وبلاگ اسماعيل اشكور كيايي◄سپارده - اشكور

 
 
شناسنامه گياه پنيرك  

جعفری Umbelliferae
:تیره
Heracleum persicum , Heracleum glabrescens
:نام لاتین
Mountain pride – Persian majoram

 
 
بيوگرافي گياه پنيرك
 
    گیاهی است پایا ، به ارتفاع 30 تا 60 سانتیمتر و پوشیده از کرکهای دراز که به حالت وحشی در جنگلها و اراضی بایر می‌روید. ریشه آن گوشت‌دار کم و بیش منشعب ‏، مخروطی شکل ، مستقیم و ضخامت آن 1.5 تا 2.5 سانتیمتر است.
     ساقه آن راست و استوانه‌ای شکل است.برگهایی متناوب بزرگ و با دمبرگ دراز شامل 5 تا 7 لوب دندانه‌دار و گلهای به رنگ گلی مایل به بنفش با تزئیناتی از خطوط تیره دارد. مادگی آن مرکب از 10 تا 12 برچه می‌باشد که هر یک پس از رسیدن منحصرا دارای یک دانه می‌باشد. میوه پنیرک مسطح و ده قسمتی است. بذر پنیرک لوبیایی شکل و قهوه‌ای رنگ است.
 
 
نیاز اکولوژیکی
این گیاه در طول رویش به آب فراوان نیاز دارد. خاکهایی که این گیاه در آن کشت می‌شود باید دارای بافت متوسط و غنی از مواد غذایی و ضخامت زیادی داشته باشد.
 

آماده سازی خاک
در فصل پائیز شخم عمیقی زده می‌شود و سپس 80 تا 100 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس و 40 تا 60 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و 10 تا 20 کیلوگرم در هکتار ازت به زمین اضافه می‌شود. در فصل بهار از انجام اعمالی که سبب کاهش رطوبت خاک گردد باید خودداری نمود در این فصل قبل از کاشت باید زمین را تسطیح و بستر خاک را برای کاشت بذر آماده نمود.

تاریخ و فواصل کاشت
پنیرک بهتر است با غلات و با گیاهان و جنین به تناوب کشت شود. تکرار کشت این گیاه در یک زمین پس از سه سال انجام پذیر است. اواخر اسفند تا اوایل فروردین زمان مناسبی برای کشت مستقیم گیاه است. بذرها در ردیفهایی به فاصله 60 تا 80 سانتیمتر باید کشت شوند. برای هر هکتار زمین به سه تا چهار کیلوگرم بذر با کیفیت نیاز می‌باشد. در صورتی که بذرها به روش کپه ای کشت شوند فاصله ردیفها 60 تا 80 سانتیمتر و فاصله دو بوته در طول ردیف 30 تا 40 سانتیمتر مناسب است. در هر دو رویش عمق بذر در هنگام کاشت یک یا دو سانتیمتر مناسب است. در این روش برای هر هکتار زمین به 1 تا 1.5 کیلوگرم بذر با کیفیت نیاز است.  
 
کاشت
تکثیر پنیرک توسط بذر به صورت ردیفی صورت گیرد. بذرها در ردیفهایی به فاصله 60 تا 80 سانتیمتر و به عمق 1 تا 2 سانتیمتر کشت می‌شوند. پس از کشت ردیفی بذرها در زمین اصلی بلافاصله زمین را باید آبیاری نمود. چنانچه بذرها به روش کپه‌ای کشت شوند در هر چاله باید پنج تا شش بذر قرارداد و پس از سبز شدن به حذف بوته‌های ضعیف اقدام نمود. فاصله ردیفهای در این روش 60 تا 80 سانتیمتر و فاصله دو بوته در طول ردیف 30 تا 40 سانتیمتر مناسب است. عمق دو بوته در طول ردیف 30 تا 40 سانتیمتر مناسب است عمق کاشت 1 تا 2 سانتیمتر می‌باشد.

داشت
در صورتی که بذرها بصورت متراکم در طول ردیفها کاشته شده باشند، باید در مرحله هفت تا هشت برگی به تنک کردن آنها اقدام نمود بطوری که فاصله دو بوته در طول رویش ردیف 30 تا 40 سانتیمتر گردد. این گیاه به اکثر علف کشها حساس است از این رو در طول باید دو تا سه بار اقدام به وجین مکانیکی علفهای هرز نمود. آبیاری منظم و به موقع نقش عمده‌ای در افزایش عملکرد دارد. از آفات این گیاه قارچ عامل بیماری زنگ است که برای مبارزه با آن می‌توان از محلول 0.4 zineb یا محلول 0.2 درصد به صورت محلول پاشی استفاده نمود.  
 
برداشت
در روزهای آفتابی و خشک اوایل تابستان بتدریج برداشت گلهای پنیرک به همراه کاسبرگها صورت می‌گیرد. گلها را پس از برداشت باید به سبد منتقل کرد و از ایجاد هر گونه فشار به آنها خودداری نمود. برگهای بدون دمبرگ بتدریج توسط کارگر برداشت می‌شوند. بهترین زمان برداشت برگها هنگامی است که گیاهان به گل می‌روند. در این مرحله برگها بیشترین مقدار مواد موثره را دارا می‌باشند. گلها را پس از برداشت باید به ضخامت دو تا سه بند انگشت بر روی هم قرار داد تا خشک شوند. از قراردادن گلهای پنیرک در آفتاب باید خودداری نمود، زیرا آفتاب تاثیر نامطلوبی بر مواد موثره آن دارد. نسبت گل و برگ تازه به خشک شش به یک و پنج به یک می‌باشد.
 
ترکیبات پنيرك 
دارای طبع معتدل برگهای پنیرک حاوی ، تانن ، ویتامین A  ، مقدار کمی ماده رنگی به
 نام مالوین ، دانه های این گیاه دارای مقدار زیادی موسیلاژ و لعاب است، لعاب گلهای پنیرک شامل
 مواد ال آربینوز ، ال رامنوز و اسید دی گالاکتوزرونیک است
 
دامنه انتشار
نواحی مختلف البرز ، اطراف تهران، دره هفت حوض، کرج، شمال ایران، ایسپیلی (گیلان) آذربایجان ، دلیجان ، خوی ، آستارا ، نواحی غربی دریای خزر ، مرکز ایران ، اصفهان ، خراسان ، دامغان ، سمنان ، اراک ، فارس ، جزیره قشم ، بندر عباس، کرمان ، بلوچستان.
 
 
 
خواص پنيرك يا توركه دارو
 
      گیاه پنیرک به عنوان داروی لعابدار نرم کننده و ضد یبوست است ، موجب معالجه التهاب مخاط ریه 
شده و برای درمان ناراحتی های کلیوی و مجاری ادراری  کاربرد دارد   پنیرک ادرار آور بوده و کبد را
تصفیه می کند و موجب ازدیاد ترشح شیر می گردد .
     برگ ها، میوه و گلهای گیاه پنیرک بصورت ضماد موضعی جهت درمان ناراحتی های پوستی ،
 نیش حشرات ، سوختگی ها و تحلیل ورم های سطحی کاربرد دارد .
توصیه ها و تجویز :
دمکرده پنیرک :
برای تهیه دمکرده میتوان 30  گرم گل و یا 40 گرم برگ پنیرک  را در 1 لیتر آب
جوش دم کرده و صاف نمایند و به عنوان نرم کننده سینه ، رفع سرفه ومعالجه برونشیت
روزانه 3 الی 4 فنجان بنوشید ، نوشیدن این دمکرده علاوه بر موارد فوق موجب رفع التهاب کلیه و
مثانه شده و به تسکین ورم روده کمک می کند .
 
جوشانده برگ های پنیرک :
برای تهیه جوشانده مقدار 100 گرم برگ پنیرک را در داخل یک لیتر آب
 جوش ریخته و به مدت 15 دقیقه جوشانده و پس از صاف کردن  جهت پاک سازی پوست بدن از
 آکنه و جوش ها  روزانه چند بار سطح پوست را با جوشانده بشویید .
 
جوشانده ترکیبی :
جهت تسکین درد بعد از زایمان میزان 5 گرم گل پنیرک را با 5 گرم برگ گیاه علف
 لیمو ترکیب و به مدت 10 دقیقه جوشانده و پس از سرد شدن فرد مورد نظر در داخل آن بنشیند . 
ضماد پنیرک : برای تهیه ضماد پنیرک ابتدا باید گلها و برگهای تازه گیاه پنیرک را کوبید و
سپس به شکل ضماد درآورده و جهت درمان ناراحتی های پوستی ، کاهش تورم و به عنوان
دارویی ضد سم در محل نیش حشرات قرار دهید .
مصرف بیش از حد میوه پنیرک برای افراد با معده ضعیف توصیه نمی شود .
هیچگاه گیاهی را بدون آگاهی از خواص آن مورد استفاده قرار ندهید ، برخی گیاهان دارای واکنش
 های خاص داروئی هستند ، لطفا قبل از مصرف گیاهان داروئی با پزشک مربوطه مشاوره انجام دهید.
 
**پنیرک از گیاهان مقوی سینه است و همراه شقایق و پاخر و غیره به همین منظور به مصرف می­رسد.
برخی از مولفین تاکید می­کنند که استفاده مکرر ممکن است به دلیل خاصیت ضعیف بالابری فشار خون التیام زخم ها به تعویق بیفتد.
طبیعت آن کمی سرد و تر است و عده ای آن را معتدل می دانند.
 **     30 گرم از آن گیاه را در یک لیتر آب جوش دم کنید و آب صاف کرده آن را به مرور بنوشید. اعتدال دهنده و ملین و نرم کننده و خشک کننده وتب بر است، خشونت صدا را که ناشی از حرارت و خشکی باشد را مداوا می کند ، انسداد مجاری کبد را باز می کند، موجب ازدیاد ترشح ادرار و شیر می شود ، برای درمان یرقان و زخم معده و سوزش مجاری ادراری مفید است.
   **   این گیاه به شکل ضماد در استعمال خارجی برای رفع التهابات پوست مصرف می شود.
برگ پنیرک
  **    نشستن در آب دم کرده آن برای نرم کردن ورم های مقعد و استحکام عضلات رحم نافع است.
  **    ضماد سائیده برگ آن برای شکستگی اعضا و تحلیل ورم های گرم و گزیدگی زنبور مفید است.
   **   اگر  پنيرك را بکوبید و با روغن زیتون مخلوط کنید و ضماد نمائید ، برای رفع سوختگی از آتش و باد سرخ و گزیدگی عقرب نافع است.
گل پنیرک
 **     10 گرم از آن را در یک لیتر آب جوش دم کنید و هر صبح و ظهر و شب هربار یک فنجان از آب صاف کرده آن را بنوشید. سینه را نرم می کند و سرفه رت تسکین می دهد.
 **     با آب جوشانده آن قرقره کنید و دهان شویه نمایید ، بسیار نافع است
تخم پنیرک طبیعت آن سرد و تر است.
**براي تسكين سرفه و رفع گرفتگي آواز و تقويت روده ها 20 گرم آن را بخورید. برای تسکین سرفه های گرم و خشک و رفع گزفتگی آواز و تقویت روده ها و لینت شکم و زخم کلیه و مثانه مفید است.
     ** ضماد ان برای رفع ناراحتی از گزیدن زنبور مفید است.
    **  ضماد آن با جو پوست کنده برای رفع ورم های گرم و دردناک و سفت نافع است.
هشدار: برای معده های ضعیف مضر است و مصلح آن رب میوه یا کمپوت میوه است.

منابع --

مقاله خانم ربابه درباباري --

دانشنامه رشد -

سايت پلام -

بررسي هاي ميداني 
 
تحقيق  گردآوري اسماعيل اشكور كيايي م 1348 سپارده