قطب الدين لاهيجى  اشکوری از دانشمند قرن يازدهم هجرى{ از مفسیرین و علمای دوره ی صفویه}

محمد بن شيخ على بن عبد الوهاب شريف ديلمى لاهيجى اشكورى از دانشمندان و فضلا  قرن يازدهم هجرى است. وى از شاگردان مير داماد و معاصر با حرّ عاملى بوده است. از آثار رياضى او كتاب «لطايف الحساب» به زبان فارسى است كه نسخه خطى آن به‌شماره ۵۶٠٩ در كتابخانۀ آستان قدس رضوى موجود است. وي صاحب كتاب محبو القلوب و رساله اي در عالم مثالي ميباشد .[ دانشمندان ايران از كهن ترين زمان تا پايان دوره قاجار ج 1  و الكني و القاب ج 3 ص 70]

قطب الدين لاهيجى

محمد بن على-بن عبد الوهاب شريف ديلمى لاهيجى اشكورى، از علماى اماميّۀ قرن يازدهم هجرت ميباشد كه از تلامذۀ مير داماد (متوفّى بسال ١٠۴٢ ه‍ ق-غمب) ، با شيخ حرّ عاملى (متوفّى بسال ١١٠۴ ه‍ ق-غقد) معاصر و عالمى است فاضل عامل متألّۀ كامل متبحّر شاعر ماهر جليل القدر و از تأليفات او است:

١-ثمرة الفؤاد كه حاوى اسرار احكام دينيه و حقائق اعمال است از عبادات و معاملات و غيرها

از اول فقه تا آخر ديات و يك نسخه از آن‌كه در سال هزار و هفتاد و پنجم هجرت در حال حيات مؤلف نوشته شده در خزانۀ رضويه موجود است ٢-رساله‌اى در عالم مثال ٣-محبوب القلوب.

سال وفاتش بدست نيامد و لكن چنانچه روشن شد بعد از سال هزار و هفتاد و پنجم هجرت و يا در خود آن سال بوده است    

ريحانه الادب في التراجم المعروفين بالكنيه او اللقب ج 4 مدرس محمدعلي ناشر كتابفروشي خيام تهران سال 69 و  (مل و ص ٢١٧ هب و ١۵ ج ۵ ذريعة

 

 

تفسير شريف لاهيجى

شريف لاهيجى، محمد بن على، قرن ١١ ق.

تفسير شريف لاهيجى/تصنيف بهاء الدين محمد ابن شيخ على الشريف لاهيجى؛ با مقدمه و تصحيح، سيد جلال الدين حسينى ارموى؛ [و محمد ابراهيم آيتى]، تهران: علمى،١٣۴٠ ش.

۴ جلد.

شريف لاهيجى در ضمن شرح‌حال خود مى‌گويد:

      «جدّ اعلاى من، پيله فقيه (يعنى فقيه بزرگ) اشكورى، فقيهى صالح و زبان شناس بود، كه والى منطقه او را مجبور كرد از اشكور به لاهيجان بيايد. در همين زمان، سيد جليل، سيد محمد يمنى از ترس پادشاه روم و براى حفظ عقيدۀ خود همراه فرزند فاضل خود سيد على، و فاطمه دختر سيد على به ايران آمدند، و در شهر قزوين بر شاه طهماسب صفوى وارد شدند، و مورد احترام او قرار گرفتند.

    سيد محمد نامبرده پس از سه ماه در قزوين درگذشت. و همراهانش به گيلان آمدند و در منزل جدّم پيل فقيه وارد شدند. و فاطمۀ نامبرده به عقد جدّم عبد الوهاب درآمد. پدرم پس از كسب علوم معقول و منقول و فروع و اصول، شيخ الاسلام و مرجع مسلمين نه‌تنها در گيلان بلكه در تمام ايران شد و در بعضى از سالهاى وبايى در ضمن نماز صبح درگذشت.

      مناصب او، پس از وفاتش به پسر بزرگش شيخ جلال رسيد، كه سه سال پس از پدر درگذشت. و پس از آنها اين مسئوليت‌ها به من محوّل گرديد.»

شريف لاهيجى، از زلزلۀ لاهيجان در روز چهارشنبه عيد قربان سال ١٨٧سخن مى‌گويد. و به قرينۀ ديگر قبل از ١٠٩۵ درگذشته، پس تاريخ وفات او بين سالهاى ١٠٨٨ تا ١٠٩۵ مى‌باشد.

      وى با محمدين ثلاثۀ اواخر (محدث كاشانى، علامه مجلسى، شيخ حر عاملى) و نيز مولى خليل قزوينى و ملا محمد امين استرآبادى معاصر بوده و بعضى از سخنان آنها را در كتابهاى خود نقل كرده است.

وى نزد ميرداماد نيز تلمذ كرده است.

تأليفات وى عبارتند از:

١-محبوب القلوب

٢-رساله در عالم مثالى كه از آن به نام رسال مثاليه و فانوس خيال هم نام برده است.

٣-شرح صحيفۀ سجاديه

۴-تفسير شريف لاهيجى در بعضى از فهارس از آن به‌عنوان ترجمه القرآن ياد كرده‌اند.

۵-خير الرجال در توضيح رجال كتاب «من لا يحضره الفقيه»

۶-لطائف الحساب  موجود در آستان قدس رضوي

(مقدمه تفسير شريف لاهيجى، ج ١/٨۵-۵ و تفسير البلايل و القلاقل ج 4 ص186 و 187 ]

ترجمه القرآن (فارسى)

اين تفسير دو جلد است و متعلق به بهاء الدين محمد بن شيخ على شريف

است. نسخه‌اى از آن جلد اول كه از آيه چهارم سوره بقره است و بخط نسخ نوشته شده بشماره ١۴۶٣ كتابخانه آستان قدس رضوى ثبت است. در آخر جلد دوم مترجم و مؤلف نوشته است، اين ترجمه بدست بهاء الدين محمد بن شيخ على شريف لاهيجى عفى اله عنهما تأليف يافته و در سال ١٠٨١ در امل الامل، مولانا قطب الدين محمد بن على الشريف الديلمى لاهيجى را از معاصرين نام ميبرد. مؤلف نجوم السماء هم همين عبارت امل الامل را نقل كرده. در هدية الاحباب اين شخص بنام قطب الدين اشكورى شاگرد ميرداماد و مؤلف محبوب القلوب نامبرده شده است.

     مؤلف الذريعه در جلد ۵ صفحه ١(مؤلف اين كتاب را قطب الدين اشكورى متوفى بسال ١٠٧۵ دانسته است. باين مؤلف كتب ديگرى از قبيل (لطائف الحساب و ثمرة الفواد) منسوب است. ديباچه ايندو كتاب خطى كه بشماره‌هاى ۵۶٠٩ و ٣۵٢۴ كتابخانه آستان قدس رضوى موجود است ميرساند كه مؤلف داراى طبع شعر و قريحه ادبى بوده و مدتى در اصفهان ميزيسته و آنگاه به لاهيجان رفته است.

     نسخه دوم اين تفسير از اول سوره كهف تا آخر قرآن است. از ابتداى نسخه، چند سطرى از بقاياى تفسير سوره اسرى كه متمم عبارت جلد اول ميباشد موجود است. شماره كتابخانه آستان قدس ١۴۶۴ ميباشد.[مفسران شيعه  ج 1 ] 

 

دانشمندان ايران از كهن ترين زمان تاريخي تا پايان دوره قاجار ج 1  حقيقت عبدالرفيع نشر كومش تهران1389

الکنی و الألقاب (مکتبة الصدر] ؛ قمي ، عباس و اميني ، محمد هادي ؛ مكتبه الصدر ؛ تهران؛ .1368

منبع ص 186 و 187 كتاب تفسير شریف البلابل والقلاقل ج 4  محقق صفاخواه محمدحسين ناشر  احيا كتاب تهران ايران . 1376 .

منبع كتاب مفسران شيعه ج 1شفيعي محمد- نشر داشگاه  پهلوي تهران 1348

طبقات اعلام الشيعه  ج 5 ؛ آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن ؛ محقق  منزوي ، علي نقي ؛ قم

 

{حقیر مطالب بالا را از کتب و مقالات مختلف گردـآوری نموده ام . انتشار فقط با ذکر منبع جایز است}
گردآوری و تحقیق : اسماعیل اشکور کیایی 48/م سپارده