی 3.2 کیلوگرم دریک سال.

5. چای سبز و پوست: آنتی اکسیدان موجود در چای سبز، از پوست در برابر اثرات مضر رادیکالهای آزادی که باعث چین و چروک و پیری پوست میشوند ، محافظت می کند و به مبارزه با سرطان پوست کمک می کند.

 6. چای سبز و ورم مفاصل: چای سبز در جلوگیری و کاهش خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید یا همان روماتیسم مفصلی کمک می کند. چای سبز برای سلامتی شما مفید است زیرا با مسدود کردن آنزیمی که سبب از میان رفتن غضروف می شود ، از آن محافظت می کند.

7. چای سبز و استخوان: میزان بسیار بالای فلوراید موجود در چای سبز باعث قوی ماندن استخوان های شما می شود و نوشیدن روزانه چای سبز به حفظ تراکم استخوان کمک شایانی می نماید.

 8. چای سبز و کلسترول خون: چای سبز سطح کلسترول خون را کاهش میدهد. همچنین با کاهش سطح کلسترول بد خون، نسبت کلسترول خوب به کلسترول بد را بالا می برد.

 9. چای سبز و چاقی: چای سبز با توقف حرکت گلوکز در سلول های چربی مانع از چاقی می شود. اگر از یک رژیم غذایی سالم استفاده کرده و به طور منظم ورزش کنید و چای سبز بنوشید ، هرگز چاق نخواهید شد.

 10. چای سبز و دیابت: چای سبز، متابولیسم چربی و قند خون را بهبود می بخشد، مانع از افزایش شدید سطح قند خون می شود و سرعت سوخت و ساز بدن را متعادل نگه می دارد.

.11. چای سبز و آلزایمر: چای سبز به تقویت حافظه شما کمک می کند. اگرچه هیچ درمانی برای آلزایمر وجود ندارد ، ولی چای سبز به فعالیت استیل کولین که نوعی انتقال دهنده عصبی در مغز است و وجود آن از ابتلا به آلزایمر جلوگیری می کند ، کمک می نماید.

 12. چای سبز و بیماری پارکینسون: آنتی اکسیدان های موجود در چای سبز از آسیب سلولی در مغز که منجر به پارکینسون می شوند، جلوگیری می کند. احتمال پیشرفت بیماری پارکینسون نیز در افرادی که چای سبز می نوشند کمتر است.

13. چای سبز و بیماری کبد: نوشیدن چای سبز قبل و بعد از عمل جراحی ، باعث موفقیت آمیز بودن پیوند کبد در افراد مبتلا به نارسایی کبدی می شود. تحقیقات نشان داده است که چای سبز باعث نابودی رادیکال های آزاد مضر در کبد چرب می شود. رادیکال های آزاد ، اتم هایی با الکترون های جفت نشده هستند که به سلول های سالم حمله کرده و الکترون آن ها را می دزدند ، که این امر موجب آسیب دیدن سلول های سالم می شود. اما آنتی اکسیدان های موجود در چای سبز این رادیکال ها را خنثی کرده و از آسیب رساندن آن ها به سلول های سالم جلوگیری می کنند.

14. چای سبز و فشار خون بالا: چای سبز از فشار خون بالا جلوگیری می کند. نوشیدن چای سبز با سرکوب کردن آنژیوتانسین (پروتئینی از نوع a-2-globulin) که خود عامل فشار خون بالاست، درپایین نگه داشتن فشار خون نقش اساسی دارد.

15. چای سبز و مسمومیت غذایی: اگر بر حسب اتفاق و یا اشتباه غذای آلوده و مسموم مصرف کنید، کاتشین که نوعی فنل طبیعی و آنتی اکسیدان موجود در چای سبز است ، باکتری موجود در غذای مسموم را که باعث مسمومیت غذایی و تولید سموم می شود را نابود می کند.

 16. چای سبز و قند خون: میزان قند خون با بالا رفتن سن افزایش می یابد، اما پلی فنول ها و پلی ساکاریدهای موجود در چای سبز به کاهش سطح قند خون کمک می کنند. توجه داشته باشید در حالی که مقادیر زیاد کافئین برای افرادی که از هیپوگلیسمی (hypoglycemia) یا همان قند خون پایین رنج می برند ، مضر است ، اما کافئین موجود در چای سبزنسبت به چای سیاه، قهوه و شکلات بسیار کمتر است. حتی در بیماران دیابتی نوع اول ، چای سبز حساسیت به انسولین را افزایش داده و بسیار سودمند است.

17. چای سبز و ایمنی: پلی فنول ها و فلاونوئیدهای موجود در چای سبز، به تقویت سیستم ایمنی بدن شما کمک می کنند و با مبارزه با عفونت ، قدرت بیشتری به شما می دهند

. 18.. چای سبز و سرماخوردگی و آنفولانزا: چای سبز مانع از ابتلا به سرماخوردگی و یا آنفولانزا می شود. ویتامین C موجود در چای سبز به شما در درمان آنفولانزا و سرماخوردگی کمک می کند.

 19. چای سبز و آسم: تئوفیلین ( نوعی بازکننده مجاری تنفسی) موجود در چای سبز باعث شل شدن عضلاتی می شود که از لوله های نایچه ای پشتیبانی می کنند. این امرباعث کاهش شدت آسم می گردد.

 20. چای سبز و عفونت گوش: چای سبز با مشکلات عفونت گوش مبارزه می کند. برای تمیز کردن گوش به طور طبیعی ، یک تکه پنبه را در چای سبز خیس کنید و گوش عفونی شده را تمیز کنید.

21.

. چای سبز و تبخال: چای سبز، اثر درمان تبخال با اینترفرون که نوعی پماد موضعی مخصوص درمان تبخال است را افزایش می دهد. نخست کمپرس چای سبز را روی تبخال بگذارید و اجازه دهید که پوست خشک شود ، سپس پماد را بر روی تبخال بمالید.

 22. چای سبز و پوسیدگی دندان: چای سبز، باکتری ها و ویروس هایی را که باعث ایجاد بسیاری از بیماری های دندان می شوند را از بین می برد. همچنین رشد باکتری هایی را که منجر به بوی بد دهان می شوند را کند می نماید.

 23. چای سبز و استرس: L-theanine که نوعی اسید آمینه موجود در چای سبز است، کمک شایانی به از بین بردن استرس و اضطراب می نماید.

 24. چای سبز و آلرژی: EGCG موجود در چای سبز آلرژی را تسکین می دهد. بنابراین، اگر شما از مشکلات آلرژی رنج می برید، می بایست حتما چای سبز بنوشید.

 25. چای سبز و ایدز (HIV) : دانشمندان ژاپنی دریافته اند که EGCG (نوعی کاتشین ) موجود در چای سبز از اتصال ویروس HIV به سلول های سالم سیستم ایمنی بدن ، جلوگیری می کند. این بدان معنی است که چای سبز از گسترش ویروس ایدز ( (HIV جلوگیری می کند. چای سبز حتی برای بیمارانی که از ایدز رنج می برند نیز بسیار مفید است زیرا باعث تقویت سیستم ایمنی و متابولیسم بدن آنها می شود. مصرف روزانه 3 فنجان چای سبز برای بیماران مبتلا به ایدز توصیه می شود.

26- جلوگيري از پوسيدگي دندانها : عصاره برگ آن دارای اثرات ضد میکروبی است و از ایجاد پلاک و پوسیدگی دندانها جلوگیری می‌کند

27. كمك به پيشگيري از پرخوری های عصبی كه منجر به اضافه وزن مي شود:
یکی دیگر از خاصیت های چای سبز خاصیت آرامش بخشی آن است که به پیشگیری از پرخوری های عصبی که منجر به اضافه وزن و در نهایت چاقی می شود، کمک می کند. افراد زیادی وجود دارند که به محض دریافت فشار عصبی، استرس یا تنش های ناشی از کار روزانه مشغول به خوردن می شوند و به ریزه خواری روی می آورند که این مسئله به مرور به عادت آنها تبدیل می شود. برای پیشگیری از بروز این عادت نامناسب یا درمان آن، می توان از چای سبز استفاده کرد. نوشیدن این چای به شما کمک می کند تا از خاصیت آرامش بخشی این گیاه دارویی برای تقویت سیستم عصبی خود استفاده کنید و به این ترتیب مانع بروز اشتهای کاذب ناشی از استرس ها یا تنش های روزمره شوید.

28. چای سبز؛ چای چربی سوز طبیعی
افرادی که عادت به نوشیدن چای سبز دارند با کمک این نوشیدنی گیاهی به افزایش سوخت و ساز بدنشان کمک می کنند. در حقیقت چای سبز به دلیل داشتن ماده ای به نام «پلی فنول» می تواند به افزایش حرارت درونی بدن کمک کرده و به این ترتیب میزان سوخت انرژی موجود در سلول های چربی را افزایش دهد و تاثیر قابل ملاحظه ای بر روند چاقی افراد داشته باشد. به شرطی که افراد چاق یا دارای اضافه وزن در روند رژیم غذایی خود و مقدار کالری روزانه ای که دریافت می کنند نیز تجدیدنظر کنند. اینگونه نیست که ما هر میزان کالری که دوست داریم به بدن برسانیم و توقع داشته باشیم با نوشیدن یک تا ۲ لیوان چای سبز در روز لاغر شویم و کالری بسوزانیم.

نتيجه :

 .چاي سبز  پیشگیری کننده از حمله قلبی و همچنين سرطان  شناخته شده است و یک تونیک ( تقویت کننده ) بسیار مفید است. این چای دارای خاصیت ضد چربی (از هر نوع آن )و تقويت كننده  اعصاب بوده و قدری نیز خاصیت تب بری دارد. باعث تقویت گوارش و معده  شده و ضمن دفع سموم بدن، نفخ معده را نیز برطرف می کند و بنوعي باد شكن است  . اين چاي  باعث تقویت قوه حافظه انسان  شده و برای افراد افسرده یک داروی ضد پريشاني و افسردگي  است. زیرا نوشیدن اين چاي باعث نشاط و سرزندگی می شود. 

بیشترین بهره برای زنان

در پی یک مطالعه و تحقيقات فايده  آن ظاهرا برای زنان بیشتر بود. 

زنانی که هر روز  پنج فنجان یا بیشتر  از ان  می نوشیدند - در مقایسه با کسانی که یک فنجان یا کمتر مصرف می کردند - کمتر با خطر مرگ در اثر بیماری قلبی روبرو بودند. 

اما در این مطالعه رابطه ای میان مصرف چای سیاه و کاهش خطر مرگ در اثر بیماری قلبی نیافت. 

پلی فنولهای موجود در چاي سبز فعالیت آمیلاز بزاق(آنزیم تجزیه کننده قندها) را مهار می‌کند. جالب است بدانید که چای بدون داشتن عوارض خطرناک داروهای کاهنده وزن میتواند موجب كاهش وزن  اندازه دور کمر و تری گلیسرید خون  مبتلایان به چاقي  شود. 

چه زمانی چای سبز بخورید
اگر تصمیم دارید با مصرف چای سبز با چاقی و اضافه وزن خداحافظی کنید، باید برای مصرف آن در طول روز برنامه ریزی داشته باشید و از مصرف این نوشیدنی گیاهی بدون برنامه پرهیز کنید.
بهترین زمان برای نوشیدن چای سبز به منظور کاهش وزن، ۲ ساعت پس از صرف غذا در وعده های غذایی است. به این ترتیب شما علاوه بر آنکه از خواص درمانی چای برای کاهش وزن بهره می برید، خللی در میزان جذب آهن به وجود نمی آورید؛ زیرا چای سبز همانند چای سیاه موجب کاهش جذب آهن موجود در غذا می شود.

مضرات چاي سبز!

همان‌طور كه مي‌دانيد ممكن است بيشتر مواد و غذاهايي كه براي بدن بسيار مفيد هستند در برخي از موارد بسيار ضرر هم داشته باشند.

برخي مواقع ديده شده است كه خوردن چاي سبز باعث ايجاد اختلالاتي در سيستم گوارشي مي‌شود. در اين موارد بيماران دچار دل دردهاي شديد و گاهي نيز دچار يبوست و يا اسهال مي‌شوند. همچنين چاي سبز باعث مي‌شود تا دستگاه گوارش نتواند به ميزان لازم آهن جذب كند و اين خود باعث بروز بيماري‌ها متعددي مي‌شود.
روزنامه «جمهوري اسلامي» در مطلبي، «نيمه تاريك چاي سبز» را به عنوان نوشيدني‌اي كه اين روزها خوردن آن بسيار توصيه مي‌شود نمايان كرده است.
در اين مطلب مي‌خوانيم:
« همان‌طور كه مي‌دانيد ممكن است بيشتر مواد و غذاهايي كه براي بدن بسيار مفيد هستند در برخي از موارد بسيار ضرر هم داشته باشند.
اين روزها چاي سبز يكي از بهترين نوشيدني‌هايي شناخته مي‌شود كه ما مي‌توانيم از آن استفاده كنيم؛ اما حتي اين ماده بسيار خوب نيز مي‌تواند نيمه‌اي تاريك داشته باشد.

آلرژي:
يكي از مسائلي كه ممكن است با استفاده از چاي سبز برايمان ايجاد شود آلرژي‌هاي متفاوت است. در برخي موارد نيز آلرژي‌هاي قديمي را رشد مي‌دهد. محققان مي‌گويند ممكن است بعد از خوردن چاي سبز دچار تنگي نفس و هم‌چنين گلو دردهاي شديد و... شويد و پس از مشاهده اين نشانه‌ها بايد خيلي سريع به پزشك مراجعه كنيد؛ چرا كه ممكن است در طول دراز مدت باعث بروز بيماري‌هاي متفاوت شود.

مشكلات دستگاه گوارش:
ديگر مشكلي كه پزشكان به آن اشاره مي‌كنند، مسائل مربوط به دستگاه گوارش است. برخي مواقع ديده شده است كه خوردن چاي سبز باعث ايجاد اختلالاتي در سيستم گوارشي مي‌شود. در اين موارد بيماران دچار دل دردهاي شديد و گاهي نيز دچار يبوست و يا اسهال مي‌شوند. همچنين چاي سبز باعث مي‌شود تا دستگاه گوارش نتواند به ميزان لازم آهن جذب كند و اين خود باعث بروز بيماري‌ها متعددي مي‌شود.

مشكلات رواني:
ديگر اثر بدي كه چاي سبز بر روي بدن ما مي‌گذارد اثراتي مربوط به مشكلات رواني است. استفاده زياد از چاي سبز براي مثال پنج ليوان در طول روز مي‌تواند باعث تغييراتي در رفتار شما شود. در مواردي مشاهده شده است كه افراد دچار استرس‌هاي شديد و يا خشونت بسيار زياد شده‌اند.

كافئين زياد:
چاي سبز به ميزان زيادي كافئين ندارد اما اين امر نبايد دليلي باشد كه شما از اين چاي به ميزان زياد استفاده كنيد؛ چرا كه باعث مي‌شود ميزان كافئين در بدن شما بسيار بالا رود و همين امر مي‌تواند باعث ايجاد حالت‌هاي سرگيجه و بي‌تعادلي شود. اگر اين ميزان بيش از 14 گرم در هر كيلوگرم باشد مي‌تواند شما را بكشد.   

منع استفاده در در شيرخواران

اعتقاد بر آنست که قبل و بعد از دریافت فرآورده‌های آهن و در شير خواران نباي از چاي سبز  یا ترکیبات پلی فنول آن استفاده نمود.شواهد موجود حاکی از آنست که مقادیر بیش از ??? میلی لیتر در روز با سوخت و ساز آهن  تداخل نموده و موجب کم خوني  می‌شود.

مضر بودن مصرف آن در دوران شيردهي

شواهدی مبنی بر منع مصرف در حاملگی وجود ندارد با اینحال باید با پزشک مشورت نمود. مصرف آن در  دوران  شيردهي توصیه نمی‌شود.

 

مصرف زياد آن عامل عصبانيت ؛بيخوابي و بيقراري ميشود

مصرف بیش از حد کافئین که در  اين چاي و بعضی از عصاره های آن وجود دارد در بعضی از افراد باعث علائمی مانند عصبانیت، بیخوابی و بیقراری می‌شود.

پرهيز استفاده از چاي سبز براي افرادي كه فشارخون و ميگرن دارند.

 

مصرف چای سبز در مقادیر کم معمولا عوارض جانبی زیادی ندارد. در برخی افراد می تواند سبب یبوست شود. در موارد نادری مصرف چای سبز مشکلات کبدی ایجاد کرده است. مصرف بیش از 5 فنجان در روز عوارض جانبی به دنبال دارد که در نتیجه کافئین موجود در آن است. این عوارض عبارتند از سردرد، عصبی بودن، مشکلات خواب، استفراغ، اسهال، بی قراری، تپش نامنظم قلب، لرزش، سوزش قلب، گیجی سر، صدای زنگ در گوش و دست پاچگی. مصرف بیش از حد چای سبز باعث می شود جذب آهن در خون کم شود. زنان باردار و زنانی که در دوران شیردهی هستند نباید بیش از 2 فنجان در روز چای سبز مصرف کنند.

 افرادی که دارای بیماری فشار چشم هستند نباید استفاده کنند و افرادی که میگرن دارند میزان مصرف کمی باید داشته باشند  .

افراد مبتلا به کم خونی نباید چای سبز را به میزان زیاد مصرف کنند زیرا باعث تشدید کم خونی می شود. افراد مبتلا به بیماری های عصبی نیز باید با احتیاط چای سبز مصرف کنند زیرا کافئین موجود در آن موجب تشدید علائم بیماری های عصبی می شود.

افرادی که اختلالات زیر را دارند باید چای سبز را با توصیه پزشک مصرف کنند: بیماری های قلبی، اختلالات خونریزی، دیابت، اسهال، سندرم روده تحریک پذیر، کوری تدریجی، فشار خون بالا، بیماری کبدی و پوکی استخوان. این گیاه با آمفتامینها، کوکائین و افدرین اختلالات شدیدی دارد و نباید همزمان استفاده شود. با داروهای آدنوزین(Adenocard)، آنتی بیوتیکها، قرصهای ضد بارداری، داروهای کاهش دهنده فشار خون، نیکوتینها، استروژنها، لیتیوم، داروهایی که عوارض جانبی بر روی کبد دارند، داروهای آسم و داروهای درمان سرطان اختلالت کمی دارد و باید با توصیه پزشک به صورت همزمان مصرف شود. علاوه بر این، مصرف همزمان این گیاه با قرص آهن، فولیک اسید، الکل، داروهای درمان دیابت و گیاه افدرا نیز نیاز به احتیاط بیشتری دارد. مصرف همزمان شیر با چای سبز خواص آن را در رابطه با بیماری های قلبی عروقی را کاهش می دهد.

مقایسه چای سبز و سیاه

چینی‌ها به چای سبز به چشم یک دارو می‌نگرند و در مورد خواص طبی و بهداشتی آن تاکید دارند. آنها معتقدند این نوشیدنی در هضم و جذب غذا موثر است و با مصرف آن احساس شادابی می‌کنند.

اگرچه این نوشیدنی مانند چای سیاه، طعم گس و تلخی ندارد، اما طعم آن متفاوت است و ممكن است برخی افراد آن را دوست نداشته باشند و از طعم‌دهنده‌های مصنوعی برای دادن طعم دلخواه به آن استفاده كنند، اما بهتر است این چای را به تنهایی و بدون قند، بیسكویت یا شیرین‌كننده‌های دیگر بنوشید تا از خواص آن بهره‌مند شوید. در كشورهایی مثل چین، ژاپن، تایلند و... هم چای سبز با شیرین‌كننده‌ نوشیده نمی‌شود.

درباره این چای با دكتر نیستانی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و دانشیار انستیتو تحقیقات تغذیه كشور و دانشگاه شهید بهشتی گفت‌وگو كرده‌ایم.

• اگر موافق باشید، بحثمان را از مقایسه چای سبز و چای سیاه شروع کنیم.

بله، در بازار انواع چای از چای سیاه گرفته تا چای سبز و حتی نوعی چای تایلندی به نام اورلانگ و چای سفید موجود است. منشا همه آنها برگ گیاه چای است. با توجه به درجه‌های تخمیر، چای به انواع متفاوتی تقسیم می‌شود که بیشترین درجه تخمیر متعلق به چای سیاه است و كمترین درجه تخمیر، متعلق به چای سبز.

در فرآیند تخمیر یعنی از زمانی كه برگ چای چیده می‌شود تا زمانی كه در معرض هوا قرار می‌گیرد و تخمیر می‌شود، تغییراتی در چای رخ می‌دهد یعنی تركیب‌های فعال و بیولوژیك چای كه اصطلاحا به آن «پلی‌فنول» می‌گویند به تركیب‌های جدیدتری تبدیل می‌شوند. در واقع تركیب‌های پلی‌فنولی كه از جمله تركیب‌های آنتی‌اكسیدانی قوی هستند از زمان چیده‌شدن برگ چای تا زمانی كه تخمیر می‌شوند، تغییرات زیادی می‌كنند.

از جمله تركیبات چای سیاه، كافئین زیادی است كه خواص فارماژنیك دارد و باعث تحریك سیستم عصبی و قلب - عروقی می‌شود اما در چای سبز مقدار كافئین به حداقل ممكن می‌رسد. در ضمن، پلی‌فنول‌هایی كه در چای سبز به مقدار زیادتری وجود دارد در چای سیاه بسیار كم است.

• چرا چای سبز بی‌رنگ است؟

یكی از معیارها و شاخصه‌هایی كه در ایران برای دلچسب و تازه‌بودن چای در نظر گرفته می‌شود، رنگ آن است. البته این معیار در مورد چای سبز صدق نمی‌كند زیرا بی‌رنگ بودن چای سبز به تركیب‌های موجود در آن و كمترین درجه تخمیرشدنش مربوط می‌شود.

گفته می‌شود نوشیدن چای مانده معمولی انسان را دچار عوارضی مانند یبوست می‌کند آیا در مورد چای سبز هم همین‌طور است؟

نه، ولی مردم چین‌ معتقدند كه 9 تا 10 دقیقه بعد از دم كردن چای سبز باید آن را نوشید. اگرچه با سرد شدن‌اش تغییری در تركیب آن به وجود نمی‌آید اما بهتر است كه به صورت تازه مصرف شود.برخی معتقدند یکی از مضرات مصرف چای سبز، یبوست‌آور بودن آن است اما در واقع فقط چای سبز نیست که می‌تواند باعث ابتلا به یبوست شود بلکه نوشیدنی‌های دیگری مانند چای سیاه، قهوه و حتی نسکافه هم می‌توانند چنین مشکلی را برای مصرف‌کنندگان‌ ایجاد کنند. چون این نوشیدنی‌ها ادرارآور هستند، مصرف بیش از اندازه آنها، باعث دفع زیاد آب از بدن می‌شود. یکی از عوارض کم‌آبی بدن هم یبوست است. به علاوه کافئین موجود در چای یا قهوه باعث کندشدن حرکت‌های دودی دستگاه گوارش می‌شود.

قرص چاي سبز

تبلیغات زیادی درباره لاغری سریع با قرص یا کپسول چای سبز در سایت های اینترنتی و برخی از مراکز فروش گیاهان دارویی دیده می شود که به مردم وعده می دهند با قرص های چای سبز می توانند در مدت زمان بسیار کوتاهی وزن کم کنند. این قرص ها در صورتی که تنها حاوی گیاه چای سبز باشند، دقیقا همان خاصیت چای سبز را دارند و می توانند به افزایش متابولیسم بدن کمک کرده و روند جذب چربی ها را در بدن کاهش دهند. مصرف این قرص ها نیز مانند چای سبز باید بر اساس قاعده باشد، زیرا زیاده روی در مصرف این قرص با وجود آنکه گیاهی و طبیعی است می تواند همان عوارض چای سبز را داشته باشد.

طريقه معطر کردن چای

برای  معطر کردن چای می توان به آن مقداری گل یاس، گلسرخ گل بهار نارنج، نعنا، هل،  ليموی خشک یا تازه، چند پر  زعفران ( بسته به علاقه و ذائقه ) را به صورت ترکیبی یا به تنهایی اضافه کرد.

 

طریقه دم کردن چاي سبز 

به ازای هر فنجان آب یک قاشق مرباخوری  از اين چاي استفاده می شود . آب به هیچ عنوان نباید در حال جوشیدن باشد . چاي سبز  را توی فنجان یا قوری میریزیم و در آنرا میگذاریم . ( روی حرارت نباشد ) بعد از 5 دقیق صاف میکنیم . اگه از نوع کیسه ایی استفاده می کنید کیسه را دربیارید و وقتی سرد شد روی چشم کمپرس کنید که برای  رفع خستگي  چشم مفیده .

منابع چهار فصل :

روزنامه سلامت

روزنامه جمهوري اسلامي

 سايت عصر خبر

 مجله سيب سبز

سايت البسكو كام

......

تحقيق و گردآوري اسماعيل اشكور كيايي م  1348 سپارده

 

فصل سوم : چاي سبز بنوشيد

 چاي سبز بنوشيد

 

 

 

مصرف این چای در چین به 4000 سال قبل بر می گردد. این چای اولین بار 2737 سال قبل از میلاد مسیح در چین برای اولین استفاده شد. در سال 2006 چین بیشترین تولید چای سبز در جهان را به خود اختصاص داد. بعد از آن ژاپن، ویتنام و اندونزی قرار دارد.

Camellia sinensis گونه ای گیاهی است که معمولا از برگ وجوانه های برگی آن برای تهیه نوشیدنی استفاده می شود. چای سفید، چای زرد، چای سبز، چای سیاه و ... همگی از این گونه بوده و تنها فرآیند فرآوری آنها با یکدیگر تفاوت دارد. تفاوت این چای ها در میزان اکسیداسیون برگهای گونه Camellia sinensis است. این گونه دو واریته مهم به نامهای sinensis( چای Assam) و واریته assamica دارد. نام جنس از نام Georg Kamel، مبلغ مذهبی و گیاه شناسی از اهالی چک گرفته شده است. sinensis نیز در لاتین به معنای چین است. بذر این گیاه می تواند برای تهیه روغن چای استفاده شود. این روغن به عنوان ادویه استفاده می شود و نباید با روغن درخت چای و اسانس این گیاه که مصارف دارویی دارد اشتباه گرفته شود.

براي تهیه چای سبز عمل تخمیر انجام نمی شود و برگها با دمای بالا بخاردهی می شوند.

از برگهای چای سبز هم به عنوان ادویه، غذاف مکملهای غذایی و موارد آرایشی استفاده می شود.

چای گیاهی بوته ای و همیشه سبز است که در هنگام کشت برای استفاده از برگهای آن به ارتفاع دو متر نگه داشته می شود. چای یک ریشه عمودی قوی دارد. گلهای آن زرد-سفید و به قطر 4-5/2 سانتی متر بوده که 7 تا 8 گلبرگ دارد. برگها 15-4 سانتی متر طول دارد. برگهای تازه دارای 4% کافئین است. برگهای جوان و سبز روشن برای تولید چای مناسب اند. پشت این برگها کمی کرکدار است. برگهای قدیمی تیره تر هستند. از آنجاییکه ترکیب شیمیایی برگها در زمان رشد تغییر می کند، سن برگ می تواند بر کیفیت چای تاثیر بگذارد. معمولا جوانه برگی و دو – سه برگ اولیه مناسب هستند.

چای معمولا در مناطقی با 125 سانتی متر بارندگی در سال و مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری کشت می شود. کیفیت بالای چای زمانی بدست می آید که گیاه در ارتفاعات بالاتر ( 1500 متری) کشت شود. در این مناطق رشد به کندی انجام می شود و برگها طعم بهتری پیدا می کنند.

چای گیاهی اسیدی پسند است و در PH حدود 5/5-5/4 رشد بهتری دارد. چون چای نیاز فراوانی به Al و Mn دارد لذا در خاکهای اسیدی بهتر رشد می‌کند. چای خاکهای سبک و سرشار از مواد آلی را ترجیح می دهد و به رطوبت خاک نیاز فراوان دارد و در عین حال نفوذپذیری خاک و زهکشی مناسب حائز اهمیت است. بافت ایده آل برای پرورش چای لوم شنی تا لوم می باشد.

تحقیقات نشان می دهد که فتوسنتز خالص برگ چای مرتباً با افزایش درجه حرارت ، تا حد 35 درجه بالا می رود و سپس شدیداً کاهش می یابد و هنگامی که درجه حرارت برگ به oc40 برسد متوقف می شود. ثابت گردیده است درجه حرارت خاک بر میزان رشد چای و در نتیجه میزان باردهی بوته های چای تأثیر دارد . دمای مطلوب خاک در محدوده ریشه تغذیه کننده oc 25-20 می باشد .

هدف از فرآوری چای برای تهیه چای سبز حفظ حداکثر مقدار پلی فنل و آنتی اکسیدان ها در آن است. شرایط رشد چای سبز به دو گروه رشد در آفتاب و رشد در سایه تقسیم می شود. ردیفهای چای برای تولید شاخه و برگهای جدید به صورت منظم هرس می شوند. به طور کلی برداشت چای سه بار در سال صورت می گیرد. چای سبز به روشهای مختلفی از جمله خشک کردن در آفتاب، حرارت دادن، بخاردهی و ... فرآوری می شود به صورتی که حداقل اکسیداسیون در آن رخ دهد. چای فرآوری شده aracha نامیده می شود و در دمای یخچال و با حداقل رطوبت نگهداری می شود.

چای سبز برای افزایش هوشیاری ذهنی استفاده می شود. این چای برای اختلالات شکمی مانند اسهال، استفراغ و همچنین برای کاهش وزن، سر درد، پوکی استخوان و سرطان ها استفاده می شود. برخی زنان از این چای برای مبارزه با ویروس پاپیلومای انسانی استفاده می کنند که این ویروس منجر به زگیلهای تناسلی می شود. این گیاه برای درمان التهاب روده ای، بیماری پارکینسون و بیماریهای قلبی و عروقی، کاهش فشار خون، پوسیدگی دندان، سنگ کلیه و آسیبهای پوستی هم کاربرد دارد. برخی افراد به جای نوشیدن چای سبز، آن را به صورت ضماد بر روی سوختگی های ناشی از آفتاب قرار می دهند. این کار از سرطانی شدن پوست هم جلوگیری می کند. کمپرس این چای برای برطرف کردن پف چشمها، سردرد و توقف خونریزی لثه ها پس از کشیدن دندان هم استفاده می شود.  از چای سبز آب نباتهایی تهیه شده است که برای درمان بیماری های لثه مفید است. مطالعات بسیاری در ژاپن نشان داده سات که نوشیدن 3 فنجان چای سبز به صورت معنی داری خطر سکته مغزی را کم می کند.  داده های جامعه مربوط به طب طبیعی میزان اثرگذاری چای سبز را بر روی بیماری های طبقه بندی کرده است که به صورت زیر است: بر این موارد تاثیر دارد: زگیل های تناسلی- افزایش هوشیاری ذهنی که در اثر کافئین موجود در آن است. بر این موارد احتمالا تاثیر دارد: جلوگیری از سرگیجه در اثر ایستادن در افراد سالخورده. جلوگیری از سرطان مثانه، تخمدان و پانکراس. زنانی که به صورت منطم چای سبز مصرف می کنند کمتر در معرض خطر ابتلا به به سرطان تخمدان قرار دارند. کاهش خطر ابتلا به پارکینسون. نوشیدن یک تا 4 فنجان چای سبز از پیشرفت بیماری پارکینسون جلوگیری می کند. کاهش فشار خون. چای سبز احتمالا باعث کاهش فشار خون افراد سالخورده پس از خوردن غذا می شود. کاهش مقدار چربی ها مانند کلسترول و تری گلیسیرید. کاهش رشد غیر طبیعی سلولهای دهانه رحم و تشکیل زگیل های تناسلی که در اثر ویروس پاپیلوما ایجاد می شود. احتمالا بر روی این موارد تاثیری ندارد: جلوگیری از سرطان روده از دیگر خواص چای سبز می توان به این موارد اشاره کرد: کاهش وزن: در برخی موارد دیده شده که می تواند باعث کاهش وزن شود ولی برای حفظ وزن مطلوب کارایی ندارد. فشار خون بالا: در برخی مطالعات نشان داده شده است که می تواند باعث کاهش فشار خون شود. پوکی استخوان: برخی تحقیقات نشان دادند که نوشیدن چای سبز برای 10 سال با استحکام استخوانها رابطه دارد. دیابت نوع 2: نوشیدن چای سبز می تواند از دیابت جلوگیری کند. برخی تحقیقات بیان داشتند که افراد ژاپنی که 6 فنجان و یا بیشتر چای سبز در یک روز می نوشند 33% کمتر در معرض خطر ابتلا به دیابت قرار دارند. بیماری های لثه: جویدن آب نباتهای تهیه شده از چای سبز می تواند از بیماری های لثه جلوگیری کرده و یا باعث درمان آن می شود. سرطان پروستات: مردان چینی که چای سبز بیشتری مصرف می کردند کمتر به سرطان پروستات مبتلا شدند. اسهال- جلوگیری از بیماری های قلبی- سنگ کلیه- سرطان ریه- سرطان معده- سرطان پوست- پوسیدگی دندان- سرطان دهانه رحم- سرطان خون.

در مطالعات نشان داده شده است که مصرف منظم چای سبز از بیماری های قلبی و سرطان جلوگیری می کند. چای سبز دارای پلی فنل و کافئین بوده که میزان متابولیسم بدن را 4% افزایش می دهد بدون آنکه فعالیت قلب افزایش یابد. مقدار فلاونوئید موجود در یک استکان چای سبز از میوه های تازه و سبزیجات بیشتر است. میزان فلاونوئید در چای می تواند تحت تاثیر شرایط مختلف متغیر باشد. شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه مصرف بیش از حد چای سبز می تواند باعث تنش اکسیداتیو در کبد شود. در یک مقاله مرورری در سال 2012 نشان داده شد که شواهد موجود دال بر ضد سرطان بودن چای سبز کافی نیست اما شواهدی مبنی بر کاهش انواع خاصی از سرطانها( سینه، پروستات، تخمدان و ) وجود دارد. چای سبز می تواند باعث کاهش فشار خون و کاهش غلظت لیپوپروتئین و کلسترول شود. آزمایشات تصادفی نشان می دهند که چای سبز می تواند چربی بدن را به مقدار کمی در یک مدت زمانی کم کاهش دهد.  البته هنوز مشخص نیست که این میزان کاهش برای همه افراد معنی دار است یا خیر؟ در چای سبز ترکیبات آنتی اکسیدانتی مانند catechins، ویتامین C و E وجود دارد. در مطالعاتی که در برخی کشورها از جمله ژاپن صورت گرفته مشخص شده است که چای سبز می تواند خطر ابتلا به بسیاری از سرطانها، بیماری های قلبی-عروقی و آلزایمر را کاهش دهد. مصرف چای سبز می تواند احتمالا در پیشگیری و درمان بیماری پارکینسون موثر باشد. چای سبز حاوی پلی فنل است که می تواند از عصبها در برابر ابتلا به نارسایی ها محافظت کند.

گاهی اوقات برگها بوسیله موجودات گیاه خوار مانند کرمها خورده می شود.

تكثير چای به چند طريق انجام ميگيرد يکی بوسيله توليد مثل جنسی يعنی با کاشت بذر چای در زمين و ديگری بوسيله غير جنسی که عبارت است از ازدياد بوسيله قلمه و خواباندن شاخه و در بعضی موارد استثنايي ازدياد بوسيله پيوند زدن انجام ميگيرد. تحقيق و گردآوري اسماعيل اشكور كيايي م 1348سپارده

فصل دوم : مشخصات گياه شناسي و شرايط اقليمي چاي

 

 

 

فصل دوم

 

مشخصات گیاه شناسی چای

چای گیاهی است از شاخه نهاندانگان یک پایه و از رده دو لپه ای ها و از راسته پاریتال (parital) – خانواده تیاسه (Teacae) و از جنس کاملیا (Camellia) با نام علمی کاملیا سیننسیس (Camellia sinensis) بوده که خزان ناپذیر و همیشه سبز می باشد .

گلهای چای سفید معطر و بطور خوشه ای و مجتمع و یا تک گل در کنار برگ ها ظاهر می شوند . دارای ۵ تا ۷ گلبرگ و کاسبرگ و مقدار زیادی پرچم می باشند (۲۰ تا۲۰۰) . تخمدان دارای ۳ تا ۴ حجره بوده که در هر کدام یک تا سه دانه مشاهده می شود . میوه چای کپسول می باشد . لازم به توضیح است جنس کاملیا دارای ۸۲ گونه می باشد که تعدادی برای تولید چای و عده ای نیز برای روغن کشی هستند و بقیه از گیاهان زینتی محسوب می شوند .

چایهایی که برای چایسازی کشت می شوند دارای سه تیپ یا فرم بشرح ذیل می باشد . ۱-تیپ یا فرم آسامی Assam type : Camellia assamica masters2- تیپ یا فرم چینی China type : Camellia sinensis3- تیپ یا فرم جنوبی Southen type : Camellia assamica sub.s.p lasiocalyxروشهـای ازدیاد چایازدیاد چای به دو روش جنسی (Sexual) و غیر جنسی (Asexual) انجام می گیرد.

تکثیر جنسی از طریق بذر و تکثیر غیر جنسی به چند روش : پیوند ، پاجوش ، خوابانیدن ، قلمه ( و اخیراً نیز به روش کشت بافت (Plant tissue culture) فعالیت هایی صورت پذیرفته ) انجام می گیرد نظر به اینکه چای گیاهی دگرگشن (Cross fertilization) می باشد و در طبیعت از لقاح پایه های مختلف بذرهای تولید شده چای یکدست نبوده و فاقد صفات بوته مادری خواهد بود ، بنابراین برای حفظ مشخصات ژنتیکی بوته مادری ، ازدیاد به روش غیرجنسی انجام می پذیرد .

به عبارت دیگر از طریق ازدیاد غیرجنسی می توان قابلیت نگهداری صفات مادری را حفظ نمود . متداول ترین روش تولید نهال به روش غیرجنسی ، تکثیر از طریق قلمه گیری می باشد که در این روش ابتدا مبادرت به تهیه بستر و آماده سازی آن میگردد و قلمه گرفته شده از سرشاخه های بوته مادری می باید حداقل ۱۸ ماه در بستر های مذکور برای رشد و تبدیل به نهال مرغوب را سپری نماید . بسترهای مناسب برای کشت می تواند بر روی زمین و با ایجاد خزانه و یا از طریق گلدانهای پلاستیکی تهیه گردد که استفاده از گلدانهای پلاستیکی به علت حمل ونقل آسانتر و عدم آسیب دیدگی ریشه نهال مطلوب تر می باشد .

 

- منبع ژنتیکی چای در ایــران

منبع ژنتیکی چای که در ایران موجود می باشد از ارقامی است که بصورت بذر و قلمه توسط مرحوم کاشف السلطنه به ایران آورده شده اند این ارقام عبارتند از :

Dhonjan , Rajghur , Betjeen , Assam jats

در حال حاضر بوته های چای در ایران از نژادهای مختلف هستند که از نظر کیفیت و کمیت محصول با یکدیگر اختلاف دارند و اصولاً چینی و زیرگونه آسامی و هیبرید های حاصل تلاقی طبیعی آن می باشند .

با توجه به اینکه ژرم پلاسم اولیه چای ایران از شمال هند (منطقه آسام) آورده شده اند و بعدها نیز نوع چینی آن در ایران کشت شده است از تلاقی طبیعی بین آنها چای هیبرید حاصل گردیده که به لحاظ سازگاری با شرایط اقلیمی شمال ایران نهالهای نوع چینی گسترش بیشتری داشته است و در واقع ارقام موجود چای در ایران نوع هیبرید های چینی – آسامی می باشند که سازگاری بیشتری با شرایط آب و هوایی شمال کشور داشته اند .

 

شرایط اقلیمی مساعد برای کشت چایاز عوامل جوی و اقلیمی مؤثر در رشد و نمو چای می توان به درجه حرارت محیط ، میزان بارندگی ، رطوبت نسبی ، طول روز ، ارتفاع و موقعیت جغرافیایی محل اشاره کرد که بشرح یکایک آنها می پردازیم . - درجه حــرارت محیط صرفنظر از تأثیر سایر عوامل ، چای هم مانند سایر گیاهان هنگامی که درجه هوا بیش از حد پایین یا بالا باشد رشد نمی کند  شواهدی وجود دارد که درجات دمای هوا ، برگ و خاک ، همگی بر میزان رشد چای تأثیر می گذارند .در بعضی از شمالی ترین مناطق چایکاری دنیا مانند گرجستان ، چین ، ژاپن ، ترکیه ، ایران ، معمولاً در بعضی از ماههای زمستان که برف می بارد ، درجات دمای هوا نیز پایین تر از نقطه انجماد و یخبندان است و بوته های چای این وضع را تحمل می کنند معذالک چنین تلقی می شود که درجات دمای پایین تر از انجماد برای چای زیانبخش است به ویژه هنگامی که تغییرات دما بصورتی باشد که بعد از یخبندان در شب با افزایش درجه حرارت در هنگام روز همراه باشد .

تحقیقات نشان می دهد که فتوسنتز خالص برگ چای مرتباً با افزایش درجه حرارت ، تا حد oc 35 بالا می رود و سپس شدیداً کاهش می یابد و هنگامی که درجه حرارت برگ به oc40 برسد متوقف می شود همچنین وقتی که درجه حرارت محیط اطراف به oc 33-30  می رسد ، درجه حرارت برگ در میان تابش کامل آفتاب به oc 45-40 می رسد .

دمای خاک نیز در بسیاری از موارد برای زندگی گیاهی اهمیتی زیادتر از دمای هوا دارد ثابت گردیده است درجه حرارت خاک بر میزان رشد چای و در نتیجه میزان باردهی بوته های چای تأثیر دارد .

دمای مطلوب خاک در محدوده ریشه تغذیه کننده oc 25-20 می باشد .

- میزان بارنــدگی با توجه به اینکه نیاز آبی چای حدود ۱۲۰۰ میلیمتر می باشد ، میزان بارندگی در مناطق چایکاری شمال کشورمان ظاهراً کافی است (میانگین ۱۴۰۰ میلیمتر در سال) ولی متأسفانه درصد پراکندگی و توزیع پراکنش باران در طول دوره بهره برداری نامناسب بوده و اکثر بارندگی ها در فصولی است که بوته های چای دوره خواب خود را می گذرانند .

همچنین با در نظر گرفتن میزان جذب آب از طریق رشد و تبخیری که توسط گیاه در ماههای گرم سال انجام می دهد منجر به از دست دادن آب می شود که به این جهت لازم است برای تولید محصولی مطلوب در دوره رشد بوته های چای آبیاری تکمیلی صورت پذیرد تا نیاز آبی گیاه که بین ۱۲۰ تا ۱۵۰ میلیمتر در ماه متغیر است ، تامین گردد .

 

- رطوبت نسبی

رطوبت هوا هر چقدر بیشتر باشد ، رشد برگها سریع تر و میزان محصول بیشتر خواهد شد . رطوبت نسبی هوا حداقل باید ۶۵ الی ۷۰ درصد و حداکثر ۹۰ الی ۹۵ درصد باشد تا بوته ها از رشد بهتری برخوردار گردند.

 

- طول روز

برای رشد مناسب بوته های چای ، حداقل باید روزانه ۱۱ ساعت و ۱۵ دقیقه نور به گیاه برسد . در کمتر از این مدت با وجود گرمای لازم بعلت افزایش هورمونهای بازدارنده رشد در گیاه ، بوته های چای از رشد باز خواهند ماند .

 

- ارتفاع محل

چای را می توان با ارتفاع ۲ متر از سطح زیر دریا تا ارتفاع ۲۵۰۰ متری از سطح دریا کشت نمود . ارتفاع محل در کیفیت محصول بخصوص عطر آن تاثیر بسیار دارد .

چایهایی که در مناطق کوهستانی در ارتفاعات بالاتر از ۱۵۰۰ متر کاشته می شوند در مقایسه با چای مناطق جلگه ای (کم ارتفاع) ، دارای عطر بهتری می باشند . اکثر مناطق چایکاری ایران در مناطق کوهستانی قرار دارند در نتیجه چای تولید شده قابلیت تولید عطر بیشتری دارد .

 

- خاک مناسب برای کشت چای

چای خاکهای سبک (درصد شن بالا) و سرشار از مواد آلی را ترجیح می دهد و به رطوبت خاک نیاز فراوان داشته و در عین حال نفوذ پذیری و زهکشی مناسب حائز اهمیت است . سطح آب زیر زمینی باید پایین تر از ۹۰ سانتی متر باشد در ضمن ، چای گیاهی است اسیددوست ، به خاکهای اسیدی نیاز فراوان دارد و در PH 5/5-5/4 بیشترین رشد را دارد . در خاکهای نرم متوسط ، جنگلی ، شنی رسی توأم با هوموس و فاقد آهک و همچنین لومی بهتر از دیگر خاکها بعمل می آید .

خوشبختانه خاکهای شمال کشور ایران اکثراٌ برای چایکاری مناسب اند ، چون به لحاظ بافت فیزیکی و خصوصیات شیمیایی و PH در حد ایده آل قرار دارند . همچنین چای را می توان در زمین های شیب دار کشت نمود به شرطی که شیب زمین بین ۱۰ تا ۳۰ درصد باشد . زمین های شیب دار با ۱۰% شیب ، درجه یک و بسیار خوب و بیشتر از ۳۰% درجه «۲» خوانده می شوند . احداث باغهای چای در زمین های شیب دار به لحاظ عملیات داشت و برداشت مشکلات زیادی دارد همچنین در اراضی شیب دار توجه به حفاظت خاک امری ضروریست .

تحقيق و گردآوري اسماعيل اشكور كيايي م 1348 سپارده

مقدمه و فصل اول : تاريخچه چاي در جهان و كشت ؛ تكثير و برداشت آن

 

  چاي اشكور و خطه شمال ايران

 

 

 

 

 

مادري خسته كه از اشكور كه از كار در باغ چاي بر مي گردد[ بفرماييد چاي]

  
 

مقدمه :

 چاي محصولي كه در خطه شمال لاهيجان ؛ لنگرود ؛ رودسر ؛ رحيم آباد ؛ تنكابن و رامسر كشت مي شود و برداشت و فروش آن هم زحمت زيادي دارد . علاوه بر اينكه ممر درآمدي براي مردم شمال مي باشد بعلت اينكه در تمام فصول وجود دارد عاملي براي سرسبز نشان دادن و زيبايي منطقه شده است .

 شهر رحيم آباد از توابع شهرستان رودسر هم از مناطقي است كه چاي آن معروف بوده و در بخشي از آن روستاها اشكور از قبيل آزاركي و طول لات و دراز لات و قلعه گردن  جاي يافت مي شود . وقتي از نقاط بالاي اين مناطق به اين روستا مي نگريم آن را زيبا و سرسبز مي بينيم كه عامل اصلي زيبايي آن همين باغات چاي مي باشد .

کشت چای در روستاي آزاركي اشكور :

 سالیان نه چندان دور مهمترین ممر اعاشه اهالی روستاي آزارکی کشت چای بوده است. لیکن امروزه مشکلات کشت چای(از قبیل فروش محصول و قیمت پایین برگ سبز چای) سبب گردیده که اقبال چندانی برای تداوم چایکاری در بین اهالی وجود نداشته باشد. بوته چای از گیاهان همیشه سبز بوده و این امر سبب شده که روستای آزارکی همیشه حتی در زمستان سرسبز باشد.

 نکته بسيار مهم درباره‌ي قلعه گردن طول لات ، چشم‌اندازهاي بسيار زيبا از مناظر اطراف آن است؛ زيرا قلعه‌ي گردن طول لات علاوه بر آن‌که در ارتفاع و در کنار رودخانه پل‌رود ساخته شده، در اطراف نيز در محاصره باغ‌هاي چاي و مرکبات است. وقتي در بالاي قلعه قرار مي گيري منظره  اطراف آن پر از بوته هاي چاي مي باشد .  سرسبزي تمام فصل چاي سبب شده است كه روستاهاي  آزاركي و طول لات و قلعه گردن و ... هميشه  سبز نشان داده شود اين است كه شما اين مناطق را حتي در زمستان هم سبز و باطراوت مي بيني .

 روستاي هاي زيادي در اشكورات داراي باغ چاي مي باشد اما بدليل استقبال مردم از چاي خارجي و  عدم رسيدگي كافي به روستائيان در امر چاي رفته رفته باغهاي آن در حال از بين رفتن است . اگر مسئولين محترم بكوشند شايد از آسيب بيشتر جلوگيري شود.

 البته بايد از كاركنان توليدي گلرنگ چاي اشكور بخصوص خانم عفت رضا زاده رحيم آباد مدير عامل محترم توليدي مذكو ر تشكر كرد كه با توليد و تبليغ و فروش چاي اشكور باعث دلگرمي روستائيان چاي كار شده اند. اميدوارم  اين كار زيبا را ديگر هم ولايتي و همشهري ها ادامه دهند و با احداث كارخانه سبب رونق بيشتر چاي اشكور شوند . 

 

 لازم به توضيح است بنده هم در ادامه اين مطلب قصد دارم مطالبي را كه از كتابها و سايتها و تحقيقات ميداني از مردم شريف اشكور و ... گردآوري نموده ام به هم وطنان محترم ارائه نمايم تا شايد بتوانم ذره اي در بقاي چاي اشكور و خطه شمال كمك نمايم . انشاء الله

 

 اسماعيل اشكور كيايي. م 1348 . سپارده

 

 فصل اول

تاريخچه چاي در جهان و كشت ؛ تكثير و برداشت آن

 

 

تاریخچه چای بسیار جذاب است و چشم‌انداز جالبی را به تاریخ جهان ارائه می‌کند. چای برای اولین بار در چین کشف شد، و از آنجا بود که تقریبا با اشتیاق غالب به تمام کشورهای جهان منتشر شد. چای محبوب‌ترین نوشیدنی جهان است و در ضمن به عنوان سالم‌ترین نوشیدنی جهان هم محسوب می‌شود. اگر شما هنوز هم درصدد کشف این واقعیت هستید که چای از کجا آمده و چطور به این نقطه رسیده‌ایم که در حال حاضر چای در تمام گوشه و کنار جهان استفاده می‌شود، بهتر است در بحر یک فنجان چای داغ فرو رفته و تاریخ برگ چای را در طی قرن‌های متمادی کشف و پرورش، بررسی نمایید.

یکی از افسانه‌ها حاکی از این است که کشف چای در سال 2737 قبل از میلاد توسط امپراطوری چین رخ داده است.[چاي 4737 سال پيش در چين كشف شده اما پايش به ايران در زمان قاجار توسط مرحوم كاشف سلطنه نزديك 150 سال پيش باز شده؛ آن هم بصورت مخفيانه : نگارنده ] برای چند صد سال، مردم چای را به دلیل ویژگی دارویی که داشت می‌نوشیدند. در زمان سلسله ژو غربی،  از چای به عنوان نوشیدنی در مراسم مذهبی استفاده می‌شد. در طول سلسله هان (202 قبل از میلاد تا 220 بعد ازمیلاد مسیح)، استفاده ازگیاه چای تا حدودی محدود بود و فقط افراد ثروتمند و سلطنتی چای می‌نوشیدند، آنها نه تنها از چای برای سلامتی خود استفاده می‌کردند بلکه به خاطر طعم و مزه‌ای که داشت نوشیدنی محبوب آنها هم به شمار می‌رفت.

همانطور که می‌دانید بیشتر گیاهان چای در طول سلسله تانگ (618-907) کشف شدند، و نوشیدن چای در میان طبقات پایین جامعه هم در همین دوران شایع شد، و دولت شروع به حمایت از افرادی کرد که چای می‌کاشتند و چای می‌فروختند، و همین امر باعث شد که همه از چای لذت ببرند.

همچنین در طی سلسله تانگ، چای از طریق کشیش‌های ژاپنی که در چین تحصیل می‌کردند به ژاپن رسید. نوشیدن چای در ژاپن اغلب همراه با مراسم ذی بودیسم بود و کشیش‌ها از چای برای بیدار ماندن و تعمق استفاده می‌کردند. به زودی، بودایی ها استفاده از چای ژاپنی را در مراسم مقدس و معنوی و روحانی خود توسعه دادند. امپراطور ژاپن از نوشیدن چای بسیار لذت می‌برد و به همین دلیل دانه‌های چای را از چین وارد ژاپن کرد تا در ژاپن کشت کنند، و استفاده از چای برای عوام مردم هم محیا گردد.

در نهایت در قرن 17 چای به انگلیس رسید که مقارن با مراسم ازدواج شاه چارلز با شاهزاده پرتغالی کاترین براگانزا بود. ملکه چای را نوشیدنی مخصوص اعضاء سلطنتی کرد و به زودی چای به عنوان محبوب‌ترین واردات انگلستان از طریق شرکت‌های هند شرقی محسوب می‌شد. چای بعد از ظهر یا مهمانی چای روش مشترک جوامع شرقی برای نوشیدن چای بود. هر چند چای بطور منظم به انگلیس وارد می‌شد، ولی مالیات آن به حدی زیاد بود که قاچاقچیان چای را بطور غیر قانونی خرید و فروش می‌کردند و برای افرادی که توان پرداحت این مالیات سنگین را نداشتند بصورت قاچاقی وارد می‌نمودند. در دورانی که تلاش می‌شد تا از طریق ورود قاچاق چای سودهای کلانی کسب شود، شرکت‌های هند شرقی، شروع به صادرات چای به آمریکا کردند. چای آمریکا هم مالیات سنگینی داشت و به همین دلیل با احزاب چای بوستون همکاری می‌کردند.

چای را که بعربی "شای" و به زبان های ایتالیایی، اسپانیایی، و چینی "ته" THE و به زبان آلمانی و انگلیسی "تی" و در اصطلاح علمی "تئا"THEA  می¬نامند، عبارت از دم کرده قرمز رنگ و تلخ مزه مکیفی است که در نتیجه تغییر شکل دادن برگهای جوان  "تئاسینانسیس" بدست میآید. در چین درخت چای خود رو و بزیادی درخت مو در کشور ایران و فرانسه (هردو) میباشد. راجع باصل و منشاء این درخت مطالعات فراوانی به عمل آمده ولی آنچه مسلم است بومی آسیا و چین بوده و کاشت آن در قرن¬های دور و درازی عملی میشده است.

چینی ها از 5000 سال پیش بکشت آن آشنا بوده و از برگ آن برای رنگ کردن البسه پشمی و غیره استفاده کرده اند.در باره ی شناسایی این گیاه افسانه های زیادی در میان ملل گوناگون خصوصا چینیان رایج است که بمنظور پرهیز از اطاله کلام از ذکر آنها خود داری می¬کنیم. با وجودیکه اولین بار چینی ها با چای آشنائی پیدا کرده¬اند با اینحال مدتهای خیلی زیاد از موارد استعمال آن در پزشکی اطلاعی نداشتند تا آنکه بمرور آشامیدن مطبوخ برگ آن بین چینی ها معمول و طولی نکشید که مصرف چای از حدود چین خارج و در بین اهالی هند و اعراب معمول گردید. 

 نویسندگان عرب در قرن نهم و گیاه شناسان معروف اروپا در قرن هفدهم در اصل و کیفیت و خصائص چای تالیفاتی چند دارند.مثلا (کمپفر KAEMPFER  در سال 1726 کتاب مفصلی راجع بخواص بهداشت دم کرده چای تدوین کرد. ورود چای را به اروپا برخی توسط "مارکوپولو" در قرن سیزده و عده ای هم ظهور آنرا در اوایل قرن هفدهم میدانند.

اما چنانکه معروف است در آنموقع استعمال آن بواسطه کمی محصول و زیادی قیمت منحصر به پادشاهان و خواص و متمولین و در شمار داروهای پزشکی بود که برای درمان بیماریها بکار می بردند، ولی پس از آن در تمام نقاط جهان بسط و انتشار پیدا کرد.

هلندیها طرز زراعت آن را از مردم جاوه آموختند.

پس از آن فرانسه و ده سال بعد یعنی در سال 1626 انگیسی ها توسط کمپانی مشهور هند شرقی با کشت و زراعت آن آشنایی پیدا کردند. در آنوقت شرکت نامبرده در رطل چای برای "شارل دوم" پادشاه انگلیس بعنوان تحفه و ارمفان پیشکش نمود و گویند ارزش یک کیلو چای در آنوقت سه پوند بوده است.

فرانسویها پس از شناسائی این گیاه تا مدت مدیدی آنرا علف خدائی و نوشابه ی حاصله اش را مشروب ارباب انواع و داروی همه بیماریها میدانستند. ولی در نتیجه کشت و اشاعه آن در کشورهای دیگر مصرفش رفته رفته مانند توتون و غیره زیادتر شد و بقسمتهای گرمسیر رخنه کرد.

چون بوته چای وحشی را اولین بار انگلیسی ها در سال 1872 در کوههای "آسام" پیدا کردند باین لحاظ کشتکاران انگلیسی در هند و سیلان عقیده شان بر اینستکه مأخذ و منشاء چای از چین نبوده بلکه متعلق به "آسام" است و از آنجاست که چای وارد کشورهای جنوبی چین شده. عده ای نیز وطن اصلی این نبات دولپه ای را کوههای شمالی هند می دانند.

اما اکثر محققین عقیده دارند که منشاء چای سرزمین چین است. در قفقاز چنانکه معلوم است کاشت چای از سال 1884 عملی شده و از آن موقع شروع بایجاد کارخانه چای سازی جهت تهیه چای کردند.

از سال 1317 قمری ببعد ترکیه هم شروع بکشت چای نمود باینمعنی که در تاریخ مذکور تخم چای را از باطوم وارد و باحداث خزانه و توزیع نهال چای بین علاقمندان به چایکاری اقدام کرد . در ایران نیز تخم و نهال چای از موقع بازگشت "کاشف السلطنه" از هند یعنی در سال 1318 قمری مورد توجه قرار گرفت و کاشت امتحانی آن از همان زمان در لاهیجان و نزدیکی آن شروع گردید و تا مدتی کشت و کار چای منحصر باین شهر بود ولی بعدا به غیر از این محل در ولایات ساحلی بحر خزر مخصوصا در لنگرود، تنکابن، رودسر، فومن، لاکان و مازندران معمول گردید. ولی کشت چای در آن وقت بواسطه ی فقدان وسائل و عدم بضاعت کشاورزان ترقی شایانی نکرد. بسط حقیقی کشت چای را از سال 1308 شمسی ببعد باید دانست.

با توجه باحتیاجات روزافزون و نیز با احداث کارخانجات متعدد و تکامل وسائل لازم و وسعت زمین های زیر کشت و علاقه صاحبان باغهای چای به مرغوبیت این محصول و کار و کوشش فراوان کارگران و کشاورزان شمال، روز بروز میزان تولید این محصول بالا رفت و اکنون چای ایران همپای چای مرغوب خارجی درآمده است. طبق بررسی های لازم از جمعیت کره زمین بیش از 900 ملیون نفر به استعمال چای عادت دارند. بیشتر مصرف آن در آسیای شرقی (چین-ژاپن- هندوچین) بوده و در اروپا مورد استعمال آن کمتر است.

 

مناطق کشت چای

چای که از نقطه نظر اقتصادی دارای اهمیت زیادی میباشد، جزو یکی از فراورده های کشاورزی و ثروت کشور بشمار می رود و کاشت آن ویژه مناطقی است که دارای باران کافی و زمینهای نشیب دار آفتابگیر باشد.
کشور هائیکه دارای مناطق کشت و محصول فراوان چای میباشند و از فروش و درآمد ان استفاده میبرند عبارتند از: چین، ژاپن، فرمز، هند، سیلان، جاوه، بیرمانی، جزایر آندامان و هندوچین.

علاوه بر کشورهای نامبرده در کلیه شرق اقصی و بسیاری از کشورهای دیگر مانند ناتال (ساحل شرقی افریقا)، روسیه جنوبی( قفقاز) نانتل و جزایر سااندوفی جی و جامائیک، امریکای جنوبی (برزیل، کالیفرنی و غیره) پانتاگونی و شبه جزیره مالاکا، نپال، مادورا و غیره- کشت چای رواج بسزائی دارد.

قسمت اعظم تولید چای منحصر بچین است و بقیه خاص سایر کشورهاست. ولی در سالهای اخیر بعلت عدم توجه چینیان بکشت و زراعت چای از مقدار و مرغوبیت چای این کشور کاسته شده و چای هند و سیلان از حیث خوبی در بازارهای جهان جایگزین چای چین گردیده است. گیاه شناسی چایبوته چای نباتی است طویل العمر و مانند شمشاد همیشه سبز و شباهت با "مورد" MYRTUS دارد.

ایندرخت که معلوم نیست روی چه اصلی آن را به خانواده ی "هسپریده" HESPERIDEES   نسبت می دهند درختی است از تیره ی "ترنسترو میآکاملیه" و گونه کاملیا "نوعی درخت کوچک آسیای شرقی و شعبه تأسه. در این تیره، دو قسم چای تشخیص داده اند یکی چای سبز "تئاوریدیس" و دیگری چای سیاه "تئابوهئا".ایندرخت شامل یک نژاد است و بلندی آن در صورتیکه بحال خود گذاشته شود 8 الی 10 متر و گاهی به 15 متر هم میرسد. اندام و قامت آن نوعا با نواحی کشت متناسب میشود چنانکه در باغات سیلان بلندی بوته های انبوه آن از 80 الی 100 سانتیمتر، تجاوز نمیکند. بلندی آن نیز برای استفاده از برگهای جوانش باید بهمین میزان بوده و زیادتر از دو متر نباشد. برگهای دمدار آن متناوب، بیضی شکل، نوک تیز، دندانه دار و کمی سخت و برنگ سبز تیره و دارای جلای مخصوص است و بطوریکه میدانیم برگها پیش از اینکه به شکل چای درآیند و عملیات چایسازی در آنها انجام گیرد غیر قابل مصرف و جنسی است که فاقد ارزش میباشد.

ولی پس از آنکه مراحل مختلف تبدیل یافتن بچای را طی کرد و قابل طبخ شد، جنسی قابل مصرف میشود. گلهای سفید و منفرد آن کم عطر، خنثی و مانند گل کاملیا زینتی و دارای پنج کاسبرگ و 5 الی 12 طاسبرگ میباشد. تخمدن آن سه حجره ای و هرکدام از این حجرات محتوی یک دانه گرد قهوه ای زرد رنگ میباشدکه به بزرگی گیلاس اند. 

میوه های چای که شباهت به غنچه های گل سرخ وحشی دارد در ابتدا خاکستری رنگ و پس از رسیدن، دانه های روغن دار درونی آن بلوطی رنگ خواهد شد و اصلا عبارت از کپسولی است سخت و تقریبا خنثی و بطور مخصوصی از خط وسط باز میشود.میوه ها پس از آنکه رسیدند شکفته شده و در صورتیکه جمع آوری نگردند تخمها از بوته خارج شده و بزمین میریزند.

 

شرایط احداث مزارع چای

بهترین آب و هوا برای کشت چای آب و هوای گرم مرطوب و یا معتدل گرم میباشد. باغ چای معمولا در نقاطی احداث میشود که بارندگی سالیانه اش3-1 متر بوده و دارای مه و شبنم که از شدت سرما و گرما میکاهند باشد ضمنان حرارت آن نیز بین صفر تا30 درجه بوده و از صفر پائین تر نرود.
آب بیش از حرارت برای درخت چای که در محیط های مختلف کاشته میشود حائز اهمیت است. از جمله عواملی که مانع رشد و نمو چای میباشد کمی رطوبت در اوقات خشک تابستان است و برای حفظ رطوبت در زمین علاوه بر شخم زمستانی در ماه خرداد نیز تمام مزرعه چای را شخم میزنند. مرغوبیت برگ چای بنا بر آزمایش های زیادی که بعمل آمده متناسب با طولانی بودن تابستان و مقدار روزهای بارانی است نه مقدار باران. یعنی هرقدر روزهای گرما و بارانی محل کشت زیادتر باشد بهمان نسبت چای مرغوب و پرمحصول تر خواهد بود. در اراضی رسی شنی که مواد پوسیده اش زیاد باشد و شخم عمیقی معادل 45 سانتیمتر بزمین زده باشند محصول فراوان و مرغوبی بدست خواهد آمد.

درخت چای هم در جلگه و هم در کوهستان بخوبی میروید. چون ممکن است سرما به بوته های آن زیان برساند باید از کاشت چای در نقاطی که متجاوز از 2000 تا2500 متر از سطح دریا بلندی دارند خودداری کرد و برای جلوگیری از آب های راکد معمولا کشت آنرا اختصاص باراضی سراشیب و دامنه تپه های آفتابگیر داد. بادهای ملایم و مرطوب جهت بوته های چای مفید است درصورتیکه بادهای گرم خشک و یا سرد که شدید باشد نامناسب و زیان آور خواهد بود.

بنابراین موقعیت مزارع چای را طوری باید انتخاب کرد که مواجه با وزش بادهای دریایی ملایم و مرطوب باشد معمولا بوسایلی از قبیل "پرچین" و اشجاری که بمنزله ی باد شکن و پناهگاه اند آنها را محافظت میکنند. بهمین منظور و جهات دیگر باغات چای را بوسیله برخی درختها محصور میدارند و آنها را از تشعشع آفتاب سوزان مصون نگهمیدارند. تجربه و آزمایش نشان داده که بوته چای از گیاهان سایه دوستی است که در زیر نباتات بلند قد به خوبی رشد و نما میکند.

بهمین لحاظ کشورهای چای خیز دنیا مانند سیلان و غیره برای نگهداری نهالها از بادهای شدید و جلوگیری از تابش آفتاب سوزان چای را توام با درختان مرکبات و درخت "نوبه" یا "اوکالیپتوس"، انواع اقاقیا و غیره بفواصل ده متر از یکدیگر میکارند و یا باغ چای را بوسیله کشت این درختان در حاشیه آنها از باد و سایر آسیب ها مصون میدارند

 

زمین چایکاری

زمین و بذر و آب از ارکان اساسی زراعت اند.

برای احداث باغ چای قبل از هر چیز تعیین و انتخاب محل زمین و بذر خوب ضررریست و برای آنکه از زراعت چای بتوان بهره کافی برد همانطور که یادآوری شد باید آنرا در آب و هوای گرم ملایمی که بارندگی های متناوب دارد و کمترین حد آن در سال 1500 میلیمتر است کاشت. زمینی که برای کاشت انتخاب میشود باید از اراضی رسی قرمز مخلوط با خاک سیاه (خاک برگ دار) باشد.

انتخاب زمین هایی که دارای شیب ملائم و دارای مواد آلی و خاکهای هوموسی فرش میباشند به استحصال بعدی این زراعت کمک فراوانی میکنند. زیرا از خواص اراضی اخیر اینست که از حرارت آفتاب بیشتر استفاده کرده و زودتر گرم میشوند و در نتیجه نباتات در آنها پیش رس میشوند و عمل تبخیر زودتر انجام میگیرد. چون این نوع خاک شامل ازت و کربن زیاد است و این دو عنصر باعث ازدیاد شاخ و برگ نبات میشوند باین مناسبت است که اینگونه خاکها را "عصب زراعت" مینامند.

وجود چنین زمین هائی در ایران بزراعت بسیار کمک میکند. مخصوصا زمین های سواحل بحر خزر که زراعت چای در آن مرسوم است از محال جنگلی بسیار قدیمی است که دارای رسوب و خاک برگ کافی بوده و در نتیجه محتاج بکود نیست. آهک یا کربنات دوسود که در تمام زمین ها به نسبت های مختلف وجود دارد و جهت تغذیه اغلب نباتات لازم میباشد برای بوته چای نامناسب و زیان آور است. در عوض بوته ی چای طالب زمین های شنی رسی اکسید دار (اکسید دوفر) ازتی میباشد.

هر قدر بوته چای در زمین های رسی و آهکی پر خرج و کم نمو و کم محصول است در عوض در زمینهای ازت دار، قوی و دارای رشد کافی و چای زیاد و در نتیجه کم خرج میباشد. برای تأمین چنین منظوری و نیز تقویت زمین میتوان در مواقع آبیاری خزانه چای از فضولات حیوانات که با آب مخلوط میشود بزمین داد. گرچه انواع مختلف چای هر یک در زمین های بخصوصی عمل میآیند ولی نوعا بوته ی چای احتیاج به کود داردامروزه از ایجاد باغهای چای در سراشیبی هایی که دارای شیب های تند است حتی المقدور احتراز میکنند چه اینگونه زمینها را نمیتوان بخوبی شخم زد و وجین کرد. بعلاوه بالا رفتن و پائین آمدن از سرازیری های تند برای چیدن برگ مشکل است و بهیچوجه مقرون بصرفه و صلاح نیست. 

باغهائی که باغداران سابقا روی این دامنه های تند در سواحل شمالی احداث می کردند دارای بوته های لاغر و ضعیف ولی برعکس آنهائیکه در پائین قرار داشت دارای بوته های بزرگ و قوی بود.  علت این تفاوت اینستکه خاک روی دامنه ها در اثر بارانهای بهار و پائیز (این خاک دارای مقدار زیادی مواد آلی است) شسته شده و بپائین ریخته است برای جلوگیری از ریزش خاک و عریان نماندن ریشه های نهال چای که در این قبیل زمین های با شیب تند درست کرده اند، برخلاف شیب زمین چپر بندی میکنند.

فاصله این چپرها برحسب شیب زمین فرق میکند باینمعنی که هرچه شیب زمین تندتر باشد فاصله آنها را از هم کمتر میگیرند. این چپرها در مواقع بارندگی از ریزش خاک دامنه ها رو بپایین جلوگیری میکنند. خوشبختانه باغداران پی بمعایب باغ چای در دامنه های تند برده و از زیانهای آن با خبر شده اند بهمین جهت مدتهاست که احداث باغ چای منحصر بزمین های جلگه و یا سرازیری های ملایمی است که آب راکد نزدیک سطح آنها وجود ندارد.

 

تکثیر بوته و تهیه تخم چای

تکثیر بوته چای بوسایل بذر،  شاخه خواباندن، قلمه زدن و یا جوش، میباشد ولی بهترین طرز که در ازدیاد چای عملی است، کاشتن دانه در محل اصلی و مخصوصا در خزانه است و بکار بردن سایر طرق تقریبا مقرون بصرفه نیست. در انتخاب تخم چای نیز مانند زمین باید بسیار دقت کرد، چون تخم مرغوب در داشتن نهال خوب تاثیر بسزائی دارد. از تخم ضعیف و بد بوته های بیمار و کم قوت می روید و ظاهرا قسمتی از خرابی باغهای چای سواحل شمال در اثر همین بی دقتی در انتخاب تخم میباشد. برای تهیه تخم خوب بوته های مخصوص باید تربیت کرد و برگ آنها را نچید زیرا از یک بوته، هم برگ و هم دانه نمیشود برداشت کرد و در صورتیکه بخواهند تخم گیری بکنند، باید از برگ آن صرفنظر کنند و در صورتیکه بخواهند برگ بچینند باید از تخم نیز صرفنظر کرد.

با رعایت این شیوه ها هم چای و هم دانه ای که بدست می آید هر دو خوب و بی عیب خواهد بود. برای تهیه تخم خوب همان کاری را باید کرد که امروزه در کشورهای جهان متداول است. بدین طریق که تخم چای را بدون اینکه قبلا در خزانه بکارند و یا آنها را جابجا کنند، مستقیما در جای اصلی بفاصله دو متر از همدیگر کاشته و بعد آنها را تنک میکنند بطوریکه فاصله بوته ها از یکدیگر 4-6 متر شود و معمولا به درخت هائی که به منظور تهیه تخم میکارند کود نمی¬دهند و آنها را هرس نمی کنند.

فقط هرچند مدت یکمرتبه زمین را سیخک زده وجین میکنند تا بوته ها قوی شده و موسم گل و میوه دادن آنها در سن 8 سالگی فرا رسد. گل آنها نوعا زیاد است و درخت ها در سن 15-20 سالگی حداکثر تخم را که برابر با 185 کیلو میباشد خواهند داد. باید دانست تخم درختها از این سن ببعد ناسالم و غیر مرغوب است و از انتخاب آنها باید صرفنظر کرد.

بنا بر آزمایش و امتحاناتی که بعمل آمده تخم هائی که از درختان 10-12 ساله جهت بذر کاری انتخاب کنند بهتر است و برای اینکه تخم خوب از بد شناخته شود، بهترین راه اینستکه تخم ها در آب نمک ده درصد ریخت. در اینصورت تخمهای خوب سالم و سنگین و مغز دار ته نشین شده و آنهایی که پوک و سبک است در سطح آب میماند که باید آنها را دور ریخت و از کاشتن آن صرفنظر کرد. موقع تخم گیری بر حسب درجه حرارت و آب و هوای مناطق مختلف میباشد.

چنانچه در کشور چین از اوایل دی و در آسام آذر و در سیلان فروردین ماه است. اما در ایران معمولا هنگام تخمگیری از پایان مهر تا اواسط آذر میباشد. بوته چای برخلاف بیشتر درختها سالی دو مرتبه گل میکند یکی در بهار که میوه گلهای آن در اواسط پائیز رسیده و تخم چای تولید میکنند دیگر در پائیز که گلهایش بدون ثمر میریزدمیوه چای ابتدا سبز روشن بوده و پس از آنکه رسید سبز مخلوط بقرمز میشود و در این موقع باید آنرا چیده و در جای مناسبی پهن کرد تا پوست میوه بپوسد و تخم از آن جدا شود. دانه ها را روی هم توده نمیکنند چون در این صورت تخمیر و فاسد شده و روغنی میگردد و اگر بموقع خود (مهر-آذر-دی) از بوته چیده نشود بزمین میریزد و بواسطه جذب رطوبت زمین فاسد میگردد. بذر چای را که مدتی در درون میوه است پیش از کاشت مدتی در مکانی ذخیره می نمایند تا خوب برسد.

قوه نامیه تخم چای چندان زیاد نیست و مانند قوه نامیه دانه های خرما، قهوه، کاکائو خیلی کم و در اندک مدتی بادخور و تنک می¬شود بطوری که دیگر قابل جوانه زدن نخواهد بود. تخم چای بلافاصله پس از چیدن از درخت قابل کشت نیست و مدتی باید آنرا درمحل مناسبی با دقت نگهداری کرد و چون قوه حیاتی تخم چای در جای نسبتا مرطوب محفوظ میماند، باینجهت برای جلوگیری از اتلاف قوه نامیه تخم ها را در جعبه های مخصوصی میریزند و باینطریق ممکن است تخم چای را تا ششماه محافظت کرد. بذر چای کاشتنی باید سالم، قوی و عاری از هرگونه بیماری بوده و از بوته های سالم قوی ویژه تخم انتخاب شده باشد زیرا در نتیجه  انتخاب تخم خوب و سالم و بنا بر آزمایشهای زیادی که بعمل آمده از یک باغ چای تا مدت 30 الی 50 سال بخوبی میتوان بهره برداری کرد.

 

تهیه زمین خزانه و کشت بذر

چای را برای تقویت بوته های آن مثل ساید درختها باید در دو زمین کاشت، یکی کشت دانه در خزانه و دیگری غرس نهال در جای اصلی. خاک زمین خزانه باید نرم، عمیق، قابل نفوذ و پر قوت باشد. جهت آن معمولا سمت جنوب، جائیکه از باد محفوظ و بآب نزدیک است تعیین میگردد. بنا بر این پیش از کشت بذر و یا غرس نهال لازم است که در پائیز یا اول بهار زمین خزانه را با بیل و یا گاوآهن خوب زیر و رو کرد و سنگ و کلوخ و ریشه علف های هرز زمین را ازغربال در کرد و دور ریخت پس از آنکه زمین هموار و به کرت های کم عرض (یک متر) و طول اختیاری تقسیم شد مقداری کود پوسیده مخلوط با خاک برگ به قطر 7-8 سانتیمتر در سطح زمین پخش میکنند تا خاک خزانه پر رشوه و با قوت گردد.

موقع کاشت دانه چای در خزانه، پائیز یا بهار است ولی طبعا پائیز مرجح است و اگر بخواهند در بهار بکارند، پیش از وقت تخمها را جهت تسریع در جوانه زدن باید زیر توده ای از کود خوابانید و در اول بهار دانه های جوانه زده و آماده کشت را در زمین خزانه بعمق 2-3 سانتیمتر و بفاصله 10-15 سانتیمتر در روی ردیفهائی که از یکدیگر 10 سانتیمتر فاصله دارند کاشت.
پس از آن، روی کرت های خزانه را بقطر 2-3 سانتیمتر از پهن پوشانید و معمولا در صورت عدم بارندگی در طول بهار و تابستان یا کمیابی باران، با آبیاری دستی جبران این نقص را میکنند و هر ده روز یک بار زمین خزانه را طوری آب میدهند که تا عمق زمین فرو رود. در این صورت پس از 20 الی 30 روز دانه ها سبز شده و نهال از زمین سر بر میآورند پرستاری و مراقبت زمین از همین موقع شروع میشود. در این مواقع زارعین پیش از آنکه علف هرز سطح کرت ها را بگیرد آنرا وجین کرده و تا موقع جابجا کردن نهال ها لا اقل 3 الی چهار مرتبه زمین را سیخک میزنند و علف های زائد را دور میریزند. نهال های فوق العاده جوان حساس چای را باید بوسایلی از گرما محفوظ داشت و برای آنها سایه بانهای یکمتری ترتیب داد. یعنی بوته های جوان را بوسیله حصیر و پوشاکی مانند شاخه  و برگ از اشعه مستقیم آفتاب مصون و محفوظ داشت.

نهال های خزانه  باین ترتیب پس از 6 الی 7 ماه رشد کافی کرده و به طول 30-35 سانتیمتر میرسند که در اواسط پائیز همان سال در مواقع بارانی میتوان آنها را بزمین اصلی انتقال داد مدت گذاردن نهال در زمین خزانه در کشورهای مختلف متفاوت و از 6 الی 12 ماه طول میکشد. حتی در زمین های بسیار مرتفع موقعی برای انتقال نهال به زمین اقدام میکنند که نهالها کاملا قوی و دو سه ساله شده باشند. مقدار بذری که در هر هکتار زمین خزانه میکارند در نقاط مختلف متفاوت استصرف نظر از تمام این مسائل چای بر خلاف درختان میوه باید پر قوه باشد تا بجای محصول، شاخ و برگ تولید کند. برای قوی کردن درخت چای کود کافی لازم است و مابین کود های گوناگون کودی که برای باغ چای بهتر از همه است، کودهای ازته میباشد چه در اثر آن بوته چای شاخ و برگ زیادی خواهد داد. کودهای دیگر که بالنسبه ازت زیاد دارند عبارتند از کود انسان و کود سبز. و چون کودهای نامبرده به تنهائی کفاف باغ چای را نمیدهد باینجهت برای ترمیم آن کودهای کنجاله، مخصولا تفاله کرچک 7% ازت و 22% سولفات دامونیاک دارد) و یا خاکستر چوب را که شامل 13% پتاس است به همراهی آنها و یا کودهای ازت دار دیگر مانند فضولات حیوان و غیره بمقادیر متناسب میتوان بکار برد.

برداشت محصول چاي

برداشت محصول در پایان سال سوم غرس نهال یعنی موقعیکه سن نهالها سه سال و نیم است شروع میشود ولی باز هم نشو و نمای درخت در اینموقع ناقص بوده و در هفت سالگی بوته آن کامل میشود. موقع شروع چیدن برگهای یک باغ چای، بسته بآب و هوای مناطق مختلف متفاوت میباشد و  سه چین آن معمولا از اواسط اسفند تا اوایل مرداد به طول می انجامد. برگهای بوته چای از حیث مرغوبیت و جنس یکسان نیستند و لطیف و زمخت میباشند بطوریکه از بوته های یک باغ چای، سه جور برگ میتوان برداشت کرد. بهمین جهت در موقع برگ چینی می کوشند که برگهای لطیف و جوان با برگهای ضخیم و خشن مخلوط نشده و جداگانه چیده شوند. طرق سه گانه ی برگ چینی به قرار زیر است:

1-از برگهای ریز جوان انتهای ساقه و شاخه های جوان 5-6 برگه جوانه انتهائی و یک الی دو برگ مجاور آن را می چینند و این برگها و جوانه انتهائی که فوق العاده لطیف و ظریف اند بهترین چای را میدهند و این نوع چای مرغوب و معطر که از چین اولیه برگها بدست میآید، بر خلاف چین های دیگر مقدار آن خیلی کم است و در مقابل کیفیت بسیار دارد. برگهای چین یکم کوچک، چسبنده، نازک و بسیار لطیف هستند که برای تهیه چای معطر بسیار مرغوب به کار میروند. این چای چین اول را <<پکو>> مینامند. از چایهای بسیار عالی است که دارای3.5 درصد کافئین است. شروع چین یکم بنا بآب و هوای مناطق مختلف و موقع آن از اوایل اسفند تا اواسط فروردین میباشد.

2- برگهای متوسط که همان جوانه های ثانوی درخت یعنی 2-3 برگ زیر جوانه های انتهائی درخت اند. مقدار آنها نسبت بچین یکم زیادتر است و از نظر کیفیت و مرغوبیت جنس متوسط میباشد. این چای متوسط که دارای 2.8 درصد کافئین است از چین دوم که اصطلاحا << شوشنگ>>  مینامند بدست میآید.

3- شروع برگ چینی سوم که چای معمولی از آن بدست می آید و چای آنرا <<کنگو>> مینامند مابین چایها چای نسبتا پستی است. چه کافئین آن کم و 2.7 درصد است و نوبت آن معمولا یک ماه پس از چین دوم و در موقعی است که تقریبا برگها به نحو کامل خود رسیده اند. برگهای بزرگ چای، پست بوده و مقدار آنها برخلاف چین یکم خیلی زیاد است.

بنابراین طرز چیدن برگها باین نحو انجام میگیرد که در چین اول جوانه و یک الی دو برگ نزدیک بآن و در چین دوم 2-3 [2 تا 3]برگ مجاور به جوانه و در چین های بعد تقریبا تمام برگها را می چینند و یا اینکه برگ های بوته ها را هرقدر بیشتر بچینند محصول زیادتر خواهد شد. معهذا بوته ها را از برگهای جوان یک مرتبه نباید عریان کرد؛ زیرا به نشو و نمای طبیعی درخت صدمه وارد آمده و در نتیجه درختان ضعیف و کم محصول خواهند شد. در باغها عموما چیدن برگ چای توسط زنها و در سه فصل یعنی بهار، تابستان و پائیز در مواقع غیر بارانی انجام میگیرد.

طرز عمل باین طریق است که زنان زارع روی بوته ها خم شده و بوسیله انگشتان خود برگهای سبز را می چینند و در سبدهای چوبی و یا ترکه ای که در پشت دارند میریزند و مزد آنها معمولا بسته بمقدار وزن برگی است که در روز می چینند. یک نفر زارع قابل بطور متوسط در روز میتواند 7 الی 25 کیلو گرم برگ از بوته ها بچیند. به تجربه ثابت شده اگر در ایجاد و احداث مزارع چای کلیه موازین و اصول علمی و فنی رعایت شود و نیز اگر روشهای نوین هرس، برگ چینی و کود دادن که نخستین اقدامات چایکاران است و طبعا باستحصال و عوائد محصول کمک خواهد کرد مورد توجه قرار گیرد نه تنها کشور ما از لحاظ اقتصاد چای از چایهای خارجی بی نیاز خواهد شد بلکه چای ایران را از آنچه که هست عالیتر و مرغوب تر به دنیا خواهد شناساند.

تحقيق و گردآوري اسماعيل اشكور كيايي م 1348 سپارده