شهرهاي اشكور  در قديم

 

1 - شهر كشان

2- شهر كلكاموس

3 - شهر درويشان زادگاه دو پهلوان اسطوري اشكور يعني اشكبوس و كاموس كشاني

4- شهر لوسن [درگاه ي فعلي ]

 

قلعه هاي واقع در اشكورات

 

5- قلعه شاه نشين شوك يا شهوك كه توسط امير كيا [ازپادشاهان يا حاكمان كيا] احداث شد.

6- قلعه فريدون در اشكورات

7- قلعه حسن خان در كنار ليما بروي تپه ي مشرف به تمام اشكور و جنگل هاي سرسبز

8- اسطوره پادشاهي ليون در روستاي باستاني ليما

9- قلعه گردن طول لات كه قبل از دوران سلجوقيان ساخته شده است

*********************

 

شهرهاي كشان ؛ كلكاموس و درويشان

 

      نزدیک روستای شوئیل بر سرراه شوئیل به لیسو، محلی به نام « کشان » یا کلکاموس(قلعه کاموس) معروف است در واقع در اینجا شهر قدیمی کشان است که در اشکور پایین قرار دارد. پیتر ویلی باستان‌شناسانانگلیسی در دهه 1960/ 1340 که در خصوص قلاع اسماعیلیان در ایران تحقیق می‌کرده بهاشکور مسافرت کرده تا دو شهر گمشده « کشان » و «کلکاموس» را پیدا کند.

        البته ویموفق به یافتن شهر تاریخی کشان در کنار روستایی به همین نام در یک مایلی شرق روستایشوییل و روبروی رودخانه پلورود می‌شود در اینجا ساختمان معبد قدیمی؛ پاره‌ای از سنگفرش‌ها و موزائیک‌ها بدست آمد. روستای کنونی کلکاموس از روستای کشان کوچکتر است دراین شهر گویا سنگ محراب یکی از آتشکده‌های زرتشتی بدست آمده است.

        روایت گران محلیمعتقد بودند که در روزگاران گذشته شهر کلکاموس دو پادشاه به نام «کیکاوس» و « شریوش » به جنگ یکدیگر رفتند سرانجام کیکاووس پیروز شد. آثاری از تنبوشه‌های بزرگ سفالینبدست آمده در این منطقه، نشان از وجود شهری قلعه مانند در منطقه می‌دهد.

     دکترستوده معتقد است که کاموس پادشاه کشانی است که قلمرواش از سنجاب یا پسیچاب تا مرزروم گسترده بوده است وی با ذکر ابیاتی از شاهنامه فردوسی ]

 کنون رزم کاموس پیش آورم / ز دفتر بگفتار خویش آورم

و کشته شـدن کامـوس به دست رستم ]

 بپایان شد این رزمکاموس/ همی شد که جان آورد جان سپرد

نتیجه می‌گیرد « شاید بتوان گفت که درروزگاری بس دور، دامنه‌هـای شمالـی البـرز کوه در خاک امـروزی اشکـور و نواحینـزدیـک به آن، شاهی به نام کامـوس در پایتختی به نام « کشان » حکمـروا بـوده است. بهر صورت امروز از این قلعه جز پاره آجرها و خشت‌ها چیزی باقی نمانده است.

منبع:

[منوچهر ستوده  جلد  1 صص 97 -396   ] و[ كتاب گيلان نوشته اصلاح عرباني ص 527-528 ]

 

آثار زیادی از اسطوره‌ها و قلعه‌ها در اشکور بجا مانده است که نشانه هایی از تاریخ کهن این مرز و بوم می باشد. اشکبوس و کاموس کشانی از پهلوانان نامی ایران که در شاهنامه فردوسی بدان اشاره می نماید از شهر قدیمی کشان در روستای کلکامیس کنونی بوده و شهر درویشان در کنار کشان زادگاه منصوب به این دو پهلوان نامی ایران است.

آثار قلعه کاموس بوسیله قبرگیران تقریباً از بین رفته است .اکنون به غلط روستاییان آن را به کیکاووس نسبت میدهند که درست نیست.

    اسطوره دیگری در باره حکومت پادشاهی بنام لیون در روستای باستانی لیما اشکور علیا دارد و نیز وجود قلعه فریدون در این سرزمین نیز اسطورها و داستانهای بسیار کهن و بطور کلی فرهنگ غنی سرزمین اشکور حکایت می کند.

     قلعه گردن طول لات از قلاع تاريخي و معروف اشكور مي باشد كه قدمت آن به پيش از دوره سلجوقيان مي رسد.

 

قلعه ها و ساختمان هاي ساخته شده در شوك توسط امير كيا از حاكم رانكوه و اشكور

در كتاب نامها و نامداران گيلان درمورد روستاي شوك چنين مي خوانيم :

شوك يا شهوك  را امیر کیایی (سید رضا کیا) پس از احداث قلعه ای از خشت پخته و ایجاد عمارات و ساختمان هایی برای خود و سرداران و خدمتگزاران تخت ییلاقی خود گردانید. به نظر می رسد نام روستای شوک تصحیفی از شهوک به حذف «ها» بوده باشد . [ امير سيد رضا كيا از حاكم سلسله آل كيا كه بر لاهيجان و اشكور و رانكوه و تنكابن  حكومت مي كردند و اشكور يكي از امارت هاي حكومتي آنان بود. لاهيجان مركز اصلي حكومت آل كيا بود و منطقه هاي رانكوه و اشكور و تنكابن حاكماني داشت كه از حاكم يا پادشاه لاهيجان منصوب مي شدند ]  

منبع : كتاب نامها و نامداران گیلان، ص 282.

 

شهر لوسن [ درگاه فعلي]

 

پيتر ويلي‌ درباره‌ لوسن‌ مي‌نويسد:

     نشانه‌هايي‌ وجود دارد كه‌ در گذشته‌ لوسن‌ شهري‌ بزرگ‌ و وسيع‌ بوده‌ است‌ در گوشه‌ و كنار بازمانده‌هاي‌ برج‌ها و ديوارهاي‌ سنگي‌ ديده‌ مي‌شود كه‌ داراي‌ نقش‌ و نگار مي‌باشد و از چاهي‌ قديمي‌ كه‌ در دهكده‌ وجود دارد انواع‌ كوزه‌هاي‌ سفالي‌ منقش‌ و....

    روستاي درگاه در 59كيلومتري‌ بخش‌ رحيم‌آباد و 74 كيلومتري‌ جنوب‌ شرقي‌ شهرستان‌ رودسر واقع‌ گرديده‌ و در گذشته‌ "لوسن‌" نام‌ داشته‌ و اميران‌ كيايي‌ اين‌ روستا را به‌ عنوان‌ قصر ييلاقي‌ و پايتخت‌ اشكورات‌ در نظر گرفته‌ بودند.

    اين‌ قصر بارگاه‌ تابستاني‌ سادات‌ كيايي‌ در آخرين‌ نقطه‌ شرقي‌ ديلمان‌ قديم‌ بوده‌ است‌ و در حال‌ حاضر نيز در فصل‌ تابستان‌ شكوه‌ و عظمت‌ خاص‌ به‌ خود را دارا مي‌باشد. سيدظهيرالدين‌ از اين‌ محل‌ چندين‌ بار نام‌ برده‌ است‌ و چنين‌ نوشته‌ است‌:

     سيدمحمد كيا در اشكور در ناحيه‌ »جيركشايه‌«به‌ قريه‌ لوسن‌ هم‌ عمارتي‌ چند را دستور به‌ ساختن‌ داد و اما با مراجعه‌ به‌ دل‌ تاريخ‌ مدون‌ مشخا مي‌شود كه‌ اشكور محل‌ تاخت‌ و تاز اشكانيان‌ بوده‌ و پايتخت‌ اشكانيان‌ نيز درگاه‌ بوده‌ است‌ و در حال‌ حاضر نيز قلعه‌ معروف‌ »پس‌باغ‌« در بالاسر درگاه‌ واقع‌ شده‌ و اين‌ قلعه‌ در چشم‌انداز طبيعي‌ قلعه‌ "بالاكوتي‌" قرار دارد.
     دهكده‌ لوسن‌ راهي‌ به‌ الموت‌ هم‌ دارد. پيتر ويلي‌ درباره‌ لوسن‌ مي‌نويسد: نشانه‌هايي‌ وجود دارد كه‌ در گذشته‌ لوسن‌ شهري‌ بزرگ‌ و وسيع‌ بوده‌ است‌ در گوشه‌ و كنار بازمانده‌هاي‌ برج‌ها و ديوارهاي‌ سنگي‌ ديده‌ مي‌شود كه‌ داراي‌ نقش‌ و نگار مي‌باشد و از چاهي‌ قديمي‌ كه‌ در دهكده‌ وجود دارد انواع‌ كوزه‌هاي‌ سفالي‌ منقش‌ و دشنه‌هاي‌ برنزي‌ و جام‌هاي‌ زرين‌ پيدا شده‌ است‌ و با توجه‌ به‌ حفاري‌هاي‌ غيرمجاز افراد سودجو امروزه‌ اكثر مردم‌ از شهرهاي‌ بزرگ‌ براي‌ مشايعت‌ و خريد غيرمجاز عتيقه‌جات‌ و زيورآلات‌ قديمي‌ به‌ اين‌ روستا مي‌آيند كه‌ در اين‌ رابطه‌ مي‌بايستي‌ سازمان‌ ميراث‌ فرهنگي‌ كشور دستور به‌ كاوش‌هاي‌ مجاز به‌ افراد مجاز بدهد تا آثار گذشتگان‌ بدين‌ طريق‌ آشكارا به‌ يغما نرود زيرا هر قومي‌ با آثار تاريخي‌ بجا مانده‌ شناسنامه‌دار مي‌شود.

    در اين‌ روستا بقعه‌يي‌ متبركه‌ نيز قرار دارد كه‌ به‌ "سيده‌ سليمه‌" معروف‌ مي‌باشد كه‌ از سادات‌ كيايي‌ مي‌باشد و داراي‌ صندوقچه‌ چوبي‌، در ورودي‌ بقعه‌ دولنگه‌ ساده‌ چوبي‌، بناي‌ بقعه‌ از سنگ‌ و خشت‌ مي‌ باشد.

     در حياط‌ بقعه‌ آرامگاه‌ مرد خدا و مومن‌ منطقه‌ كه‌ ساليان‌ درازي‌ به‌ مردم‌ خدمت‌ نموده‌ وجود دارد به‌ نام‌ مرحوم‌ مغفور حسن‌ علي‌ پور فرزند علي‌ و اين‌ تنها قبري‌ است‌ كه‌ در آرامگاه‌ معروف‌ منطقه‌ وجود دارد و اين‌ بقعه‌ از منزلت‌ خاصي‌ در ميان‌ مردم‌ منطقه‌ برخودار مي‌باشد.
     شهرلوسن‌ جز قصر سلطنتي‌ و خانه‌هايي‌ به‌ امر سلطان‌ محمد ساخته‌ شده‌ بود و داراي‌ كشاورزي‌ بسيار زياد و كشاورزي‌ در منطقه‌ قوون‌ به‌ صرفه‌ بوده‌ و محصولات‌ آن‌ عبارتند از: فندق‌، گردو، گل‌ گاوزبان‌، لوبيا،عدس‌ و داراي‌ دام‌ و طيور زيادي‌ نيز مي‌باشد.

      بعد از اصلاحات‌ ارضي‌ در زمان‌هاي‌ گذشته‌ به‌ حمايت‌ مرحوم‌ سيدمرتضي‌ عسكري‌ و مرحوم‌ حسن‌ علي‌ پور از بزرگان‌ خدوم‌ منطقه‌ نهر آب‌ كشاورزي‌ از روستاي‌ "سيزورد" با حمايت‌ كشاورزان‌ وارد روستاي‌ درگاه‌ گرديد كه‌ امروزه‌ از اين‌ آب‌ نهر كشاورزان‌ استفاده‌يي‌ بهينه‌ در بهره‌برداري‌ زمين‌هاي‌ كشاورزي‌شان‌ مي‌نمايند.

    روستاي‌ درگاه‌ در حال‌ حاضر جاده‌ آسفالته‌ بسيار وسيعي‌ دارد كه‌ تا روستاي‌ "لشكان‌" امتداد آسفالت‌ مي‌باشد و لشكان‌ پايان‌ حوزه‌ استحفاظي‌ راه‌ گيلان‌ مي‌باشد و در تداوم‌ و امتداد اين‌ راه‌ جاده‌ تا استان‌ قزوين‌ ادامه‌ دارد و از روستاي‌ درگاه‌ به‌ دليل‌ مستقيم‌ بودن‌ راه‌ جاده‌ كوتاه‌ شده‌ و تا قزوين‌ 130 كيلومتر فاصله‌ دارد كه‌ جزو حوزه‌ استحفاظي‌ راه‌ استان‌ مازندران‌ مي‌باشد و اين‌ نزديكي‌ راه‌ كشاورزان‌ را مجاب‌ نموده‌ كه‌ براي‌ فروش‌ محصولات‌ كشاورزي‌ خود و خريد مايحتاج‌ زندگي‌ به‌ قزوين‌ مي‌روند و بازار قزوين‌ نيز از لحاظ‌ ارزاني‌ به‌ دليل‌ بذل‌ توجه‌ استان‌هاي‌ ديگر و كشاورزي‌ بودن‌ منطقه‌ نمونه‌ در سطح‌ كشور مي‌باشد.

    روستاي‌ درگاه‌ با مردماني‌ خون‌گرم‌ و خوب‌ و مهمان‌نواز كه‌ هنوز به‌ سنت‌هاي‌ گذشتگان‌ احترام‌ مي‌گذارند و مهمان‌ را نعمت‌ خانه‌ خود و بركت‌ خدا مي‌دانند هميشه‌ آماده‌ پذيرايي‌ از اهالي‌ خوب‌ شهرهاي‌ بزرگ‌ كشور مي‌باشند و از لحاظ‌ برق‌، آب‌، جاده‌هاي‌ آسفالته‌ و همچنين‌ دكل‌هاي‌ مخابراتي‌ و ارتباطات‌ هيچ‌ مشكلي‌ ندارند و از كرامات‌ دولت‌ كريمه‌ جمهوري‌ اسلامي‌ بهره‌مند شده‌اند و مسوولان‌ نيز توجه‌ خاصي‌ به‌ مردم‌ غيور منطقه‌ دارند و آنچه‌ اين‌ روستا را از روستاهاي‌ ديگر اشكورات‌ متمايز ساخته‌ روح‌ طبيعت‌ زيبا و فصول‌ خشك‌ و خشك‌ بهاري‌ و تابستاني‌ پاييزي‌ و حتي‌ زمستاني‌ كه‌ در تمام‌ فصول‌ سخت‌ خدا شامل‌ حال‌ مردمان‌ منطقه‌ مي‌شود و جا دارد كه‌ مسوولان‌ ثبت‌ ميراث‌ فرهنگي‌ كشور سري‌ به‌ بهشت‌ گمشده‌ اشكورات‌ ، روستاي‌ تاريخي‌ درگاه‌ (لوسن‌) بزنند و بعد از اين‌ در ثبت‌ آثار به‌ جا مانده‌اش‌ كوشا و بذل‌ توجه‌ خاصي‌ بنمايند. منبع : يادداشتي از :عقيل‌ عباسي‌ گزاف‌رودي‌

 

تحقيق و گردآوري اسماعيل اشكور كيايي م 1348 سپارده