رزماري Rosmarinus officinalis    يا اكليل كوهي و خواص آن

 

رزماری

 

 بيوگرافي رزماري

نامهای دیگر: رزماری، رزمارین، اکلیل الجبل، ندی البصر، گیاه قیصر، گل عسل، رومارون.

فارسی:  اکلیل کوهی      عربی:  اکلیل الجبل      فرانسه:  Rosemary      علمی:  Rosmarinus officinalis      انگلیسی:  Romarin

گیاهی است از خانواده لابیاته Labiatae ، چندساله به صورت درختچه کوچک که ارتفاع آن یک الی دو متری همیشه سبز با شاخه های انبوه چوبی و برگهای سوزنی شکل دارد.

محل رویش آن مناطق مدیترانه است ولی در اکثر نقاط جهان منجمله ایران نیز کشت می شود. قسمت قابل استفاده گیاه، برگ و گل می باشد.

 رزماری یا اکلیل کوهی، گیاهی چند ساله، معطر و از خانواده نعنائیان است که برگ‌های سوزنی شکل و همیشه سبز دارد.

این گیاه، در کشورهای اروپایی جایگاه ممتازی در آشپزخانه داشته و در تهیه سس‌ها و گوشت کباب وجود آن ضروری است.

این گیاه، بومی مناطق مدیترانه و اروگوئه  است. گل‌های آن در رنگ‌های گوناگون سفید، صورتی، بنفش یا آبی می‌رویند.

نام رزماری برگرفته از کلمات لاتین ""ros به معنای شبنم و "marinus" به معنای دریا است. ارتفاع بوته این گیاه 50- 20 سانتی‌متر است و در شرایط مناسب آب و هوایی که برای این گیاه همان هوای گرم و مرطوب است ارتفاع آن به 150 سانتی‌متر هم می‌رسد.

از نظر خواص طبی و دارویی رزماری اثر ضدعفونی کننده و معرق داشته و جریان خون را در اندام‌های شکمی افزایش می‌دهد و در تحریک میزان ترشح شیره‌های گوارشی و صفرا بسیار مفید است.

برخی از مهمترین خواص دارویی گیاه رزماری یا اکلیل کوهی عبارتند از:

ضد درد، ضدعفونی‌کننده، ضد افسردگی، ضد التهاب، خلط‌ آور، ضد ویروس و تقویت کننده نیروی جنسی است.

این گیاه شفا‌بخش، برای معالجه رماتیسم، فلج، سستی اعضاء، تشنج، اختلالات عصبی و تنفسی و همچنین نارسایی کبد و کیسه صفرا مفید و موثر است.

باعث گشادی رگ‌ها و تقویت گردش خون می‌شود بنابراین برای جلوگیری از ریزش موها مفید است.

محققان در تحقیقات خود متوجه شدند این گیاه نه‌ تنها حافظه بزرگسالان را تقویت می‌کند بلکه برای تقویت حافظه دانش‌آموزان نیز مفید است.

خستگی‌های مفرط را بهبود بخشیده و برای رفع اضطراب و پریشانی توصیه می‌شود.

دردهای عضلانی را تسکین می‌بخشد و سوءهاضمه ناشی از استرس را برطرف می‌می‌کند.

در رایحه‌ درمانی استفاده‌های بسیاری از این گیاه می‌شود که ایجاد احساس جوانی و شادابی، ‌عشق و سلامتی و نیز خواب راحت از جمله کاربردهای موثر این گیاه در این حرفه است.

از گیاه رزماری برای رفع چاقی، بیماری‌های کبدی و معدی، برونشیت و آسم استفاده می‌شود.

استفاده از این گیاه برای تنظیم ضربان قلب توصیه می‌شود.

توجه:

مادران باردار،‌ مبتلایان به صرع از مصرف این گیاه خودداری کنند همچنین در موارد حساسیت‌های شدید از این گیاه دارویی استفاده نشود.

 

    ترکیب شیمیایی

حاوی یک اسانس روغنی تا 2 درصد که شامل سینئون، کافور و برندل است همچنین داری آلکالوئیدها، ساپونین و اسیدهای آلی و تانن می باشد.

 

    حکایتی از اکلیل کوهی

یونانیان برای آن مقامی والا قایل هستند و آن را علامت عشق، عروسی و مرگ میدانند. ایزابل، ملکه مجارستان در سن هفتاد و دو سالگی در اثر رماتیسم شدیدی بیمار شد و به کمک آلکولان اکلیل کوهی از این بیماری شفا یافت و به قدری چالاکی و چابکی پیدا کرد که پادشاه لهستان تقاضای ازدواج با او را کرده بود و از آن تاریخ تاکنون الکولان اکلیل کوهی را آب ملکه مجارستان لقب داده‌اند و آن را برای درمان زخمها و درد رماتیسم به کار می‌برند.

ابوعلی سینا پزشک معروف ایرانی که در سالهای 980 – 1037 م. زندگی می‌کرده است و مصرف آن را برای درمان زکام، برونشیت ونزله تجویز می‌کرد.

 

    خواص دارویی رزماري

اکلیل کوهی را در مورد درمان آسم، اختلالات برونشیت، سیاه سرفه و درد معده، درمان عوارض بحرانهای کبدی، بی خوابی، میگرن و تپش قلب می‌توان مصرف و توصیه کرد. خانمهایی که دچار قاعدگیهای دردناک هستند، یا کسانی که رماتیسم دارند از مصرف آن برای درمان خویش کمک می‌گیرند. برای سرطان، فلج، ضعف عمومی و تجدید قوی جوانی مفید است. در استعمال خارجی برای درمان رگ‌ به ‌رگ شدن اعضای بدن، دررفتگی، پیچ خوردگی عضوی از بدن استفاده می شود.

 

    طریقه مصرف

جهت بیماری های آسم، بحرانهای کبدی (معالجه تنبلی کبد و یا احتقان کبد)، میگرن و سردرد و رماتیسم و بی خوابی بیست تا سی گرم ساقه گلدار اکلیل کوهی را که خشک کرده‌اید در یک لیتر آب جوش بریزید و دوازده دقیقه آن را دم کرده و بعد آن را صاف کنید و با عسل شیرین سازید و قبل یا بعد از هر غذا یک فنجان از آن را بنوشید.

طرز استفاده از اکلیل کوهی جهت رگ به رگ و پیچیدن عضو بدن و شستشوی زخمها: شصت گرم ساقه های گلدار اکلیل کوهی را که خشک کرده اید در یک لیتر آب سرد بریزید و ظرف محتوی آن را روی آتش بگذارید تا به جوش آید، بعد ظرف را از روی آتش بردارید و دوازده دقیقه دم کنید و سپس پارچه را در آن بخیسانید و آن پارچه را روی محلی از بدن که رگ به رگ شده یا پیچ خورده و درد می کند بگذارید، هر چه می توانید این ضماد را نگه دارید و هر روز دو بار این کار را بکنید تا درد آن بکلی برطرف شود.

درد رماتیسم: 100 گرم برگ خشک اکلیل را بمدت ده دقیقه در دو لیتر آب بجوشانید و آن را در آب وان حمام بریزید و در آن آب استحمام کنید و بدن خود را مالش دهید درد رماتیسم آرامش و تخفیف پیدا می کند.

 

رزماري    از دیدگاه حکمای طب سنتی  ایران

اکلیل کوهی (اکلیل الجبل) از نظر طبیعت خیلی گرم و خشک است و خوردن آن برای سرفه های رطوبتی مزمن و تنگی نفس و خفقان سرد و استسقای رزقی (زردآب در پرده صفاق شکم جمع شود) که با حرارت و عطش شدید توام نباشد و برای باز کردن گرفتگی ها، انسداد کبد، طحال، پاک کردن ریه، تحلیل بادها، تسکین درد کبد، معالجه یرقان سوداوی، خرد کردن سنگ کلیه و مثانه، ازدیاد ترشح بدن (ادرار) و حیض (خون عادت ماهانه) مفید است. ضماد آن برای تحلیل ورمهای مزمن مفید است و ضماد برگ آن از سایر اعضاء قوی تر است و اگر ضماد برگ آن را در موارد چشم درد به کار برند، درد را کاهش می دهد. مالیدن عصاره آن برای تقویت موی سر و ابرو بسیار مفید است.

مصرف دم کرده آن 20 – 5 گرم برگ یا سرشاخه گلدار آن برای چهار لیوان آب کافی است، در مواردی که نتیجه خوب گرفته شود این مقدار تا 50 گرم امکان افزایش دارد. خیس کرده 40 – 30 گرم برگ و سرشاخه‌های گلدار آن در سرکه رقیق که مدت 3- 2 روز بماند و پس از آن روزی 5 – 4 قاشق خورده شود به عنوان مدر برای ازدیاد ترشح بو و استسقاء نافع است.

تذکر: برای گرم مزاجان مضر است از این نظر باید با سکنجبین خورده شود، سقط کننده جنین است و زنهای باردار باید از مصرف آن پرهیز کنند، مصرف زیاد از حد مجاز آن سمی است و جانشین (بدن)آن از نظر خواص دارویی افسنتین است.

 

 و در نهایت خلاصه‌ای از خواص اکلیل کوهی بشرح ذیل می باشد:
1- ضد ضعف عمومی بدن
2- ضد آسم
3- ضد تپش قلب
4- ضد روماتیسم
5- ضد نقرس
6- ادرارآور
7- ضد تشنج
8- ضد صفرا
9- ضد سوءهاضمه
10- تقویت کننده دستگاه گوارش
11- ضد سیاه سرفه
12- قاعده آور
13- ضد سردردهای سرد
14- ضد عفونی کننده و التیام بخش
15- تقویت کننده اعصاب
16- ضد ترشحات غیرطبیعی رحم

 

منابع :

-- همشهري آنلاين

- مقاله خانم ربابه درباباري [ باتشكر از خانم درباباري كه گاهاً از سايتش استفاده مي كنم http://robabnaz18.persianblog.ir/ 

-  بررسي هاي ميداني

 

تحقيق و گردآوري اسماعيل اشكور كيايي م 1348 سپارده