آب تره يا علف چشمه با نام علمي  Nasturtium nasturtium-

aquaticum, N. microphyllum

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

آب تره : نام هاي ديگر علف چشمه ؛ شاهي آبي ؛ بولاغ اوتي و ترتيزك آبي

      آب‌ تره با نام‌هاي " بولاغ اوتي " ، " علف چشمه" ، " شاهي آبي " و " ترتيزک آبي و نام علمي Nasturtium nasturtium-aquaticum, N. microphyllum گياهي دارويي از تيره شب‌بوها به ارتفاع 10 تا 60 سانتي متر با برگ‌هاي کوچک به رنگ سبز تيره و گل‌هاي خوشه‌اي کوچک سفيد و ساقه‌هاي خزنده است.

      از نقاط مختلف آن ريشه‌هاي کوچک و سفيد خارج مي‌شود و معمولا در کنار جوي‌ها و باتلاق‌ها مي‌رويد. اين گياه مقدار قابل توجهي آهن، کلسيم و اسيد فوليک و کمي هم ويتامين‌هاي ث و آ دارد. آهن قابل جذب آب‌تره از اسفناج هم بيشتر است و به همين جهت مي‌تواند در بهبود کم‌خوني موثر باشد ، کلسيم آن نيز بيشتر از شير و ويتامين ث آن از پرتقال بيشتر است.

 

 

  جلوگيري از رشد سرطان سينه با گياه آب تره 
 
     در سال 2010 تحقيق در دانشگاه ساوتمپتون نشان داد که تنها پس از چند ساعت از گذشت مصرف حدود 80 گرم آب‌تره، ميزان مولکول‌هاي ضدسرطاني در خون افزايش يافته و از رشد سلول‌هاي سرطان پستان جلوگيري مي‌شود.    

تاريخچه گياه آب تره

     آب‌تره به صورت وحشي در بسياري از نقاط آسيا و اروپا مي‌رويد و انسان‌ها از دوران باستان با آن آشنا بوده‌ و خاصيت‌هاي درماني گوناگوني را به آن نسبت مي‌دادند. اين گياه هم به خاطر اين خاصيت‌هاي دارويي و هم مزه تند خوش‌گوار آن مورد علاقه بسياري بوده است. کسنوفون فرمانده جنگي و مورخ يوناني از سربازانش مي‌خواسته براي تقويت نيروي خود آب‌تره بخورند ، وي همچنين در کتاب کورش‌نامه خود در توضيح زندگي پارسيان در مراکز تربيتي آن‌ها به اين نکته اشاره مي‌کند که آب‌تره از غذاهاي اصلي آنان بوده‌است.

     در مورد کودکان مي‌نويسد؛ " غذاي عمده آن‌ها نان و بولاغ اوتي است که از خانه با خود مي‌آورند و فنجاني دارند که با آن از رودخانه آب مي‌آشامند." در مورد نوجوانان؛ " غذاي ديگر اين نوجوانان، جز آنکه ذکر شد، فقط گوشت شکار است يا بولاغ اوتي."‌ يونانيان و انگلوساکسون‌ها آب‌تره را براي درمان طاسي مصرف مي‌کرده‌اند ، جرارد (1633) آن را براي درمان يرقان سفيد دختران جوان توصيه مي‌کرده‌ است.

     فرانسيس بيکن هم خاصيت‌هاي جادويي همچون جوان کردن زنان سالخورده را به آب‌تره نسبت داده ‌است. ايرلندي‌ها هم ارزش خاصي براي آب‌تره قائل بوده و آن را غذاي دانايان و فرزانگان مي‌دانسته‌اند.

اثر درماني

     تحقيقات متعددي از اثر ضدسرطاني آب تره حکايت داشته ‌است.

     در سال 2010 تحقيق در دانشگاه ساوتمپتون نشان داد که تنها پس از چند ساعت از گذشت مصرف حدود 80 گرم آب‌تره، ميزان مولکول‌هاي ضدسرطاني در خون افزايش يافته و از رشد سلول‌هاي سرطان پستان جلوگيري مي‌شود. به اين ترتيب اين گياه هم در جلوگيري از رشد سرطان پستان و هم در کمک به بهبودي مبتلايان به اين بيماري و جلوگيري از عود آن موثر است.

      مطالعه‌اي که در ژورنال " همه‌گيرشناسي سرطان" در سال 1995 به چاپ رسيد از کاهش پيشرفت سرطان ريه در افراد سيگاري با مصرف منظم روزانه 57 گرم آب‌تره حکايت داشت. مطالعه ديگري در دانشگاه اولستر که در " ژورنال آمريکايي تغذيه باليني" در سال 2007 به چاپ رسيد نشان داده که مصرف 85 گرم آب‌تره در روز به مدت 8 هفته حدود 23 درصد تخريب دي‌ان‌اي گلبول‌هاي سفيد بر اثر سرطان را کاهش مي‌دهد. اثر مثبت آب‌تره در افراد سيگاري چشمگيرتر است که اين احتمالاً به کمبود آنتي‌ اکسيدان‌ها در بدن سيگاري‌ها مربوط مي‌شود. همچنين مقدار بالاي يد در اين گياه آن را براي بهبود فعاليت غده تيروييد و درمان بيماران مبتلا به کم‌کاري تيروييد سودمند ساخته ‌است. از ويژگي‌هاي ديگر اين گياه مدر بودن، خلط آوري (که آن را براي بهبود سرفه و گلودرد مفيد مي‌سازد) و داشتن اسيدهاي گوارشي (کمک به هضم غذا) است.

     نام اين گياه در گويش لري استان فارس(منطقه کامفيروز) «بکلو» مي‌باشد و براي بيماريهايي مثل زردي نوزاد استفاده مي‌شود. شکنندگي پوست ، کاهش حساسيت ،‌ برونشيت ، طاسي سر - زيباشدن صورت ،‌ قند ، تصفيه کننده خون ،‌ سوءهاضمه ،‌ نقرس ، رماتيسم ،‌ جوش‌هاي صورت ،‌ لکه‌هاي آفتاب‌زدگي ، گواتر ،‌ اگزما ، دردهاي قاعدگي ،‌ گلودرد ، ازدياد شير ،‌ خونريزي ، خارش‌هاي واژن ،‌ دردهاي سياتيک ، تقويت غرايز ميل جنسي و پيسي نيز از ديگر کاربردهاي آب تره است.

 

 

خواص گیاه آب تره

      نام‌های دیگر آب تره : بولاغ‌اوتی، علف‌چشمه، سلماچو، کورتین، ابرخنجر، شاهی‌آبی، بولاغ‌اودی، بالاغوتی، جرجیرآبی، ذرة‌الماء، قرة‌العین، بولاغ‌اوتی کاذب، بولاغ‌اوتی وحشی، حرف‌الماء، بهقان، ترتیزک‌آبی، جرجیر بیابانی و کارسون مائی می‌باشد.

۱. طبع آب‌تره گرم وخشک است وبعضی طبع آن را گرم ‌و ‌تر دانسته‌اند.

۲. دارای ویتامین های C , E و B کمپلکس می‌باشد.

۳. املاحی چون ید، کلسیم، سدیم گوگرد و پنی‌سیلین طبیعی درآب‌تره وجود دارد.

۴. برای از بین بردن شکنندگی پوست و کاهش حساسیت آن بولاغ‌اوتی را کوبیده آب آن‌ را با عسل مخلوط کرده به پوست بمالید.

۵. برای درمان برونشیت ۳۰ گرم آب شاهی آبی را با کمی شیر مخلوط کرده آهسته بنوشید.

۶. برای درمان برونشیت کهنه و خلط‌آوری مانند شماره ۵ استفاده شود.

۷. برای درمان سنگ کلیه از شربت ترتیزک‌آبی هر ۶ ساعت یک استکان با یک لیوان آب میل شود.

۸. برای رفع اختلالات کبدی و مجاری ادرار از شربت بولاغ‌اوتی هر ۶ ساعت یک استکان با یک لیوان آب میل شود.

۹. طرز تهیه شربت شاهی‌آبی: ۶۵۰ گرم آب شاهی آبی را با نیم کیلو شکر مخلوط کرده با حرارت ملایم بجوشد تا شکر در آن حل گردد اگر مخلوط را بدون حرارت در گوشه‌ای بگذارید که حل شود خاصیتش بیشتر است.

۱۰. برای درمان طاسی سر ۱۰۰ گرم شیره شاهی‌آبی را با ۲۵ گرم الکل مخلوط کرده موها را ماساژ دهید.

۱۱. برای زیباشدن صورت عصاره شاهی‌آبی(آب‌تره) را با عسل مخلوط کرده به صورت ماسک روی صورت بگذارید.

۱۲. کسانی که بیماری قند دارند شاهی‌آبی (آب‌تره)را به صورت خام مصرف کنند شاهی‌آبی را خوب آبکشی و ضدعفونی کنید.

۱۳. برگ‌های شاهی‌آبی(آب‌تره) در فصل بهار تصفیه کننده خون و منظم کننده دستگاه هاضمه و کبد می‌باشد برای کسانی که سوء‌هاضمه دارند مفید است.

۱۴. افراد چاق خوردن شاهی‌آبی(آب‌تره) را فراموش نکنند چون برای آنهایی که رژیم دارند غذایی مفید می‌باشد.

۱۵. برای درمان نرمی استخوان از شاهی‌آبی (آب‌تره)به صورت دمکرده و پخته و سبزی مصرف شود.

۱۶. برای درمان نقرس و رماتیسم شاهی‌آبی (آب‌تره)را به صورت ضماد در محل درد بگذارید.

۱۷. برای رفع جوش‌های صورت مانند شماره ۱۱ استفاده شود.

۱۸. برای رفع دندان درد مقداری از شاهی‌‌آبی را جویده و به صورت کمپرس روی محل درد بگذارید.

۱۹. برای درمان لکه‌هایی که در اثر آفتاب‌زدگی و جوش صورت بوجود آمده است آب علف‌چشمه را با عسل مخلوط نموده به صورت ماسک روی صورت بگذارید.

۲۰. برای درمان گواتر می‌توان از شاهی‌آبی به عنوان سبزی استفاده کرد.

۲۱. شاهی آبی دفع کننده سموم بدن و ضد سل و سرطان می‌باشد.

۲۲. شاهی‌آبی مدر و عرق‌آور می‌باشد.

۲۳. کسانی که خارش پوستی و اگزما دارند از دمکرده شاهی‌آبی استفاده کنند.

۲۴. برای درمان دردهای قاعدگی هشت روز قبل از شروع قاعدگی از دمکرده بولاغ‌اوتی استفاده شود.

۲۵. شاهی‌آبی آرام‌کننده دردهای عصبی است شب‌ها ۲ گرم در ۱۰۰ سی‌سی آب‌جوش ۲۰ دقیقه دم‌کرده صاف و میل شود.

۲۶. برای درمان گلو درد و جراحات گلو از شربت علف چشمه استفاده شود.

۲۷. برای رفع نفخ و بادهای معده و روده از شاهی آبی به صورت پخته استفاده شود.

۲۸. خانم‌های باردار از خوردن شاهی آبی خودداری کنند.

۲۹. خوردن بولاغ‌اوتی باعث ازدیاد شیر می‌شود.

۳۰. برای درمان خارش‌های واژن از دمکرده آب تره ۳۰ گرم در یک لیتر آب ۲ دقیقه دم و صاف نموده بصورت شستشو استفاده شود.

۳۱. برای درمان خونریزی لثه بولاغ‌اوتی را مانند سبزی هنگام غذا بجوید و میل کنید.

۳۲. برای درمان بی‌اشتهایی همراه غذا از سبزی بولاغ‌اوتی استفاده شود.

۳۳. چون بولاغ‌اوتی در آب و گل رشد می‌کند لذا خطرناک می‌باشد چون ممکن است باعث آبسه در کبد شود در نتیجه باید خوب شسته و ضدعفونی گردد.

۳۴. برای آرام کردن دردهای سیاتیک از شربت بولاغ‌اوتی استفاده شود و از خود آن به صورت ضماد در محل درد بگذارید.

۳۵. برای از بین بردن انگل‌های معده و دفع سموم بدن صبح‌ها نصف استکان آب بولاغ‌اوتی با یک لیوان آب میل شود.

۳۶. برای تقویت غرایز میل جنسی می‌توان با زرده تخم مرغ مخلوط کرده پخته و میل شود.

۳۷. برای رفع پیسی ۷ گرم علف‌چشمه یا تخم آن با یک لیوان شیر بز به مدت ۱۰ روز میل شود.

۳۸. برای درمان سنگهای صفراوی از شربت بولاغ‌اوتی استفاده شود.

 

باز هم از خواص آب تره

 

 اگزما - خارش دستگاه تناسلي - رشد مو - رماتيسم - برونشيت - كليه - اشتهاآور - پيسي - سرطان - خنازيري - ضدكرم - بازكننده قاعدگي - نرمي استخوان و...

 1.       طبع آن گرم و خشك است.
 2.       علف چشمه نام‎هاي ديگر همچون بولاغ اوتي ، حب‎الرشاد ، غره‎العين و شاهي آبي دارد.
 3.       علف چشمه غالباً خام در سالاد و مانند سبزي خوردن مصرف مي‎شود.
 4.       علف چشمه كمبود ويتامين ث را جبران مي‎كند براي بيماري قند مفيد است.
 5.       براي بيماري‎هاي پوستي ، اگزما ، خارش دستگاه تناسلي به صورت دم كرده مي‎توان استفاده كرد.
 6.       براي رشد مو و جلوگيري ازريزش علف چشمه را در آب جوش دم كرده صاف نموده موي سر را ماساژ دهيد.
 7.       براي درمان رماتيسم مزمن از علف چشمه مانند سبزي يا دم كرده آن استفاده شود. بهترين روش دم كرده آن است كه 30 گرم علف چشمه را در يك ليتر آب دم كنيم بعد ميل نماييم.
 8.       براي درمان برونشيت مزمن مانند شماره 7 استفاده شود.

9.       بيماري‎هاي كليه مانند شماره 7 منتها هر 4 ساعت يك ليوان مصرف گردد.

10.  يك روش براي ماندن آن ، 250 گرم عصاره گياه را با 400 گرم قند مخلوط نموده با حرارت ملايم به صورت شربت درآورده روزي 4 قاشق ميل شود.

11.  براي بيماري‎هاي طحال و كبد از روش شماره 10 استفاده شود در صورتي كه ديابت نداشته باشند ، اگر داشتند از روش شماره 7 استفاده شود.

گياه آب تره در اشكورات در نقاط كوهپايه اي  يا جلگه اي و در زمين هاي مرطوب بيشتر مي رويد . در ارتفاعات كمتر ديده مي شود . اين گياه در اشكور به علف چشمه يا آب تره معروف است ولي در زبان تركي به آن بولاغ اوتي مي گويند.

 

منابع: 

-- روزنامه پزشكي ايران [عطاری پامچال]

- روزنامه آفرينش روزنامه مستقل صبح ايران

-‌طب اسلامی وسنتی حکیم عقیلی خراسانی

- بررسي هاي ميداني