نسترن کوهی

نسترن کوهی (Rosa canina L)، درختچه‌ای دارویی متعلق به تیره گل سرخ می‌باشد. پراکنش این درختچه عمدتاً در شمال، شمال غرب،غرب، جنوب غرب،مرکز و شرق کشور گزارش گردیده است. ارتفاع نسترن کوهی بسته به شرایط اقلیمی محل رویش، بین 0.5 تا 3 متر متغیر است و ساقه آن، مستقیم و پوشیده از تیغ می‌باشد. برگها مرکب شانه‌ای و دندانه دار هستند و تعداد برگچه‌ها بین 7 تا 11 عدد متغیر می‌باشد. گلها معطر و گلبرگ‌ها سفید یا صورتی رنگ هستند. گلدهی آن از اواخر اردیبهشت و اوایل خرداد شروع شده و تا اوایل تیر ماه ادامه دارد. طول میوه 1تا2 سانتی‌متر، و رنگ میوه قرمز روشن است.

میوه

از میوه نسترن کوهی، بدون دانه و حتی با دانه در اکثر فارماکوپه‌ها به عنوان دارو یاد شده است. میوه این گیاه سرشار از ویتامین ث است. این میوه به دلیل داشتن ویتامین‌های مختلف و ترکیبات ارزشمند دیگر نظیر پلی فنول‌ها، کارتنوئیدها، کربوهیدرات‌ها و اسیدهای چرب از نظر غذایی و دارویی بسیار مفید و ارزشمند است.

بذر

بذر این گیاه حاوی روغن است که در صنایع آرایشی و بهداشتی، و خوراکی، استفاده‌های فراوانی دارد. روغن بذر حاوی ترکیبات ارزشمندی همچون اسیدهای چرب غیر اشباع، کارتنوئیدها، فلاونوئیدها و ویتامین آ است. به دلیل داشتن ترکیبات فوق، از روغن بذر نسترن کوهی می‌توان در درمان بسیاری از بیماری‌ها استفاده نمود.    

کاربردهای دارویی نسترن

میوه نسترن کوهی سرشار از ویتامین ث است. در برخی از کشورهای اروپایی از آن داروهایی تحت عنوان ویروما و دیوویروما تهیه و به بازارهای دارویی عرضه شده است. مواد مؤثر این گیاه سبب کاهش اسید اوریک و معالجه ناراحتی‌های ناشی از نقرس می‌گردد. از این مواد همچنین برای مداوای تورم کلیه‌ها و مجاری ادرار نیز استفاده می‌شود. همچنین، روغن حاثل از بذر نسترن کوهی برای تولید فراورده‌های دارویی مؤثر در درمان ناراحتی‌های پوست و مو، و نیز صنایع آرایشی بهداستی استفاده می‌شود. این روغن برای سیستم گوارشی بدن و درمان اسهال نیز مفید است.

از دیگر اثرات دارویی میوه‌های نسترن کوهی می‌توان به مواردی همچون جلوگیری از اکسید شدن چربی‌ها، پتانسیل آنتی‌اکسیدانتی بالا و اثرات ضد موتاژنی آن اشاره نمود. از میوه‌های تازه نسترن کوهی، مربا، مارمالاد، چای، آب‌میوه و شربت، و از روغن بذرهای آن برای تولید کرم‌های ضدآفتاب استفاده می‌شود.

ایران مهد دم نوش های گیاهی می باشد. طبیعت دوست بودن ایرانی ها از زمان های بسیار قدیم باعث شده است که از هر گیاهی که خاصیت سمیتش شماخته شده است با غلظت های رقیق تر برای بهبود وضیت جسمانی خود در قالب های دم نوش، جوشانده و تنتور استفاده کنند. در این میان میوه نسترن وحشی در بین مردم ایران از جایگاه مهمی برخوردار است. طبیعت دم نوش این گیاه معتدل و خشک بوده و دارای خواصی مانند غنی بودن از ویتامین ث،مقوی معده،پایین آورنده فشار خون،ضد قند خون و ضد درد و ورم کلیه،ضد اسهال می باشد. روش های متفاوتی برای مصرف میوه نسترن وحشی ذکر کرده اند ولی بهتر است با همان روش معمولی دم کردن چایی آن را دم کرده و میل کنید البته اگر مدت زمان دم کشیدن را مقداری بیشتر کنید بهتر می گردد.

نسترن يا سگ كيك در اشكور

در اشكور نسترن فراوان است و به سگ كليك معروف است ولي ما در روستاي سپارده به ان كليك يا كيلك هم مي گوييم . ميوه نسترن به صورت خام هم قابل مصرف است و مخصوصاً هنگامي كاملاً در گرمان آفتاب پخته شود. البته در ارتفاعات اشكور اين گياه همانند گياهان چون ميليسك يا زرشك و مريخ يا زازالك وحشي فراوان و قابل مشاهده است . تمامي اين نعمات الهي بصورت رايگان در اختيار مردم قرار دارد اما كسي در اشكورات قدر آنهارا نمي داند و چه بسا بدون استفاد مي ماند و از بين مي رود .

تحقيق و گردآوري اسماعيل اشكور كيايي - م 1348 سپارده